گزارشی از محسن جعفری

هنوز حاشیه‌های ساخت و آب‌گیری سد چم‌شیر و مخالفت‌های پیاپی فعالان حوزه آب و محیط زیست مبنی بر آسیب‌های اجتماعی و فاجعه محیط زیستی پیرامون آن به پایان نرسیده بود که بار دیگر اخبار راه‌اندازی سد خرسان ۳ بسیاری از کارشناسان را نگران کرده است. 

سد در دست ساخت خرسان ۳ که در ۴۴ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان لردگان از توابع استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد یکی از ۲۵ سد در پرونده سرشاخه‌های کارون در زاگرس است که با ۲۴ کیلومترمربع وسعت، ۱۵۵ مترارتفاع، یک میلیارد و ۱۸۵ میلیون مترمکعب حجم و ۳۹ کیلومتر طول یکی از بزرگترین سدهای بتنی ایران خواهد بود. متولیان امر و در راس آن وزارت نیرو، با این توجیه که ساخت این سد کمک شایانی به انتقال آب به حوضه‌های همجوار خواهد کرد بدون در نظر گرفتن اثرات مخرب محیط زیستی طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای همواره از پاسخ‌گویی به معضلات پس از احداث این سد طفره می‌روند. 

موضوع انتقال آب از حوضه‌های جنوب غرب به حوضه‌های ایران مرکزی، سال‌هااست که از سوی کارشناسان  مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.  این انتقال‌ها که به گفته مسوولان و با توجیه‌های مختلفی از جمله «فرستادن آب اضافه‌ای که نهایتاً به خلیج فارس خواهد ریخت» و بخش بزرگی از آن صرف کشاورزی در دشت‌های تشنه ایران مرکزی شده، بدون ارزیابی‌های مستقل اثرات زیست محیطی انجام گرفته و به اعتقاد بسیاری از فعالان و کارشناسان حوزه محیط زیست، اثرات مخرب غیر قابل جبرانی دارد.  

کشاورزان خوزستان نیز در سال‌های اخیر با نگرانی نسبت به انتقال آب از سرچشمه‌های رودهای کارون و دز و کرخه به حوضه‌هایی دیگر می‌نگرند. سد خرسان ۳ بخش قابل توجهی از آب کارون را تامین می‌کند و حذف آبی که رود خرسان به کارون می‌رساند، خبر خوبی برای خوزستان نیست. 

از سوی دیگر، اجرایی شدن طرح انتقال آب از سرشاخه‌های کارون علاوه بر تاثیر منفی بر صنعت و کشاورزی استان، تالاب‌ها، گردشگری، محیط زیست، آبزیان و محصولات غذایی را در این استان تحت تاثیر قرار خواهد داد.

سدسازی: به چه قیمتی؟

در دهه‌های اخیر سدسازی نه تنها مشکلات کشاورزان، آب و برق و بسیاری از موارد دیگر به گفته مسوولان را حل نکرده بلکه در دراز مدت اثرات سوء بسیاری را برجای گذاشته است. اثراتی که مستقیماً بر وضعیت جنگل‌ها و مراتع، اکوسیستم‌ها، فرهنگ، آثار باستانی و میراث فرهنگی، کشاورزی سایه افکنده است.

به عقیده کارشناسان، احداث هر سد بایستی طرحی کاملاً کارشناسی و بعد از ارزیابی‌های دقیق باشد. ساخت یک سد بدون مطالعات اجتماعی (آیا احداث سد باعث زیر آب فرورفتن خانه، زندگی و اراضی مردم می‌شود؟) و مطالعات اقتصادی (آیا احداث سد از نظر اقتصادی به صرفه است) و نیز مطالعات فنی (از لحاظ فنی می توان روی رود خانه سد احداث کرد) انجام نمی‌گیرد، اما بر اساس شواهد، در ایران مطالعات و ارزیابی‌های  اقتصادی و اجتماعی و محیط زیستی در حد توجیه پروژه، آن هم بدون بهره‌گیری از کارشناسان مستقل بوده است.

مسوولان وزارت نیرو معمولا به اظهارنظرها و هشدارهای کارشناسان مستقل وقعی نمی‌نهد. پیش از آغاز به ساخت سد خرسان ۳ بسیاری از کارشناسان، فعالان و کنشگران محیط زیست گفته بودند که  با احداث این سد ۲۴ آبادی با بیش از ۸۰۰ خانوار در ۲ استان چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد به زیر آب خواهد رفت، آن‌هم همراه با از بین رفتن معیشت هزاران نفر در حوزه زراعت و باغداری، دامداری، پرورش زنبورعسل و آبزی‌پروری. همچنین آبشار آتشگاه به عنوان طولانی‌ترین آبشار خاورمیانه که یکی از آثار ارزشمند و مزیت‌های منحصربه فرد طبیعی، اقتصادی و اشتغال‌زایی منطقه به‌شمار می‌رود نیز در دریاچه سد غرق خواهد شد.

انتقال آب  به بهانه تامین آب معیشتی مردم مناطق کم‌آب در حوضه‌هایی دیگر، از سوی برخی صاحبان فن موضوعی رد شده است. چندی پیش مهدی قمشی رییس دانشکده مهندسی علوم آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز ضمن ابراز مخالفت با ساخت یا بهره‌برداری از  سدهای در مسیر رودخانه کارون گفت: “ساخت سد جدید روی رودخانه کارون از نظر علمی از دو جنبه مردود است، نخست اینکه تعداد سدهای فعلی در مسیر کارون برای ذخیره آب به اندازه مسیر رودخانه و کمی بیشتر است و کارون ظرفیت دیگری برای ذخیره آب ندارد بنابراین ساخت هیچ سدی توجیه علمی ندارد، دیگر اینکه ساخت سد با هدف ذخیره آب و انتقال آب بین حوضه ای نیز به هیچ وجه قابل توجیه نیست و ظرفیت کارون واقعا اجازه مصرف اضافه یا انتقال بین حوضه‌ای را به هیچ عنوان ندارد.”

مهدی قمشی افزود: “در مطالعه قدیم سد خرسان ۳ به‌عنوان یک سد جریانی و برای تولید نیرو پیش‌بینی شده بود اما مشخصات جدیدی که درباره این سد بیان شده با مطالعات قبلی سازگاری ندارد، ما اطلاعی از جزییات طرح جدید سد خرسان ۳ نداریم و تنها اهداف آن اعلام شده، اگرچه وزارت نیرو به نمایندگی از سایر استان‌ها متولی پاسداری از منابع است و به عنوان نماینده خوزستان نیز باید به مسائل این استان توجه داشته باشد اما در این زمینه وزارت نیرو کوتاهی کرده و جانب‌دارانه در مسیر کارون و موارد مصرف آن تصمیم‌گیری می‌کند که نه علمی است و نه قابل قبول.”

رییس دانشکده مهندسی علوم آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران در ادامه گفت: “به‌هیچ وجه موافق این ادعا نیستم که طرح‌های انتقال آب برای تامین شرب اجرا می‌شود، این بازی با کلمات است، زیرا هیچکدام از استان‌های کشور مشکلی برای تامین آب شرب از منابع خودشان (منابع قابل استحصال درون حوضه یا درون استان) ندارند و حتی توان تامین آب برای صنعت و بخشی از کشاورزی از منابع خود را هم به اندازه کافی دارند، بنابراین هدف طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای برای استفاده مازاد کشاورزی است، بدین ترتیب این استان‌ها باید مصرف بخش کشاورزی را کاهش دهند چرا که با قیمت‌ تمام شده برای هر مترمکعب آب انتقالی، این طرح‌ها به هیچ وجه برای کشاورزی و صنعت و حتی شرب و بهداشت توجیه ندارند.”

از سوی دیگر یک کارشناس حوزه آب و منابع طبیعی به شرط عدم انتشار نامش با آبانگان گفتگو کرد با بیان اینکه با اجرای طرح‌های انتقال آب در بالادست، در حقیقت پایین دست نابود خواهد شد گفت: “ما اکنون با بحران جدی آب در خوزستان روبرو هستیم و میزان ورودی آب به خلیج فارس بسیار کم شده و کیفیت آب پایین آمده و این در حالی است که در هنگام مد دریا، شوری آب همه نخلستان‌ها را متاثر خواهد کرد. حدود ۶ میلیون نخل تاکنون از بین رفته و بحران اجتماعی در کاهش توان صیادی بیشتر شده است.  متاسفانه احداث سد خرسان ۳ در وهله اول طولانی‌ترین آبشار ما یعنی آتشگاه را نابود خواهد کرد و باعث از بین رفتن چندین هزار هکتار جنگل خواهد شد و صدها خانوار باید از آن منطقه نقل مکان کنند و مسیر عشایر هم تغییر خواهد کرد.”

عدالت محیط زیستی: قربانی بزرگ مدیران سازه‌ای

در طول سه دهه اخیر، ساخت اکثر سازه‌های مدیریت آب اگر به نفع یک منطقه و گروهی از مردم تمام شده، اما آسیب محیط زیستی این پروژه‌ها و تخریب زندگی مردمان نواحی دیگر را نمی‌توان نادیده گرفت. اگر احداث سد کارون ۳ به افزایش تولید برق و مدیریت جریان رود کارون کمک کرد، اما نزدیک به ده ‌هزار نفر از اهالی روستاهای محدوده‌ای که درون مخزن سد قرار می‌گرفت مجبور به مهاجرت شدند و هزاران درخت جنگل‌های زاگرس زیر آب غرق شدند و مردند.  اگر آبی ازسد خرسان ۳ برای حوضه‌های ایران مرکزی در محدوده‌ استان‌های اصفهان، یزد و کرمان فراهم شود، به بهای کاهش حق‌آبه مردمان و محیط زیست حوضه کارون خواهد بود. کاهش آب این رود احتمال پیشروی آب شور خلیج فارس و شور شدن آب‌های زیرزمینی در جنوب‌غرب خوزستان را بیشتر خواهد کرد. 

گرچه مسوولان جمهوری اسلامی توجهی به آب به عنوان یکی از حقوق بشر ندارند و احمیت حفاظت از محیط زیست را در عمل نادیده می‌گیرند، اما سرنوشت منطقه بزرگی از جنوب کشور وابسته به زنده نگاه داشتن کارون و اکوسیستم‌های محدوده زاگرس و جلگه خوزستان است. دستکاری‌های مدیران فن‌سالار آب در طبیعت، تهدیدی جدی برای زندگی انسان‌ها و دیگر جانداران این محدوده در آینده خواهد بود.

منصور سهرابی

مشخصات حوضە دریاچە ارومیە: 

حوضه آبریز دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران با مساحت ۵۱۸۷۶ كیلومترمربع بین مختصات جغرافیائی ٤٤ درجه و ١٤ دقیقه تا ٤٧ درجه و ۵٣ دقیقه طول شرقی و ٣۵ درجه و ٤٠ دقیقه تا ٣٨ درجه و ٣٠ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. و یكی از ۶ حوضه آبریز اصلی كشور است. این حوضه بین استان‌های آذربایجان غربی (% ۴۶)، آذربایجان شرقی (% ۴۳) و  كردستان (%۱۱) قرار دارد. 

تغییرات بارندگی در این حوضه از ٢۵٠ میلیمتر تا ۷٠٠ میلی متر متغیر بوده و به طور میانگین دارای بیش از ٣۵٠ میلیمتر بارندگی سالانه می‌باشد.

دریاچه ارومیه دومین دریاچه شور جهان ضمن آنکە بزرگترین دریاچه داخلی ایران است از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین اكوسیستم‌های آبی ایران و جهان به شمار می‌آید. غلظت نمک در این دریاچه در محدوده ی ۱۴۰ تا ۳۸۰ گرم در لیتر بسته به حجم آب موجود در دریاچه در نوسان است.

 این دریاچه به‌علت برخورداری از خصوصیات طبیعی و اكولوژیكی منحصر به فرد، از سال ۱۳۵۴ در لیست تالاب‌های با اهمیت كنوانسیون رامسر و جزو مناطق دارای اهمیت برای پرندگان ثبت و به عنوان پارک ملی و ذخیره‌گاه زیست‌كره از سوی سازمان یونسكو اعلام شده است. با توجە به‌اینکە  اكوسیستم این دریاچه نمونه‌ای شاخص از یك حوضه آبریز بسته است كه كلیه رواناب‌های جاری در رودخانه‌های حوضه به آن تخلیه می‌شود و تنها خروجی آب از آن تبخیر از سطح آن است.

ورودی‌های دریاچه شامل: بارندگی روی سطح آن، رودخانه‌های دائمی و فصلی و همچنین جریان آب زیرزمینی است.

ویژگی‌های زیستی دریاچه ارومیه: در حوضه اكولوژیکی دریاچه ارومیه ۵۴۶ گونه گیاهی، ۲۱۲ گونه پستاندار، ۴۱گونه خزنده، ۷ گونه پرنده ۲۶ گونه دوزیست و ۴ گونه ماهی  به ثبت رسیده است. 

جوامع گیاهی اصلی دریاچە ارومیە عبارتند از: گیاهان شور، گیاهان شن پسند،  گیاهان خشکی‌زی‌پسند  و گیاهان آب‌دوست. دریاچه ارومیه همچنین شامل انبوه فراوانی از جلبك‌های سبز آبی است.

دریاچه ارومیه زیستگاه زمستان گذرانی گروه‌های بزرگی از مرغان آب‌زی به‌ویژه اردك‌ها و مرغان درازپا و فلامینگو می است.

رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچە ارومیە: 

حجم کل بارندگی در سطح حوضه آبريز درياچه ارومیه برابر با ١٨٤٧۴.۹۱ میلیون مترمکعب در سال است. میزان بارندگی در سطح ناحیه ارتفاعات حوضه آبريز ١٤٣٧۵.٩٤ میلیون مترمکعب بوده که ٩٦٧۱.٠٢ میلیون مترمکعب آن به‌صورت تبخیر و تعرق واقعی از دسترس خارج شده و مابقی آن ٤٧٠۴.٩٢ میلیون مترمکعب در سال بارش مفید است که بخشی از آن به‌شکل جريان سطحی درآمده و مقدار باقیمانده به‌شکل عمقی نفوذ می‌کند. در سطح دشت‌ها حجم ريزش سالانه ٤٠٩۸.٩٧ میلیون مترمکعب بوده که ٣٧٣۳.١٨ میلیون مترمکعرب آن با تبخیر و یا تعرق از حوضه خارج می‌شود. حجم بارش مفید در سطح دشت برابر با ٣۶۵.٧٩ میلیون مترمکعب در سال است که بخشی از آن به‌شکل جريان سطحی درآمده و مقدار باقیمانده نفوذ عمقی می نمايد. بنابراين حجم آب تولید شده در سطح حوضه آبريرز برابر با ۵۰۷۰.٧١ میلیون مترمکعب در سال است. 

حدود ۶۵ رودخانه به صورت دائمی یا فصلی وارد دریاچه میشوند و تقریباً همة آنها قبل از وارد شدن به دریاچه از مناطق کشاورزی، صنعتی و شهری عبور میکنند. حدود ٢/۵ میلیون نفر در حوضە دریاچە ارومیه زندگی میکنند که ۵٠ درصد در آذربایجان شرقی، ٤۵ درصد در آذربایجان غربی حدود ۵ درصد دراستان کردستان ساکن هستند  و از این رودخانە ها برداشت میکنند. 

از میان ٦۵رودخانە فوق الذکر ۲۲ رودخانه  اصلی  در حوضە جریان دارند که  رودخانه های زرینه رود، سیمینه رود، آجی چای، گدارچای، نازلوچای، روضه چای، زولاچای، شهرچای، باراندوزچای و مهاباد دارای پتانسیل جریان دائمی هستند و تمامی رودخانه های مهم و پرآب از جمله زرینه رود، سیمینه رود، نازلوچای و مهاباد و گدار به بخش جنوبی میانگذر دریاچه تخلیه میشوند.

زرینه‌رود نام رودی است که در جلگه جنوبی دریاچه ارومیه قرار دارد. طول این رودخانە  ۳۰۲ کیلومتر است و یکی از طویل‌ترین و پرآب‌ترین رودهای شمال غرب کشور محسوب می‌شود که از کوه های چهل چشمه در سقز سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از شهرستان‌های بوکان، شاهین دژ و میاندوآب در جنوب دریاچه ارومیه ضمن تشکیل یک دلتای وسیع به عرض حدود ۱۰ کیلومتر در مراتع باتلاقی تالاب قره قشلاق به دریاچه ارومیه می‌ریزد.

در طول این مسیر چندین رودخانه فصلی از جمله خورخوره، ساروق، هولاسو، هاچه سو، محمودآباد، آجرلو به زرینه‌رود ملحق می‌شوند. لیلان‌چای نیز به عنوان آخرین شاخه در وسط شهر میاندوآب به این رودخانه می‌ریزد. سد مخزنی شهید کاظمی در بوکان و سد انحرافی نوروزلو(از این دو سد سالانە حدود ٣٢٠ میلیون متر مکعب آب بە استان آذربایجان شرقی از حقآبە دریاچە ارومیە منتقل می‌شود) در میاندوآب برای کنترل سیلاب‌های این رودخانه و مصارف کشاورزی و صنعتی بر روی زرینه‌رود احداث شده‌اند. سهم زرینە‌رود در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ۱۷۵۵ میلیون متر مکعب برابر ۵۱.۲ ٪  برآورد شدە است.  

سیمینه‌رود (تاتائو)  با طول ۲۰۰ کیلومتر در استان آذربایجان غربی در بخش وسیعی از حوزه استحفاظی شهرستان بوکان و میاندوآب قرار دارد. سیمینه‌رود از کوهستان‌های منطقه سقز و بانه و کردستان عراق سرچشمه گرفته و پس از عبور از بوکان و میاندوآب به دریاچه ارومیه می‌ریزد. سیمینه رود در مسیر خود شاخه‌های زیادی از تُرجان و اسکی بغداد و کهریز ایوبی دریافت کرده و از غرب بوکان گذشته، در سر راه خود شاخه‌های چندی از رودهای کوچک به آن می پیوندد و در موازات زرینه‌رود حرکت کرده وارد جلگه  میاندوآب می شود. سهم سیمینە‌رود در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ١٤٤ میلیون متر مکعب برابر ۴.۲ ٪ برآورد شدە است.  

تلخه‌رود (به ترکی آذربایجانی: آجی‌چای) یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین رودخانه‌های جاری در استان آذربایجان شرقی است. این رود از بزرگ‌ترین منابع تأمین آب ورودی به دریاچه ارومیه به‌حساب می‌آید. مساحت حوزه آبریز این رودخانه ۹۲۰۰ کیلومتر مربع و حداکثر دبی آن۴۰.۶ متر مکعب در ثانیه و طول این رودخانه ۲۶۵ کیلومتر است، و در مناطق مرکزی استان آذربایجان شرقی در جریان می‌باشد. آجی‌چای از به هم پیوستن رودخانه‌های بیوك‌چای، پسلار، رازلیق و وانق‌چای در نزدیکی شهرستان سراب تشکیل می‌شود. تلخه‌رود از دامنه‌های سبلان سرچشمه گرفته و پس از طی حدود ۲۲۰ کیلومتر و عبور از دره ونیار در شمال شهر تبریز و پس از پیوستن آبهای سرچشمه گرفته از کوه سهند، به دشت وسیع تبریز وارد می‌شود. تلخه‌رود پس از مشروب کردن دشت تبریز به دریاچه ارومیه می ریزد. سهم آجی‌چای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ٢٦٩ میلیون متر مکعب برابر ۷.۸ ٪  برآورد شدە است.  

صوفی‌چای یا گپی‌چای یکی از رودخانه‌های استان آذربایجان شرقی است. این رودخانه از کوه سهند سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از غرب شهر مراغه و جنوب شهر بناب، به دریاچه ارومیه می‌ریزد. سد علویان بر روی این رود احداث شده است. سهم صوفی‌چای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ۸۵ میلیون متر مکعب برابر ۲.۵ ٪  برآورد شدە است.  

زولاچای از رودخانه‌های مرزی شمال غربی ایران است. زولاچای رودی است فصلی در شهرستان سلماس که از کوه‌های اطراف کهنه شهر جریان یافته و به دریاچه ارومیه می‌ریزد. سهم زولا‌چای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ٣٧ میلیون متر مکعب برابر ۱.۰۸ ٪  برآورد شدە است.  

شهرچای یا برده‌سوررودی با امتداد شمال شرقی- جنوب غربی است که پس از گذر از وسط شهر ارومیه که هم‌اکنون به‌صورت دوطرفه فضای سبز است و با سیراب نمودن کشتزارها و باغات شهرستان در نهایت وارد دریاچه ارومیه می‌شود. نام‌های دیگر برده‌رود، برده، بکشلوچای و ارومیه‌رود و سنگ‌سرخ است. این رود از کوه کان کبوتر به ارتفاع ۳۲۷۱ متر (از کوه‌های استان آذربایجان غربی) سرچشمه می‌گیرد. این رود پس از حفر دره‌ای برای خود در بلندی‌های یادشده وارد برده سور شده و از آن گذشته، پس ازاضافه شدن سرشاخه‌هایی چند در طول مسیر خود و آبیاری زمین‌های مسیر خود به روستای بند نزدیکی شهر ارومیه می‌رسد. سهم رود شهرچای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ١٢٧ میلیون متر مکعب برابر ۳.۷٪  برآورد شدە است.  

مهابادرود رودخانه‌ای در شهرستان مهاباد است. این رودخانه از داخل شهر می‌گذرد و از سه شاخه تشکیل یافتە: شاخە بیطاس(از کوه مام سواره سرچشمه می‌گیرد و از سمت شرق به سد مهاباد می‌ریزد)، شاخە دهبکر(از کوه سرمیرگان سرچشمه می‌گیرد و از سمت غرب به سد مهاباد می‌ریزد و هم چنین شاخه کوتَر (از کوه ابراهیم جلال سرچشمه می گیرد و به سد مهاباد می‌ریزد). این رودخانه پس از عبور از روستاهای دارلک، خورخوره، گرد یعقوب و داشخانه و نیز آبیاری مزارع و زمین‌های کشاورزی سر راه خود از طرق کانال، به باتلاق‌های جنوب دریاچه ارومیه می‌ریزد. رودخانه مهاباد در حال حاضر تنها رودخانه‌ای است که به دریاچه ارومیه متصل است. سهم مهاباد رود در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ١٧٢ میلیون متر مکعب برابر ۵.۰۱ ٪  برآورد شدە است.  

نازلی‌چای که نازلورود هم نامیده شده، از آب‌های خط الرأس بلندی‌های مرزی ایران و ترکیه سرچشمه می‌گیرد. سرچشمه مهم این رودخانه، سروچای است و خود این رودخانه نیز از دو شاخه سرو و برادوست از ترکیه سرچشمه می‌گیرند. در طول راه رودخانه مارمیشو که آن هم از خاك ترکیه جریان دارد خود را به نازلی‌چای می‌رساند پس از طی مسافتی نام رودخانه مارمیشو به آذرین رود تبدیل می‌شود. در طول راه شاخه‌های دیگری به نام نازلوچای به آن ضمیمه شده و به نام نازلی‌‌چای خوانده می‌شود. بخشی از آب رودخانه به مصرف آبیاری باغ‌ها و تاکستان‌ها و کشتزارهای توتون، چغندر قند و غلات و حبوبات دهستان نازلو می‌رسد. نازلی‌چای مسیر جاده تبریز به ارومیه را قطع کرده مازاد آب آن تشکیل دلتایی را داده و در دو شاخه وارد دریاچه ارومیه می‌گردد. سهم رود نازلی چای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ١٨٤ میلیون متر مکعب برابر ۵.۴ ٪  برآورد شدە است.  

باراندوزچای از دو رشته ارتفاعات مرزی ایران و ترکیه و ایران و عراق به نام‌های جمال الدین و  ارتفاعات ککوداغ و الوق سرچشمه می‌گیرد و در بستر عمیقی با شیب تند حرکت کرده، پس از دریافت شاخه‌هایی چند و طی مسافتی وارد جلگه شده و دشت بیل را آبیاری می‌کند و سپس از آبادی زیوه گذشته به روستای هفتوان باراندوز می‌رسد و از این ناحیه به بعد به نام باراندوزچای نامیده می‌شود. رودخانه باراندوز پس از طی مسافتی و آبیاری کردن زمین‌های متعدد روستایی در منطقه داروغه شعبه کوچکی دره قاسملو به آن پیوسته و رودخانه به طرف دریا متوجه می‌شود و پس از طی مسافتی در چندین شاخه که شعبه اصلی آن بابارود است به دریاچه اورمیه می‌ریزد. سهم باراندوزچای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ٢٢٨ میلیون متر مکعب برابر۷ ٪  برآورد شدە است.  

رودخانه گدارچای یا قادررود از بلندی‌های مرزی گریوه داغ سرچشمه گرفته و از سه شاخه اصلی رود گادار و چم غلطان و اشنویه تشکیل یافته، پس از طی مسافتی به سوی خاور متوجه شده، از روستاهای ظلم آباد و آق‌طویله گذشته، در ناحیه برده زرد جاده مهاباد به ارومیه را قطع می‌کند و در جنوب شرقی بندر حیدرآباد وارد دریاچه اورمیه می شود. درازای این رودخانه در حدود ۹۰ کیلومتر و مساحت حوضه آبریز آن در محل دربند نقده در حدود ۸۷۵ کیلومتر است. سهم گدارچای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ۳۳۵ میلیون متر مکعب برابر ۹.۸٪ برآورد شدە است.  

رودخانه آذرشهر اصلی‌ترین رودخانه شهرستان آذرشهر در استان آذربایجان شرقی است که به دریاچه ارومیه می‌ریزد. از نام‌های دیگر این رودخانه می‌توان به نوشین‌چای و سیل‌چای اشاره کرد. این رودخانه پس از به‌هم پیوستن دو رود گنبرچای و آلاکوزه‌چای در نزدیکی روستای گواهیر بدین نام نامیده می‌شود. سهم رود آذر شهر  در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ۱۸ میلیون متر مکعب برابر ۵. ٪  برآورد شدە است.  

جولان فرهادی بابادی

ویژگی‌های سد چمشیر

• طرح سد و نیروگاه ۱۷۶ مگاواتی چمشیر – یکی از طرح‌های در حال اجرای شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران است.
• طبق برآورد اولیه به ۲۳۰ میلیون یورو جهت اجرای این طرح نیاز است و طول مدت اجرا به ۵ سال بالغ خواهد شد.
• مطالعات اولیه مدعی است با احداث سد مخزنی چمشیر، اراضی پائین دست این سد شامل اراضی بندر دیلم در استان بوشهر و اراضی دشت‌های جنوبی استان خوزستان که به نام‌های زیدون، امیدیه و هندیجان می‌باشند، از این طرح منتفع می‌گردند.
• شبکه آبیاری و زهکشی چمشیر در وسعت حدود ۴۰ هزار هکتار در استان‌های بوشهر و خوزستان احداث می‌گردد.
• ادعا شده است ۸۰ درصدی شوری آب رودخانه زهره با احداث سد چمشیر  از بین می‌رود.
• فرآیند مطالعات برای ساخت این سد فارغ از مسئله تامین مالی از سال ۱۳۶۷ روی میز قرار گرفته است.
• محسن موسوی خوانساری، عضو هیئت مدیره انجمن آب و خاک پایدار ایران در این خصوص معتقد است: «سد چمشیر با اهداف تعدیل شوری آب در پایین‌دست با استفاده از جریانات سطحی و سیلابی و رواناب ۱.۸ میلیارد مترمکعبی احداث شده است.
• این سد حدود ۲۵۰ میلیون یورو از طریق فاینانس دولت چین ساخته شده است.
• وزارت نفت هم به خاطر زیر آب رفتن چاه‌های نفت جزو مخالفان آبگیری است.
• سد چمشیر در یک بستر گچی‌-نمکی در حال احداث است و از این نظر با گتوند تفاوتی ندارد.
• سد چم شير از نوع بتوني غلتكي با ارتفاع ۱۵۵ متر و طول تاج ۵۵۵ متر در رديف پنج سد بزرگ كشور از نظر ظرفيت قرار دارد.
• تونل ۴۲۰ متری کوه ˈکارده ریگونˈ این سد نزدیک به ۸۰۰ میلیارد ریال هزینه شده است.
• ساخت سه نیروگاه برق آبی ۵۵ مگاواتی و دو واحد ۵ مگاواتی در این سد پیش بینی شده است.
• دولت معتقد است حداقل هفت تیم مشاور متشکل از صاحب نظران سدسازی کشور طی سال‌های ۱۳۷۶ تا  ۱۳۹۸  مطالعات مثبتی درباره طرح داشته اند. 
• سد افزون بر دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب ذخیر آب دارد
• پیش بینی دولت این است که تولید برق در این سد ۷۰ میلیون دلار درآمد برای کشور به همراه دارد.
• مبلغ پیمان تکمیلی: ۴۴۵۰ میلیارد ریال
• نحوه تامین مالی: از خط اعتباری کشور چین + اعتبارات کارفرما

اهداف سد

• ذخیره و کنترل حجم عظیمی از آب رودخانه زهره (حدود ۱/۸ میلیارد متر مکعب)
• تأمین آب مورد نیاز کشاورزی به میزان ۱۱۰ هزار هکتار در منطقه، تأمین آب شرب و صنعت منطقه
• تولید انرژی برق آبی به میزان حدود ۶۲۰ گیگاوات ساعت در سال (۵۲۰ گیگاوات ساعت نیروگاه سد چمشیر و ۹۹ گیگاوات ساعت نیروگاه بند انحرافی)
• تلفیق اهداف سد با اهداف سد کوثر و تأمین آب مورد نیاز کشاورزی و شرب استان‌های همجوار
• کنترل سیلاب‌ها و جلوگیری از خسارتهای طغیان رودخانه در مناطق زیدون سردشت و هندیجان و استفاده بهینه از آب جهت توسعه کشاورزی
• کنترل شوری آب در مناطق دارای بسترهای نمکی و چشمه‌های شور و جلوگیری از آلوده شدن آب در مناطق پائین دست تنگه چم‌شیر
• اجرای طرح در یکی از مناطق محروم کشور و تأثیر عمده بر رشد و شکوفایی اقتصاد منطقه.
• رشد صنعت و تکنولوژی برق‌آبی، افزایش قدرت عمل و ارتقاء مشاوران و پیمانکاران داخلی، فعال نمودن کارخانجات سازنده تجهیزات نیروگاهی و ارتقاء جایگاه بین‌المللی کشور از طریق ارتقاء صنعت برق‌آبی و پتانسیل‌های برقی

تایم لاین پروژه

• مطالعات شناخت و مقدماتی در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ به انجام رسانیده است.
• مطالعات مرحله اول سد مخزنی چمشیر، گشایشات وابسته توسط مشارکت مهندسین مشاور پاراب فارس و مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۷۳ شروع شد. (خبرگزاری تسنیم)
• کلنگ سد در سال ۷۳ به دست هاشمی رفسنجانی سردار سازندگی بر زمین زده شد؛ دقیقا روی گنبد‌های نمکی گچساران.
• مطالعات مرحله اول این طرح در سال ۱۳۸۱ به اتمام رسید.
• ·        سال ۸۳ و در دولت خاتمی، عملیات خاکریزی بدنه آغاز و تا اجرای کامل طرح ۸۲/۵ میلیون متر مکعب خاکریزی انجام شد.
• س از گذشت چندین سال و تغییرات در برنامه‌ریزی منابع آب مطالعات مرحله اول مورد بازنگری قرار گرفت. سرانجام در سال ۱۳۸۴ مطالعات مرحله دوم تحت عنوان مطالعات طرح بند انحرافی تنظیمی، تونل انتقال، نیروگاه برق آبی، حوضچه انرژی‌گیر و اتصال و شبکه آبیاری و زهکشی اراضی آبخور سد جم شیر به شرکت مهندسین مشاور پاراب فارس واگذار گردید
• شروع مطالعات فاز ۲ بر مبنای تکمیل مطالعات مرحله اول توسط مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۸۵ انجام گرفته و اسناد مناقصه به صورت EPCF تهیه گردیده است.
• پس از برگزاری مناقصه، شرکت‌های سابیر، مهاب قدس و صفا نیکو سپاهان برنده آن شده که قرارداد در سال ۱۳۸۶ عقد گردید.
• در سال ۱۳۹۱ سیدحسین صابری استاندار منطقه اعلم کرد این پروژه با اعتبار اولیه ۲۸۷.۶ میلیارد تومان معادل با ۲۲۹.۸ میلیون یورو و با مشارکت یک شرکت چینی در حال اجرا است(سایت استانداری کهگلویه و بویراحمد).
• محمدرضا فاضل معاون اجرایی سد و نیروگاه چمشیر عملیات در اردیبهشت  سال ۱۳۹۲  گفت، حفر این تونل به طول ۷۲۰ متر پیشتر به پایان رسیده بود و بتن ریزی سقف و دیوارهای آن هم اکنون در مراحل پایانی قرار دارد (باشگاه خبرنگاران جوان).
• معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران در مهرماه ۱۳۹۵ گفت: کمبود مصالح سازه ای مانند آرماتور روند عملیات اجرایی سد و نیروگاه چمشیر را کند کرده است و  در صورت تامین نشدن آرماتورهای مورد نیاز، ساخت سد بزرگ چمشیر در گچساران متوقف می‌شود(باشگاه خبرنگاران).
• ·       ۴۰۰  کارگر سد چمشیر گچساران در دهم آبان ۱۳۹۵ در اعتراض به پرداخت نشدن 6 ماه حقوق خود مقابل ساختمان فرمانداری گچساران تجمع کرده‌اند(خبرگزاری ایلنا).
• ·       ۶۰  میلیون یورو اعتبار طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران افزایش یافت (خبرگزاری ایرنا).
• مهر ۱۴۰۰جواد اوجی وزیر نفت دربازدید از سد چمشیر اظهار داشت:در صورت تامین اعتبار ۱۸۰  میلیارد تومانی سد چمشیر از اوایل سال آینده شاهد آبگیری آن هستیم.

• محمد رضا فاضل معاون اجرایی  در دی ۱۴۰۰ اعلام کرد شمار زیادی از درختانی که در مسیر سد چمشیر قرار دارد از نوع گز است که به اندازه بلوط ارزشمند نیست.
• محمدرضا فاضل، معاون اجرایی طرح سد  در مهر ۱۴۰۰ گفت  ۲۲۹ میلیون یورو از محل فاینانس خارجی برای ساخت سد چمشیر گچساران هزینه شده است. 
• شورای کارگری در سد و نیروگاه چمشیر گچساران در ۱۶  آبان ۱۳۹۵  تشکیل شد(خبرگزاری صدا و سیما).
• معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران گفت: ۵۰ میلیارد ریال از مطالبات کارگران سد چمشیر پرداخت شد(خبرگزاری ایرنا).
• ۹ دی ماه نماینده مردم شهرستان‌های گچساران و باشت در مجلس گفت: از آب دو سد کوثر و چمشیر ۲۸۵ میلیون متر مکعب به استان کهگیلویه و بویراحمد اختصاص یافته است(ایسنا).
•  هزینه کرد هشت هزار میلیارد ریال اعتبار برای احداث سد و نیروگاه سد چمشیر تا روز ۲۳ بهمن ۱۳۹۵ (ایرنا).
• محمدرضا فاضل  در فردورین سال ۱۳۹۶ با اشاره به پیشرفت ۶۷ درصدی پروژخ گفت به دلیل اینکه اعتبار خارجی این طرح تمام‌شده برای ادامه کار تکمیل سد چمشیر باید از منابع مالی داخل کشور تخصیص داده شود (خبرگزاری جماران)
• در فروردین سال ۱۳۹۶ کشفیات باستان شناسی از دوره فراپارینه سنگی در کنار شواهدی از دوره ایلامیان اعلام شده.
• ۲۲۹ کارگر سد چمشیر سوم خرداد ۱۳۹۶ از کار اخراج شدند(خبرگزاری تسنیم).
• شهریور ۱۳۹۶ مخالفت استاندار خوزستان با انتقال هر گونه آب از خوزستان به خصوص از آبریز هندیجان (جماران).
• مهر ۱۳۹۶ اعلام شد  ۹ هزار میلیارد ریال برای ساخت سد چمشیر گچساران هزینه شد (جماران).
• بخشدارمرکزی دیلم استان بوشهر  در آبان ۱۳۹۶ گفت: عملیات احداث طرح تونل انتقال آب سدچمشیر به دشت لیراوی این شهرستان ۳۴ درصد پیشرفت فیزیکی دارد (ایرنا).
• معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران در آذر ماه ۱۳۹۶  گفت: تکمیل سد و نیروگاه چمشیر به ۶ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد و از این رو اختصاص ردیف اعتباری ویژه از محل بودجه عمومی دولت برای تکمیل این طرح بزرگ ملی ضروری است (ایرنا).
• فرماندار گچ ساران با توجه به پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصدی سد چشم شیر در بهمن ۱۳۹۶ گفت در سال آینده مرحله آبگیری این سد آغاز خواهد شد(ایسنا).
• معاون اجرايي طرح سد و نيروگاه چم شير گچساران  در بهمن ۱۳۹۶ گفت: ۹ هزار و ۵۰۰ ميليارد ريال اعتبار در ساخت سد چم شير اين شهرستان تاکنون شده و بيش از ۶ هزار ميليارد ريال ديگر براي تکميل اين طرح ملي اعتبار نياز است.(ایرنا)
• فروردین سال ۱۳۹۷ با وجود اعلام آب گیری سد اعلام شد تنها ۷۰ درصد پیشرفت کاری روی داده است( صدا و سیما)
• هشت ماه حقوق حدود ۶۵۰ نفر از کارگان سد چمشیر(شرکت سابیر) پرداخت نشده و از    ۱۱۰۰ نفر در سد چمشیر در سال ۱۳۹۶ تنها حقوق کارگران چینی پرداخت شده است(اسکای نیوز و ایسنا)
• مطالعات باستان شناسی در محدوده سد چمشیر در آبان ۱۳۹۷ در دستور کار پژوهشکده باستان شناسی و پزوهشگاه میراث فرهنگیقرار گرفت.
• اردیبهشت ۱۳۹۷  پیمان کار  به دلیل عدم اعتبار سد کارهای خود را تعطیل کردند.فاضل افزود: بیش از ۷ ماه است که کارگران حقوقی دریافت نکردند و به دلیل تامین نشدن اعتبار پیمانکاران بزرگ از جمله شرکت سایبر از دیروز دست از کار کشیدند.(صداو سیما)
• مدیر کل تعاون، کار، رفاه و امور اجتماعی استان در خرداد ۱۳۹۷ گفت از مهرماه ۹۶ تاکنون مطالبات کارگران سد چمشیر گچسارانپرداخت نشده و همین امر موجب بروز مشکلاتی برای آنان شده است.(خبرگزاری صداو سیما)
• اخراج ۳۰۰ کارگر این طرح؛  مدیر اجرایی  در خرداد ۱۳۹۷ اعلام کرد بیش از هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان در آن هزینه شده است.فاضل رقم اولیه قرار داد این سد را ۲۳۰ میلیون یورو اعلام کرد و افزود: از این رقم ۶۵ درصد در بخش داخلی و ۳۵ درصد در بخش خارجی (چین) است. (بسیج نیوز)
•   ۴۵۰ فرماندار گچ ساران در ۹ خرداد ۱۳۹۷ گفت  نفر از کارکنان و کارگران سد و نیروگاه چمشیر به کار خود بازگشتند(ایسنا).
• معاون اجرایی طرح ۱۰ خرداد ۱۳۹۷ گفت از مجموع ۲۰۰۰ کارگر سد چم‌شیر  ۱۳۰۰ کارگر از سال ۹۰ تا امروز  به علت تامین نشدن منابع مالی به مرور اخراج شده‌اند(ایلنا).
• دمین بار در سال ۱۳۹۷ در شهریور ماه، کارکنان و کارگران نیروگاه و سد در حال ساخت چمشیر گچساران در اعتراض به پرداخت نشدن 10 ماه  حقوق خود دست از کار کشیدند(ایرنا).
• ۱۴ آبان۱۳۹۷،   ۳۵۰۰ میلیارد ریال برای تکمیل سد چمشیرگچساران تصویب شد(جماران).
•  استاندار کهگیلویه و بویراحمد در ۱۲ آذر سال ۱۳۹۷ از اختصاص ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای سد چمشیر خبر داد (تسنیم).
• معاون اجرايي طرح سد و نيروگاه چم شير گچساران در ۲۷ بهمن سال ۱۳۹۷ گفت: ۵۷ ميليون ريال اعتبار براي تکميل سد و نيروگاه چم شير در شهرستان گچساران تصويب شد( خبرگزاری آریا).
• شورای تبیین مواضع بسیج خواستار ورد قوه قضائیه برای معوقات کاگران شد (خبرگزاری دانشجو ).
• قرارگاه شهید احمدی روشن بسیج دانشجویی کمیته  در ۱۴ اسفند ۱۳۹۷ خواستار آزاد شدن طلب توقیف شده شرکت سایبر برای دادن طلب کارگران شد(خبرگزاری دانشجو).
• غلامرضا تاجگردون نماینده مردم شهرستان‌های گچساران و باشت در مجلس (در جواب مطالبه بسیج)   خبر از( آزادی غریب الوقوع مطالبات سابیر برای) پرداخت بدهی کارگران داد، خبر گزاری‌ها رقم نهایی کارگران را  بیش از ۱۵۰ نفر  اعلام کردند (باشگاه خبرنگاران).
• مهر ۱۳۹۸ وزیر نیرو و استاندار کهگیلویه و بویراحمد از سد و نیروگاه چمشیر و طرح‌‌های تامین آب شهرستان باشت و اراضی خان‌ احمد به صورت هوایی بازدید کردند(خبرگزاری شبستان).
• عزیز فیلی معاون امور عمرانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد سوم اردیبهشت ۱۳۹۹ گفت: آبگیری سد چمشیر امسال برای تأمین آب بخش‌های مختلف از جمله گردشگری و کشاورزی آغاز خواهد شد.
• سرپرست میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد در اردیبهشت ۱۳۹۹ از آغاز فصل اول عملیات کاوش باستان‌شناسی در محوطه سد چمشیر گچساران خبر داد(سایت تسنیم).
• رسول فرهادی مدیرعامل آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت سد چمشیر برای ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان مشکل اعتبارات که به دلیل تورم، گرانی موجب شد در وقت خود آبگیری نشود(سایت قلم دنا).
• مهر ماه ۱۴۰۰ جواد اوجی وزیر نفت در سفر یک روزه‌اش به استان کهگیلویه و بویراحمد از سد و نیروگاه چم‌شیر گچساران بازدید کرد(سایت خبری فردا).
• محمد رضا فاضل معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران در دی ماه ۱۴۰۰  گفت: ۲۵ درصد از اعتبارات فاینانس این طرح در گچساران معادل ۶۰ میلیون یورو افزایش یافت.  او اضافه کرد هزینه ۱۸ هزار میلیارد ریالی برای ساخت سد چمشیر در گچساران وطبق برنامه آب گیری ۱۴۰۰ محقق می‌شود(باشگاه خبرنگاران). 
•  سید علی احمدزاده  ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ گفت: سد چم‌شیر با ۳۵۰ میلیارد تومان هم آبگیری می‌شود و در صورت تامین این میزان اعتبار، آبگیری سد چم‌شیر آذرماه سال آینده آغاز می‌شود.  درخواست هزار میلیارد تومان دیگر (تسنیم).
• 15 اردیبهشت ۱۴۰۱همزمان با تصویب ۸۵۰ هزار میلیارد توامن بسیج سازندگی سپاه فتح عملیات آبرسانی به ۱۱۰ روستای استان آغاز کرد(خبرگزاری دانا).
•  فارس ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ گفت سد و نیروگاه چمشیر در حال حاضر بالای ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
• فارس در خبری در اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام کرد افزون بر ۲ هزار میلیارد تومان از منابع فایناس در سد و نیروگاه چمشیر هزینه شده است.
• ۶ تیر ۱۴۰۱ معاون میراث‌فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: سومین کاوش باستان‌شناسی سد چمشیر باهدف نجات‌بخشی آثارتاریخی در کنار محل اجرای پروژه سد چمشیر انجام می‌شود(فارس).
• سعید امیر حاجلو ۸ تیر ۱۴۰۱ گفت قطعاتی از سفال‌، شیشه، مهره‌های سنگی، هاون سنگی و صدف تراش‌خورده  متعلق به دوره ساسانی در کاوش نجات‌بخشی محوطه ۱۰۶ حوضه سد چم‌شیر گچساران شناسایی شده است(ایرنا).
• خبر گزاری دولت دوم آذر ۱۴۰۱ آبگیری سد چم‌شیر را  با چشمان بسته توصیف کرد.
•  محیط زیست اعلام کرد  پنجم آذر ۱۴۰۱ اعلام کرد تنها درصورتی که مطالعات این سد مشکل نداشته باشد، مجوز آبگیری سد چم‌شیر گچساران داده می‌شود(همشهری آنلاین).
• مرکز پژوهش‌ها و کمیسیون اصل ۹۰مجلس  در پنجم آذر ماه ۱۴۰۱هم با آبگیری عجولانه سد چم‌شیر به‌دلیل تبعات محیط‌زیستی آن مخالفت کرده‌اند مجلس از پیامدهای اجتماعی و امنیتی چمشیر گفت (همشهری آنلاین).
• سایت دولت در  ۹ آذر ۱۴۰۱مدعی شد یک شرکت نفتی به فعالان محیط زیستی اطلاعات غلط ارائه کرده.
• مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران؛ محمد جوانبخت، ۰۹ آذر ۱۴۰۱ گفت آبگیری سد چمشیر در دی ماه سال ۱۴۰۱ در دستور کار قرار دارد(تسنیم).
• حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران در آذر ماه ۱۴۰۱  هشدار داد  اگر سد چمشیر آبگیری شود، علاوه بر انحلال نمک در آب، احتمال اختلاط آب با هیدروکربن‌های نفتی چاه‌های منطقه را خواهیم داشت(روزنامه اعتماد).
• اطلاعات فاجعه احتمالی سد چمشیر  در اختیار کمیسیون اصل ۹۰ قرار گرفته است(روزنامه اعتماد).

مسائل محیط زیستی

• رودخانه زهره خودش لب‌شور است و ۲ برابر آب‌های آزاد شوری دارد، چشمه‌هایی هستند که شوری‌شان ۳۵ برابر نسبت به رودخانه زهره است.
• ۴ گسل در قسمت‌های بسیار شور سازند قرار دارند و باعث خواهد شد که به عبور آب از سد و مشکلات عدیده غیرقابل پیش‌بینی دیگر منجر شود.
• فاجعه اختلاط آب با هیدروکربن‌های نفتی در چاه‌های نفتی سرراه سد و خشک شدن رودخانه زهره و توسعه کانون‌های ریزگرد در خوزستان مشکلات دیگری است.
• دوره آماری مورد استفاده در سد جمشیر  دوره آماری منتهی به روز  نیست و تغیرات اقلیم را در نظر نگرفته است.
• تعداد زیادی درخت جنگلی و پوشش گیاهی منطقه  در مسیر احدات سد از بین می‌رود.
• آلودگی‌های زیست محیطی نیروگاه‌های غیربرق آبی ۱۶۰ برابر کمتر از نیروگاه‌های برق آبی است.
• اسماعیل کهرم، مشاور پیشین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در امور محیط طبیعی معتقد است همان فاجعه‌ای که در ماجرای سد گتوند در حوزه کشاورزی خوزستان شاهد بودیم در انتظار سد چم‌شیر است.
• مسئول مطالعات آب مرکز پژوهش‌های مجلس ۲ ابهام را در خصوص آبگیری سد چمشیر گچساران مطرح کرده بود که نخست، باید مطالعات هیدرولوژی به روز شود زیرا دوره آماری منتهی به ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نیست بلکه مربوط به ۱۲ سال قبل است و شرایط ۱۲ سال پیش از نظر بارش و میزان ترسالی شرایط بهتری نسبت به ۱۲ سال فعلی دارد.بحث وجود گسلی که بر اساس مطالعات زمین شناسی تا حدی جلو آمده اما معلوم نیست گسل تا مخزن ادامه پیدا می‌کند.

شرکت‌ها و افراد در گیر پروژه
در زمان ساخت قسمت اصلی سد (تونل‌ها و گالری‌های سد) حبیب الله بیطرف وزیر نیرو و معصومه ابتکار رییس سازمان محیط زیست بودند. 

کارفرما: شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران

مشاورکارفرما : مهندسین مشاور تهران سحاب

پیمانکار: مشارکت شرکت سابیر (طراحی و مهندسی و اجرای کلیه کارهای ساختمانی) + شرکتCGGC از کشور چین (طراحی و مهندسی و ساخت و نصب کلیه تجهیزات نیروگاه و بدنه سد)

تهران سحاب امکان استفاده از خدمات فنی و مهندسی شرکت خدمات مهندسی ملی پاکستان
(NESPAK) را در اختیار دارد.

تهران سحاب با سازمانهای مختلفی در سطوح ملی و بین المللی، دولتی، عمومی و خصوصی، موسسات و انجمنها همکاری می‌کند

• بانک جهانی
• بانک توسعه اسلامی
• کمیته ملی سدهای بزرگ ایران
• انجمن متخصصین آب و فاضلاب
• انجمن هیدرولیک ایران (IRCE)
• جامعه مهندسین مشاور ایران

جولان فرهادی بابادی

• سد مارون ۲  در محدوده روستای آبریز در شمال شرقی شهرستان کهگیلویه احداث می‌شود. به همین دلیل سد آبریز نیز نامیده می‌شود. 
• احداث سد آبریز در بالادست رودخانه مارون یک از دغدغه‌های اصلی مردم و مسئولان استان کهگیلویه وبویراحمد است که با شروع دولت سیزدهم گام های مثبتی برای اجرای این طرح توسعه محور برداشته شد.
• قرار است الگوی کشت منطقه تغییراتی پیدا کند و طبق سیاست جهاد کشاورزی دنبال توسعه کشت دانه‌های روغنی و چغندر قند در فصل پاییز هستیم که از تک محصولی (گندم و جو) فاصله گرفته شود که هم از بارندگی و هم از آب آبیاری استفاده شود.
• گویا طرح برق گیری از این سد بر اساس تعبیه  پنل خورشیدی روی مخازن آن است و به تعبیر کلاسیک یک سد برق آبی محسوب نمی‌شود.
• ظرفیتی سد آبریز یا مارون ۲  حدود ۱۰ درصد سد مارون یک است. 
• عملیات احداث سد مارون ۲ معروف به آبریز با هدف انتقال آب به ۳۰هزار هکتار از زمین‌های شهرستان‌های کهگیلویه و چرام که مورد تأکید وزیر نیرو در سفر مهرماه سال ۹۸ به این استان بود.
• این سد با ارتفاع ۱۵۰ متر و بصورت آر سی سی اجرا می‌شود.
• در سد مارون ۲ قرار است آب از تراز ۹۱۰ به تراز ۷۰۰ قرار انتقال داده شود تا به دهدشت شرقی و چرام اختصاص یابد.
• نمایندگان استان کهگلویه بویر احمد معتقدند مخالفت نمایندگان استان خوزستان با  این سد در ادامه مخالفت با دستور طرح ۵۵۰ هزار هکتاری دشت‌های ایلام و خوزستان که در در سال ۱۳۸۷انجام شود. و کشاورزی صنعتی استان خوزستان در واقع فرار از اجرای دستورات رهبر جمهوری اسلامی است. 
• در خصوص تلاش‌ها برای مخالفت خوزستانی‌ها با اجرای طرح مارون ۲ اعمال نفوذ مهندس شمسایی رییس سازمان آب وبرق خوزستان  در  کمیته آب و محیط زیست شورای ملی امنیت ملی توسط محمد داس‌مه مطرح شده است که سبب شد که موقتاً احداث سد مارون ۲ از دستور کار وزارت نیرو خارج شود. 
• در خصوص اشتغال‌زایی  ایرنا به نقل از مسئولین محلی اعلام کرده بود، طرح علاوه بر توسعه كشاورزي منطقه براي هفت هزار نفر نيز اشتغالزايي ايجاد خواهد شد.
• محمد باقر قالیباف  نیز در اظهار نظری گفته است به جد پیگیر این مطالبه مردمی در اجرای سد آبریز خواهیم بود. 
• عملیات احداث سد مارون ۲ معروف به آبریز با هدف انتقال آب به ۳۰ هزار هکتار از زمین‌های تشنه شهرستان‌های کهگیلویه و چرام که مورد تاکید وزیر وقت نیرو در سفر مهرماه سال ۹۸ به این استان بود.
• برای پیشبرد امور مربوط به تامین و اجرای سد کارگروهی به نام «کارگروه مطالبه سد» در استان کهگلویه و بویر احمد به وجود آمده است.

اهداف طرح

• ادعای مقامات دولتی این است که احداث سد آبریز در کهگیلویه به عنوان یک ذخیره گاه، جریان پایدار و اطمینان پذیر برای سد مارون عمل خواهد کرد، این سخن نه بر اساس واقعیت محیط زیستی بلکه بنا بر ملاحظاتی حقوقی است  که در نظام تخصیص آب کشور وجود دارد  و به صورت رسمی توسط کمیته تخصیص آب وزارت نیرو و بر اساس اسناد بالادستی و قانون توزیع عادلانه آب تدوین و تنظیم شده. بر طبق این اسناد بخشی از آورد رودخانه مارون سهم استان کهگیلویه و بویراحمد است.
• در این اسناد  با عدد و رقم و در بازه زمانی کاملا مشخص یعنی در هر ماه سهم برداشت از رودخانه مارون توسط استان های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان بر اساس یک برنامه تقدیم و تایید شده و به استان ها ابلاغ شده است.
• به نظر می‌رسد این سد در واقع بخشی از گزینه های حل اختلاف بین مارون ۲ استان بر سر حق آبه مارون یک است. این نکته زمانی قابل ارزیابی است که به سخنان استاندار کهگلویه در خصوص تامین اعتبار آن توجه کنیم او در تیر ماه ۱۴۰۱ می‌گوید: “نماینده ولی‌فقیه در استان و امام جمعه یاسوج و حمایت ائمه  جمعه در خطبه‌های نماز جمعه هفته‌های اخیر و همینطور دیگر دلسوزان استانی و حتی نمایندگان ادوار گذشته مجلس و انجام دیدارهای  پی در پی بویژه با وزیر  نیرو و رئیس محیط زیست و مدیرعامل آب کشور و معاونین آنان و وزارت کشور و مطالبه عمومی مردم استان و اصحاب رسانه و یک وحدت عمومی درون استانی نتیجه داد.
• مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد  نیز در همین مورد گفت: قرار است بخشی از سهم کهگیلویه و بویراحمد بین ۱۳۵ تا ۱۸۰میلیون متر مکعب از سهم بیش از ۴۰۰ میلیون در یک سدی به نام سد آبریز مهار شود یعنی سیلاب های زمستانه اش مهار شود و به مصرف صنعت، شرب و کشاورزی محیط زیست و تولید انرژی برق آبی برسد.
• بنا بر اطلاعاتی که تا کنون مقامات محلی داده اند سد آبریز صرفا سیلاب های زمستانه را مهار می‌کند و در خود نگه می‌دارد و در فصلی که در واقع بارش وجود ندارد آن ذخیره ای که مهار کرده به مصرف هدفش در واقع شرب، صنعت و کشاورزی می‌رساند.
• ۱۰۰ میلیارد تومان برای تسریع در روند اجرایی سد آبریز اختصاص یافت.
• تلاش مسئولین استانی این بوده است تا این پروژه ذیل پروژه‌های مهم استان که از تسهیلات ماده ۵۶ بهره می‌برند اجرا شود. 
• وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم گفته است با توجه به تکمیل فاز یک و ۲ مطالعاتی این سد، برنامه ریزی لازم برای تخصیص اعتبار مورد نیاز با همکاری وزارت نیرو و بانکهای عامل انجام خواهد شد.

تایم لاین پروژه

• علی آران  شهریور  ۱۳۹۴ گفته بوده  این پروژه قرار بود در اردیبهشت سال ۱۳۹۰ با دبی ۵ متر مکعب بر ثانیه انتقال داده شود که بعد از انجام کارشناسی به دبی ۳.۵ مترمکعب بر ثانیه کاهش پیدا کرد.
• طبق اعلام نظر رئیس امور آب شهرستان کهگیلویه در سال ۱۳۹۴ برای این مطالعات به ۸۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز  بوده و کل نیاز انرژی منطقه نیز  ۱۵ مگاوات برق بوده است این ارقام به شکل غیر قابل توجیهی در سال ۱۴۰۱ رشد داشته اند و برق مورد قابل استحصال ۳۰ مگاوات و هزینه مطالعات نیز افزایش یافته که با رشد نرخ تورم مطابقت ندارد. 
• در سال ۱۳۹۴ اعلام شد برای این پروژه با دو مشاور قرارداد منعقد شده است، و با پیمانکار دو قرار داد ۵ میلیارد تومانی و ۲۰ میلیارد تومانی امضاء شد که قرارداد اول ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی و قرارداد دوم ۱۸ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و کل طرح از ابتدای مطرح شدنش توسط اردکانیان در مجموع حدود ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
• در سال ۱۳۹۵ علي لطفي مديرعامل آب منطقه اي كهگيلويه و بويراحمد بدون اشاره به اعلام نیار قبلی گفت  مطالعات اوليه سد مارون ۲ با هزينه بالغ بر چهار ميلياردو ۳۷۰ ميليون ريال انجام شده است و براي تكميل مطالعات فاز اول اين طرح قريب به ۵۰ ميليارد ريال اعتبار مورد نياز است. 
• ۵ مهرماه ۹۹ معاون وزیر نیرو از محل سد بازدید نمود و گفت : “این سد در مرحله کارشناسی است و کارهای اولیه انجام گرفته است ان شاءالله با همکاری وزارت نیرو و سازمان برنامه بودجه تا پایان سال جاری این پروژه اجرایی خواهد شد.”
• مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۴۰۱ اما اعلام  کرد: چنانچه این سد احداث شود، نیروگاه سد آبریز بدون هیچ گونه آلودگی ۳۰ مگاوات تولید برق پاک خواهد داشت.
• از سوی دیگر وزارت نیرو ادعا می‌کند  سد آبریز با توجه به تولید ۲۸ هزار مگاوات برق هم برای دولت و هم برای مردم منطقه سودآوری زیادی دارد.
• در سال ۱۴۰۰ نماینده بهبان اعلام کرد به دلیل خشکسالی ساخت سد مارون ۲ متوقف شود.
• ۲۱ بهمن تابناک اعلام کرد سد آبریز مجوز گرفته است. 
• حجت الاسلام سید محمد موحد اظهار داشت با پیگیریهای انجام شده و طی جلسات متعدد با حضور مسئولان وزارت نیرو این طرح در سال ۱۴۰۱ در لایحه بودجه نیز قرار گرفت.
• فروردين ۱۴۰۱، محمدطلا مظلومی آبزرگه نماینده مردم بهبهان و آغاجاری در مجلس نیز با اشاره به تبعات زیست‌محیطی ساخت سد مارون ۲ به روزنامه ایران گفت: “با احداث این سد در تأمین آب موردنیاز و حقابه تالاب شادگان با مشکل مواجه خواهیم شد. در نهایت منطقه به مرکز کانون ریزگردها تبدیل می‌شود و آبزیان و نخلستان‌های شهرستان شادگان از بین خواهند رفت. شبکه‌های آبیاری ساخته شده در این مجموعه احداثی نیز دچار کم آبی شده و در نتیجه آن معیشت مردم به خطر افتاده و پیامدهای اجتماعی بسیاری را ایجاد خواهد کرد.”

• نماینده مردم شادگان ۲۶ خرداد  گفت ۱۴۰۱  سد مارون ۲ می‌تواند مانند سد گتوند معضل جدی برای کشور باشد و امیدواریم نفوذ برخی ذی‌نفعان سبب ساخت این گونه سدها و آسیب به کشور نشود.
• مجتبی یوسفی عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ۲۹ خرداد احداث سد مارون  ۲ را یک کار غیر قانونی و بدون مجوز زیست محیطی دانست.
• مجوز تامین اعتبار  این پروژه به  صدور مجوز ماده ۲۳  احتیاج داشت که استاندار کهگلویه تیر ۱۴۰۱اعلام کرد این فرایند طی شده است. 
• محمود یکه یزدان دوست مدیرکل دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست در شهریور ۱۴۰۱ در گفت‌وگو با پانا درخصوص ارزیابی پروژه سد مارون 2، اظهار کرد: «خط انتقال پروژه مشکل دارد و این خط انتقال عوض شده است. سازمان محیط‌زیست نیز هنوز به نتیجه نهایی در این پروژه نرسیده‌ و نظر نهایی سازمان اعلام نشده است.»
• رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کهگیلویه و بویراحمد آبان ۱۴۰۱  طی به روز رسانی عدد اعتبارات قبلی گفت: امسال ، ۱۶ میلیارد تومان برای تکمیل مطالعات سد آبریز ( سد مارون ۲ ) واقع در این استان در نظر گرفته شده است. 

نکات محیط زیستی

• حمیدرضا یاقوتی در خصوص احداث سد مارون ۲ یا ابریز معتقد است: “با توجه به شرایط زمین شناسی منطقه آبی که به دهدشت شرقی می‌دهیم، باعث می‌شود که اراضی آنجا شورتر شود. به این ترتیب ما علاوه بر اینکه شادگان را نابود می‌کنیم، حوضه مربوط به رودخانه خیرآباد را هم نابود می‌کنیم.”
• محمد داس‌مه وکیل محیط زیستی با توجه به تخلفات محی زیستی گفته است: “در خصوص کلیات موضوع، حسب بند دوم اصل ۱۵۶ قانون اساسی و مواد ۲۲ و ۲۹ قانون دادرسی کیفری که حفظ و احیای حقوق عامه را بر عهده قوه قضائیه و دادستانی قرار داده است، همچنین بر اساس دستورالعمل نظارت بر پیگیری حقوق عامه که از سوی رئیس قوه قضائیه ابلاغ شده است، دادسرای دیوان عالی کشور به موضوع سد مارون ۲ ورود کرده است.”
• در مسئله سد مارون ۲، یکی از مواردی که اکنون موضوع اختلاف و محل انتقاد جدی کارشناسان و اساتید حوزه آب در دانشگاه و برخی اساتید و متخصصین وزارت نیرو است، این است که این آب را از طریق تونل به محل اجرای طرح کشاورزی و اراضی مورد نظر انتقال دهند.
• طبق نظر کارشناسان حوزه آب، وقتی که آب سد مارون ۲ را انتقال می‌دهند، این آب دیگر به حوضه آبریز مارون برگشت ندارد و به حوضه رودخانه خیرآباد می‌رود و به این ترتیب حوضه رودخانه‌ای هم جابجا می‌شود و این بر خلاف ضوابط عملی و بر خلاف حقوق ذینفعان پایین دست دهدشت تا آبادان از جمله تالاب بین‌المللی شادگان است.
• مقامسیدبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی شادگان معتقد است  اگر این سد به بهره برداری برسد شهرستان های رامهرمز،  رامشیر، ماهشهر و شادگان زراعتشان از بین می‌رود و روستاییان مجبور به مهاجرت خواهند شد و فاجعه زیست محیطی نیز به وجود می‌آید.
• مجید ناصری نژاد در نشست خبری مجمع نمایندگان خوزستان معتقد است احداث سد مارون ۲، مرگ جراحی و حوزه مارون را به‌دنبال دارد.
• نماینده بهبهان و مجمع نمایندگان استان خوزستان، مجمع صنفی کشاورزان خوزستان، مجمع صنفی کشاورزان شادگان اعلام کردند که احداث سد مارون ۲ موجب از بین رفتن کشاورزی بهبهان تا شادگان و نابودی تالاب شادگان و تبدیل آن به کانون ریزگرد و تکرار بحران غرب خوزستان، حالا در شرق خوزستان خواهد شد.
• احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست قبلا در دی ماه ۱۴۰۰ اعلام کرده بود سد مارون ۲ کشاورزی و نخلستان‌های استان خوزستان را تهدید می‌کند و می‌تواند تالاب شادگان را نابود کند. 
• مدیرکل دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست  در شهریور ۱۴۰۱ می‌گوید ارزیابی پروژه احداث سد مارون ۲ در دست انجام است و این سازمان هنوز نظر نهایی خود را مبنی بر موافقت یا مخالفت با این پروژه اعلام نکرده است.

گروه‌ها و افراد درگیر طرح

•    به احتمال زیاد قرار گاه خاتم‌الانبیا

تحلیل:

از نظر ساختار وعده وعیدها حکومتی و نوع مسائلی که سد مارون ۲ با آن در گیر است، می‌توان آن را با  سد چمشیر مقایسه کرد؛ نوعی وعده فروشی مسئولان محلی به مردم که ناشی از گره زدن تمامی مسائل و عقب ماندگی های اجتماعی با یک موضوع است، از سوی دیگر درگیری اجتماعی که در اثر مسئله آفرینی کاذب برای مردم ایجاد کرده است می‌توان آن را نمونه ای از افیون سدسازی برای مردم مقایسه کرد، در جریان بررسی های سد نه چشم انداری از مطالعات است، نه چشم اندازی از کارهای زیر بنایی. همه آنچه از داستان این سد قابل فهم است، انتقادات محیط زیستی هاس خوزستان و مقامات خوزستانی به این سد است که به نظر می‌رسد در اصل انتقاد که مربوط به خشکی در پایین دست است نمی توان آن را جدی گرفت، دو دلیل می‌توان برای رد این انتقادت در نظر گرفت؛ اولا حجم مخزن سد در حدی نیست که بتواند تاثیر گذار باشد، شاید اساسا به آن نتوان سد گفت و دیگری اینکه مسئولان خوزستان همین الان نیز با ایجاد بی نظمی محیط زیستی در مارون یک مقصر بسیاری مسائل محیط زیستی در منطقه هستند، به نظر می‌رسد مسائل محیط زیستی مطرح شده در مارون ۲، بیشتر انحراف افکار عمومی از تبعات و پیامدهایی مدیریت غلط منابع آبی در خوزستان باشد. اما به هر روی می‌توان رد مدیران آبی را در انتقادات محیط زیستی مارون ۲ به وضوح دید، جایی که همین مقامات در خصوص مسائل گریبانگیر خوزستان با سیاسی کاری سکوت می‌کنند و حتی حاضر به شنیدن انتقادات منابع محلی کهگلویه و بویر احمد نیستند. این امر البته مانع تقبیح سازه‌گرایی و بسیج مردم پشت خواسته های غلط نیست. 

جولان فرهادی بابادی

• ساختگاه طرح سد و نیروگاه آبی گتوند علیا در نقطه جغرافیایی به طول خاوری  ۴۸ درجه و ۵۶ دقیقه و ۱۰ ثانیه و عرض شمالی ۳۲ درجه و ۱۶ دقیقه و ۸ ثانیه و در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از مصب رودخانه کارون و در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان گتوند در استان خوزستان و روی رودخانه كارون بین مسجد سلیمان و سد تنظیمی گتوند احداث شده است. 
• در زمان ساخت پروژه متوسط آبدهی دراز مدت سالیانه رودخانه کارون در محل احداث سد، ۴۵۳ مترمکعب بر ثانیه و حجم آورد سالیانه آن بیش از۱۴میلیارد متر مکعب بوده است.
• پپس از سد کرخه  بزرگترین دریاچه مصنوعی را به خود اختصاص می‌دهد.
• این سد، سد بلندی است که در آخرین نقطه رودخانه کارون قبل از ورود به دشت خوزستان ساخته شده و در پایین دست آن سد مخزنی دیگری ساخته نخواهد شد.
• مساحت حوضه آبریز در محل ساختگاه سد در حدود ۳۲۴۲۵ کیلومترمربع است.
• در سال‌های افتتاح پروژه  دبی متوسط سالانه رودخانه کارون در محل سد (بر اساس یک دوره آماری ۴۰ ساله) معادل ۴۵۳.۹ مترمکعب بر ثانیه و متوسط بارش سالانه در حدود ۳۷۲.۷ میلی‌متر  بود.
• اگر چه اعلام شد سد گتوند آخرین سد قابل احداث بر روی رودخانه کارون است اما در سال‌های بعد پروژه‌‌های جدیدی در سرشاخه ‌هاتعریف شد.
• ارتفاع این سد سنگریز‌های با هسته رسی ۱۸۲ متر است که بلندترین سد خاکی کشور محسوب می‌شود.
• مرحله برنامه‌ریزی نتوانست تشخیص دهد که زمین‌شناسی اجازه ذخیره‌سازی آب مناسب برای آبیاری را نمی‌دهد.
• گتوند دارای بزرگترین تونل‌‌های آب بر نیروگاه‌های آبی در کشور از لحاظ طول و سطح مقطع است. 
• قسمت اصلی سد (تونل‌‌هاو گالری‌‌های سد) حبیب الله بیطرف وزیر نیرو و معصومه ابتکار رییس سازمان محیط زیست بودند. حضور بیطرف در وزارت نیرو به سدسازان نیز قدرت بیشتری داده بود.
• اگر چه طبق پیش بینی ‌هامی بایست دارای بیشترین میزان تولید انرژی برق آبی در میان نیروگاه‌‌های برق آبی کشور باشد اما در سال ۱۴۰۰ در اثر خشک سالی با بحران جدی در تولید برق مواجه شد. 
• یكی از مهم‌ ترین چالش‌‌‌های ایجاد شده پیرامون این سد، بحث وجود گنبد ‌ها و رگه‌‌‌های نمكی در اطراف محل آبگیری سد است؛ كه پس از آبگیری سد به زیر آب رفته و منجر به افزایش شوری آب در پایین ‌دست این سد شده‌ است.
• در پروژه مطالعاتی این سد در نظر گرفته نشده و وجود این معدن در فاصله ۵ كیلومتری سد باعث شده ‌است كه پس از آبگیری و تشكیل دریاچه پشت سد، این معدن عظیم نمك كه ذخیره نمك آن تا صد‌هامیلیون تن برآورد شده به كلی به زیر آب دریاچه فرورفته و این امر شوری آب رودخانه كارون را افزایش دهد.
• به زیر آب رفتن مقدار زیادی از زمین‌‌های مرغوب و حاصلخیز دشت عقیلی و برخی از آثار باستانی و تخریب صد‌هااصله درخت از دیگر حاشیه‌‌‌های پیرامون آبگیری این سد هستند
• برخی کارشناسان بر این باور بودند که اگر مطالعات سال ۱۳۸۳ در سال ۱۳۷۵ انجام می‌شد، چه بسا اجرای این سد تصویب نمی‌شد.
• چالش‌‌های این سد از ابتدا تا حدی زیاد بود که نه تن‌هابرخی ساخت سد گتوند را از ابتدا اشتباه دانستند، بلکه عد‌های از منتقدان حتی خواستار تخریب آن شده‌ بودند.
• سازمان حفاظت محیط زیست هیچگاه  مجوز ساخت سد را صادر نکرد.
• سازمان محیط زیست در سال ۱۳۹۴ اعلام کرد کارفرمای طرح عمدا اطلاعات محیط زیستی طرح را پنهان و درنظر نگرفته است.
• در دهه ۴۰ مهندسان شرکت آمریکایی  هارزا به دلیل  یک توده نمکی بزرگ که متعلق به «سازند گچساران» بود، پیشنهاد کرده بودند که سد قبل از این توده ساخته شود، وگرنه با زیر آب رفتن و انحلال این توده نمک در دریاچه مخزن، آب کارون شورتر خواهد شد؛ بعد از انقلاب به دلیل برنامه ریزی برای بزرکترین حوضچه مصنوعی، مکان یابی جدیدی برای سد در نظر گرفته شد که پس از توده نمکی بود و تن‌هابا ساخت لایه‌‌های محافظ قصد حفاظت از آب را داشتند که ده روز بعد از آب گیری این لایه ‌هااز بین رفتند. 
• به ۴۱ روستا گفته شد، براساس قانون باید برای انجام این پروژه «ملی» با شرکت آب و نیرو به عنوان سازنده سد گتوند در خوزستان همکاری کنند و از محل زندگی خود خارج شوند تا آب سد، خانه آن‌‌هارا پر کند. از این تعداد ۱۸ روستا در شهرستان مسجد سلیمان زیر آب رفت، ۹ روستای آن در حریم سد قرار داشت و باید تخلیه و در آب غرق می‌شد. ۱۴ روستا نیز در منطقه لالی قرار داشت و ۱۱ روستای آن در بخش آب ماهیک. بسیاری از آن‌‌هابه زیر آب رفتند.
• هزینه تخریب سد گتوند ۹ هزار میلیارد است؛ یعنی سه برابر هزینه ساخت آن و بنابراین نمی‌صرفد که این سد را تعطیل کنیم. سد گتوند تعطیل نشد و آب‌گیری آن هم فقط به شوری آب کارون و آوارگی ساکنان آن ناحیه ختم نشد. علاوه بر شوری آب مشکل دیگری نیز سرباز کرد؛ نشت چاه‌‌های نفت. پنج چاه نفت در مخزن سد گتوند وجود داشت که پیش از آب گیری پلمب یا جابجا شده بودند، اما به دلیل فشار‌‌های ناشی از آب گیری حاشیه دریاچه سد آلوده به مواد نفتی شد.

اهداف ساخت سد

• تولید انرژی برق‌آبی به میزان ۴۵۰۰ گیگاوات ساعت در سال
• کنترل سیلاب‌‌های فصلی رودخانه کارون و آب‌‌های خروجی از سد‌‌های بالا دست
• تنظیم آب کشاورزی پایین‌دست
• بر طبق اعلام مسئولان وزارت نیرو طرح سد و نیروگاه گتوند علیا در زمان ساخت و اجرا با بکارگیری نیرو‌های بومی، تاثیر مهمی در اشتغال‌زایی در منطقه داشته و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم توانسته ۶۰۰۰ نیروی انسانی را مشغول به کار نماید.

تایم لاین پروژه

• پس از بررسی توانایی بالقوه برق‌آبی حوضه آبریز رودخانه کارون در سال‌‌های دهه۴۰‍ هجری شمسی (۶۰ میلادی) مساله توسعه و ایجاد مخازن ذخیر‌های  بزرگ بین کیلومتر ۴۹۰ رودخانه (محل کنونی سد مخزنی شهید عباسپور) و کیلومتر ۸۰۰ رودخانه از اولویت خاصی برخوردار گردید.
• جهت توسعه رودخانه کارون در بخش بین گتوند و سد شهید عباسپور  پیشنهاداتی توسط شرکت هارزا در سال ۱۳۴۶، موننکو در سال ۱۳۵۴ و ایکرز در سال ۱۳۶۱ ارائه گردید.
• مطالعات اولیه مشانير و لاماير در سال ۱۳۶۸ شروع شد. 
• ۱۳۷۳ شروع مطالعات مشانير- كايتك  TRC
• مطالعات اولیه توسط شرکت‌‌های مشانیر و کایتک چین در سال ۱۳۷۶ پایان و توسط شرکت لامایر تا سال ۸۱ مورد بازنگری قرار گرفت. 
• کلنگ آن در سال ۷۳ به دست هاشمی رفسنجانی سردار سازندگی بر زمین زده شد؛ دقیقا روی گنبد‌‌های نمکی گچساران.
•  در ماه‌‌های پایانی دور دوم ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۷۶ عملیات انحراف آب با حفر تونل‌‌های انحراف آغاز شد و شروع عملیات اجرایی آن را بیژن زنگنه وزیر نیرو و هادی منافی به عنوان رییس سازمان محیط زیست برعهده داشتند.
• عملیات احداث تونل‌‌های انحراف طرح سد و نیروگاه گتوندعلیا در اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۶ شروع شد. 
• قرارداد‌های عملیات اجرایی و نیروگاه در سال ۸۰  با سپاسد منعقد شد. 
• احمد میدری که آن زمان نماینده خوزستان بود، در مصاحب‌های گفته «تابستان ۱۳۷۹ تازه نماینده مردم آبادان شده بودم که به دلیل شور شدن شبکه آب شهری مردم به خیابان ریختند. در آن اعتراض سه نفر کشته شدند و اولین خون‌‌هابرای مشکلات محیط زیست در ایران به زمین ریخته شد.»
• عملیات اصلی ساختمانی سد در سال ۱۳۸۰ آغاز شد.
• در سال ۸۱ مطالعات مرحله دوم توسط شرکت‌‌های مشانیر و کایتک انجام شد. 
•  ۱۳۸۱ ورود یک شرکت جدید به طرح مشانير- كايتك و TRC شركت كوئينه –بليه
•  ۱۳۸۱ مهاب قدس وارد بازنگری  فاز اول مطالعات می‌شود
• در سال ۱۳۸۲ شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس به عنوان مشاور طرح جهت تکمیل مطالعات مرحله  اول را برای  نظارت بر عملیات اجرایی  انجام داد. 
• در سال ۱۳۸۲ با انحراف جریان رودخانه کارون به داخل تونل‌‌های انحراف بستر رودخانه مسدود گردید و  در اردیبهشت همان سال عملیات انحراف آب با حفر تونل‌‌های انحراف آغاز گردید.
• مرداد ماه ۱۳۸۲ معرفي شركت كوئينه بليه از طرف كار فرما بعنوان همكار خارجي
• در سال ۱۳۸۲ فرازبند طرح احداث گردیده و به دنبال آن عملیات حفاری نیروگاه نیز آغاز شد.
• مطالعات  با هدف آسیب‌شناسی زیست محیطی در سال ۱۳۸۳ آغاز و در نهایت مشخص شد که آب این سد در معرض خطر شور شدن است.
• سال ۸۳ و در دولت خاتمی، عملیات خاکریزی بدنه آغاز و تا اجرای کامل طرح ۸۲/۵ میلیون متر مکعب خاکریزی انجام شد.
• در سال ۸۳ مطالعات مرحله دوم از سوی شرکت‌‌های مهاب قدس و شرکت فرانسوی “کوینه بلیه” و مطالعات توده عنبل با هشدار‌های دانشگاه شهید چمران آغاز شد. 
• در پاییز سال ۱۳۸۴ اولین درفت تیوب نیروگاه در واحد چهارم نصب گردید.
• در نیمه اول سال ۱۳۸۵ عملیات خاکریزی هسته رسی بدنه سد آغاز شد.
• ۳۰/۵/۸۵ انعقاد قرارداد فاز ۲ با شرکت مهاب قدس 
• فاطمه کریم‌زاده گزارشگر روزنامه ایران در گزارشی تحت عنوان «به دلیل پا بر جا ماندن مشکل گنبد‌‌های نمکی آبگیری سد گتوند به سال آینده موکول شد» در بهمن ۱۳۸۹ نوشت: «برای به دست آوردن اطلاعات درباره سد گتوند به سراغ کارشناسان سازمان محیط زیست استان می‌رویم، اما با این پاسخ مواجه می‌شویم که به دنبال این مسئله نباشید، پرونده سد گتوند محرمانه است و دلیلی وجود ندارد که اقدامات و مسائل مربوط به آن در اختیار جراید قرار گیرد.»
• ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ مسئولان وزارت نیرو اعلام کردند به دلیل پابرجاماندن مشکل گنبد‌های نمکی آبگیری سد گتوند به سال آینده موکول شد. 
• سال ۱۳۹۰ دولت اعلام کرد  ۳۰۰ میلیارد تومان تاکنون، برای احداث این سد هزینه شده (کل هزینه احداث سد قرار بود با ۹۰۰ میلیارد تومان باشد) منطقی نیست که این پروژه منتفی شود.
• در سال ۹۰ آبگیری سد گتوند با دستور وزیر نیرو آغاز شد.  
• سد گتوند در سال ۱۳۹۰ توسط محمود احمدی‌نژاد – رییس جمهوری دولت دهم – به بهره‌برداری رسید. مجید نامجو وزیر نیروی وقت در بازدید از سد گفته بود: «تمام مسائل مربوط به آبگیری با تدبیر مهندسان ایرانی حل و فصل شده است.»
•  ۳ روز بعد از آب‌گیری، پتوی رسی که قرار بود حائلی بین دریاچه با نمک باشد، فرو ریخت. هزینه ساخت پتوی رسی نزدیک به ۶۰۰ میلیارد تومان بود، اما این پتوی رسی تن‌هاسه روز مقاومت کرد.
• مصطفی پورمحمدی رئیس سازمان بازرسی کل کشور درباره می‌باشد.
• مصطفی پورمحمدی رییس سازمان بازرسی کل کشور  در نامه ای رسمی به احمدی نژاد اعلام کرد خسارات ناشی از جانمایی غلط سد گتوند علیا ۲۵۰۰میلیارد تومانی است  که با شرایط حاضر سد گتوند دیگر نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد. پورمحمدی با ذکر اقدامات سازمان بازرسی کل کشور پس از ابلاغ این تصمیم گفت: ۶۰۰۰۰۰ از اراضی زیر کشت در این مناطق وجود دارد که با چند بار آبیاری شدن با آب شور، تبدیل به نمک زار می‌شود و ما این مساله را به وزارت جهاد کشاورزی گزارش داده‌ایم که یا باید در این فصل آبی، سد را تخلیه کنند یا باید فکری به حال کشاورزی منطقه کنند.
• در سال ۹۱، واحد‌های اول و دوم نیروگاه و در سال ۹۲ نیروگاه هزار مگاواتی راه‌اندازی شد.
• در ۱۷ دی ماه ۱۳۹۱ هم مدیرعامل شرکت بهره برداری نفت مسجد سلیمان اعلام کرد نشت نفت به درون دریاچه سد گتوند مهار شده است.

• ۲۷ فروردين ۱۳۹۲محمود احمدی نژاد در گردهمایی مدیران ارشد وزارت صنعت معدن و تجارت گفت: «یک آدم بیسوادی وارد کار‌های تخصصی می‌شود و به ما نامه رسمی زده می‌زند که شما این سد را در این نقطه نسازید و در جای دیگری احداث کنید. به تو چه ارتباطی دارد؟ اصلا تو می‌فهمی سد یعنی چه؟‌ چه کسی به تو این اجازه را داده است که چنین کاری را انجام دهی؟ من که خودم مهندس عمران هستم در این باره اظهار نظر نمی‌کنم چرا که احداث یک سد مطالعات زمین‌شناسی و هیدرولوژیکی فراوانی را می‌طلبد، در انت‌های نامه هم تهدید می‌کنند که اگر این کار را انجام ندهید با شما برخورد می‌کنیم».
• سال ۱۳۹۴ در پی ادعای صدور مجوز ارزیابی زیست محیطی سد گتوند از سوی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، سازمان  محیط زیست درباره فاجعه سد گتوند اطلاعیه ای را صادر کرد و اعلام کرد شرکت آب نیرو به عنوان بدنه کارفرمایی احداث سد گتوند اطلاعات ناقص برای گزارش ارزیابی زیست محیطی این پروژه در زمان تهیه گزارش ارزیابی ارایه کرده است  و کارفرما با علم به وجود گنبد نمکی حتی در نظارت‌های بعدی بر حسن اجرای گزارش این موضوع را نادیده گرفته است.
• حسین فاضلی، مدیر کمیته کنفرانس ملی رودخانه کارون سال ۱۳۹۴ تصریح کرده بود: «تذکر بعضی از نمایندگان مجلس به وزیر نیرو در ارتباط با معضلات سد گتوند، تاکید رئیس دیوان محاسبات کشور مبنی بر پاسخ‌گویی به مشکلات این سد، نابودی کشاورزی استان خوزستان و لم‌یزرع کردن زمین‌‌های آن در طولانی‌مدت، نتوانسته است تاثیری در قبول شوری سد گتوند و به مخاطره انداختن زندگی مردم در ذهن متولیان این سد ایجاد کند.»
• تیرماه سال ۹۴ موسسه آموزش عالی آب دانشگاه تهران ۵  راهکار‌ها برای مشکلات سد به دولت تحویل داد. 
• حمید چیت‌چیان چهاردهم مرداد ۱۳۹۴ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در ارتباط با آخرین وضعیت بررسی زیست‌محیطی سد گتوند، گفت: از سوی دولت کارگروهی معین شد تا موضوع سد گتوند را پیگیری کند و این کارگروه نیز دانشکده فنی دانشگاه تهران را به عنوان مشاور برای بررسی این مساله، انتخاب کرد.
• اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور ایران سال ۱۳۹۴ اعلام بود که این سد «یکی از عوامل آلاینده‌ » آب رودخانه کارون است و مشاورین این سد در انجام مطالعات «دقت و محاسبات لازم را انجام نداده اند».
•  ۴ خرداد ۱۳۹۵ عبادالله عبداللهی فرمانده پیشین قرارگاه خاتم الانبیاء به خاطر نقش این مجموعه در ساخت سد گتوند به عنوان یک «تجربه ناموفق» زیر سوال رفت، تاکید کرد که «تجربه ناموفق به ما بر نمی‌گردد ضمن اینکه ما مسئولیت اجرا را به عهده داریم اگر در سد گتوند به گنبد نمکی برخوردیم این قضیه به طراحی مشاور بر می‌گردد.»
•  در ۲۶ آذر ۱۳۹۶ همایش سد گتوند راهکار‌هاو چالش ها” در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد و اذعان شد انحلال نمک از سازند گچساران در سال‌‌های ابتدایی آبگیری سد گتوند در حدود ۶ میلیون تن در سال بوده است.
• علی رغم وجود مستندات سیدمحمدعلی بنی‌هاشمی رئیس موسسه آموزش عالی آب دانشگاه تهران در ۲۶ آذر ۱۳۹۶ اعلام کرد ؛ شرکت‌‌های مشانیر و لامایر در سال ۶۸ و شرکت مشانیر – کایتک در مطالعاتش به به مسائل زمین‌شناسی سازند گچساران بی‌توجهی کرده‌اند. 
• خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران در ۲۰ خرداد ۱۳۹۷ با شاهکار اعلام کردن سد نوشت سازند گچساران در مخزن این سد است، سازندی که منتقدان از آن با عناوینی چون «کوه نمکی»، «غول نمکی»، «گنبد نمکی» و … نام می‌برند؛ عناوینی که بعضاً با واقعیت موجود فرسنگ‌‌هافاصله دارد.
• معصومه ابتکار در سوم مرداد  ۱۴۰۰ در کانال تلگرام خود نوشت سازمان محیط زیست در سال ۷۶ با بحران‌‌های متعددی در موجودیت خود مواجه و این طرح یکی از صد‌هاطرحی بود که عملیات اجرایی آن آغاز شده بود. در واقع در سال ۷۶ مطالعات چنین چشم‌اندازی را نشان نمی‌داد.
• محمد درویش مرداد ۱۴۰۰ به آرمان ملی گفت به جای ۹۰۰ میلیارد تومان، در سال ۱۳۹۰، سه هزار و هشتصد میلیارد تومان هزینه روی دست دولت گذاشت.

مسائل محیط زیستی سد گتوند

• سازمان حفاظت محیط زیست نیز علاوه برآنکه عنوان کرده است؛ این سد مجوز ارزیابی زیست محیطی ندارد، بار‌هانسبت به فجایع زیست محیطی ناشی از ساخت این سد هشدار داده است. 
• پاره ای از کارشناسان محیط زیست و نظام مهندسی اعتقاد دارند که نزدیکی معدن نمک به محل سد گتوند علیا، در پروژه مطالعاتی این سد در نظر گرفته نشده و وجود این معدن در فاصله ۵ کیلومتری سد باعث شده‌است که پس از آبگیری و تشکیل دریاچه پشت سد، این معدن عظیم نمک که ذخیره نمک آن تا صد‌هامیلیون تن برآورد شده‌است به کلی به زیر آب دریاچه فرورفته و این امر شوری آب رودخانه کارون را افزایش دهد.
• از طرف دیگر، به زیر آب رفتن مقدار زیادی از زمین‌‌های مرغوب و برخی از آثار باستانی و تخریب صد‌هااصله درخت از دیگر حاشیه‌‌های پیرامون آبگیری این سد هستند.
• عیسی کلانتری، با توجه به اتفاقی که در ساخت و آبگیری سد گتوند افتاد، معتقد است که مجریان این پروژه به خاطر اجرای آن باید محاکمه شوند. «پیش از انقلاب، آمریکایی‌‌هاسد گتوند را از نظر زیست‌محیطی بررسی و محل احداث سد را ۱۵ کیلومتر بالاتر تعیین کردند. بعد از انقلاب در بررسی‌‌های صورت گرفته، مسئولانی که طرح را بررسی کردند، گفتند که آمریکایی‌‌هامی‌خواستند مخزن سد کوچک باشد به همین دلیل جای آن را نادرست تعیین کردند. 
• طی ۵ سال اول پس از آبگیری سد، حدود ۲۴ میلیون تن نمک در مخزن سد حل شده‌است که از این میزان ۱۷ میلیون تن از این سد خارج شده و وارد کارون شده‌است و هفت میلیون تن، نمکی است که در مخزن سد وجود دارد.
• براساس مطالعه‌‌های صورت گرفته دلیل اصلی شوری رودخانه کارون و البته آن هم بعد از سد گتوند، مجموعه‌‌های کشت و صنعت‌‌های نیشکر و صنایع وابسته به آن و نیز سایر آلوده کننده‌هایی هستند که آب را با کیفیت خوب از رودخانه می‌گیرند و از آنجا که زهکش‌‌های آن‌هابدون هیچ گونه تصفیه‌ای، به رودخانه کارون می‌ریزد املاح را به آب رودخانه می‌افزایند، صرف نظر از اینکه پساب فاضلاب خام شوش و اندیمشک نیز که پالایش نشده‌اند به کارون می‌ریزند و کیفیت آب را نامطلوب تر می‌کنند.

شرکت‌ها و گروه‌های درگیر

• اولین ساختگاه در پایین دست سد شهید عباسپور، پروژه گدارلندر است  که مطالعات آن توسط مشاورین مشانیر – لامایر انجام گردیده است.
• در نهایت قرارداد خدمات مهندسی پروژه گتوندعلیا توسط کارفرما با مشاورین مشانیر-کایتک منعقد می گردد که هدف از آن بررسی و امکان سنجی اجرای طرح در ساختگاه فعلی بوده است.
• مطالعات طرح را شركت مهاب قدس (وابسته به آستان قدس رضوی) و اجرای آن را شركت سپاسد (وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به عهده داشته‌اند.
• طبق برآورد اولیه هزینه‌های اجرای پروژه بالغ بر ۲۰۶۴/۳ میلیارد ریال بوده که از طریق منابع منابع عمومی، تسهیلات خارجی (فاینانس، وام و…)، سایر منابع (منابع داخلی، تسهیلات بانکی داخلی، اوراق مشارکت و…) تأمین گردیده‌است. 

مدير پروژه مهاب در فاز دوم   رسول بني هاشمي

قراردادهاي مرتبط با پروژه

موافقت نامه انجام آزمايش شكست هيدروليكي سد گتوند–قرارداد مدل هيدروليك

موافقت نامه انجام مطالعات تكميلي كيفيت آب

قرارداد عمليات ژئوتكنيك–شركت گمانه كاو

قرارداد مطالعات ژئوفيزيك با شركت نفت – قرارداد انجام آزمايشهاي ديناميكي برروي 

مصالح بدنه

فاز سوم  مهاب 

مدیر پروژه ناصر كامجو

مجری طرح مهندس شيباني يكتاقراردادهاي فاز۳ مرتبط با طرح

جولان فرهادی بابادی

سد کرخه، بزرگ‌ترین سد ایران است. مانند برخی دیگر از سدهای بزرگ، کارفرما، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران ، مشاور، شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس و  پیمانکار، گروه سپاسد بوده است.

حوضه آبریز کرخه به وسعت حدود ۴۳ هزار کیلومتر مربع، بین ۴۶ درجه و ۵۷ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۱۰ دقیقه شرقی و ۳۱ درجه و ۴۸ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۵۸ دقیقه عرض شمالی واقع شده است.

ویژگی‌های سد کرخه

• بزرگترین سد تاریخ ایران است.
• اين سد از نوع خاكي با هسته رسي است.
• در زمان خود ششمین سد از لحاظ ارتفاع در دنیا محسوب می شده است.
• دارای بزرگترین دریاچه مصنوعی کشور است.
• ايجاد گسترده ترين درياچه مصنوعي كشور با سطح ۱۶۰ كيلومتر مربع با ذخيره معادل ۳/۱ ذخاير سدهاي قطعي كشور ايجاد جاذبه هاي گردشگري در درياچه ۱۶۰ كيلومتر مربعي و امكان پرورش ماهي
• طبق برآورد اولیهٔ هزینه‌های اجرای پروژه بالغ بر ۴۹۰۰ میلیارد ریال بوده که از طریق منابع عمومی، تسهیلات خارجی (فاینانس، وام و …)، سایر منابع (منابع داخلی، تسهیلات بانکی داخلی، اوراق مشارکت و …) تأمین گردیده است.
• منافع حاصل از تولید برق متعلق به این طرح طی برآورد اولیه، درآمد سالانه بالغ بر ۵۹۹ میلیارد ریال (بر حسب هر کیلووات ساعت ۶۴۲ ریال) بوده و درآمد حاصل از فروش برق از زمان بهره‌برداری تاکنون برابر ۲۴۰۱ میلیارد ریال می‌باشد.
• توانسته‌است بیش از ۴۰ سیلاب مخرب را مهار نماید.
• این پروژهٔ بزرگ در ۴۸ درجه و ۷/۸ دقیقه طول شرقی و نیز ۳۲ درجه و ۲۹/۶ دقیقه شمال در منطقهٔ کرخه واقع شده‌است. 
• حجم مخزن در تراز بهره‌برداری۲۲۰ متر: ۵۳۴۶/۸ میلیون مترمکعب (قبل از رسوبگذاری)
• حجم مخزن در حداقل تراز بهره‌برداری (تراز ۱۶۰ متر): ۴۳۰ میلیون مترمکعب
• حجم مفید مخزن: ۳۹۰۳/۸۱ میلیون مترمکعب (بعد از رسوب گذاری)
• حجم غیر مفید مخزن: ۱۴۴۳ میلیون مترمکعب
• تراز آب در هنگام وقوع سیل حداکثر: ۲۳۰/۹ متر
• مساحت دریاچه در تراز بهره‌برداری ۲۲۰ متر: ۱۶۲/۴۷کیلومتر مربع
• طول دریاچه در تراز بهره‌برداری ۲۲۰ متر: حدود ۶۰ کیلومتر
• خطوط انتقال نیروی این سد- سه خط ۲۳۰ کیلوولت سد دز – اندیمشک – اهواز به طول ۱۵۹ کیلومتر – دو خط ۲۳۰ کیلوولت سد دز- خرم آباد به طول ۱۵۸ کیلومتر است.
• حداکثر آب خروجی هر یک از تونل‌های آبگیری اصلی برابر با ۲۴۰ مکعب در ثانیه است و در وسط بدنه سد در ارتفاع ۲۲۲.۷ متری از سطح دریا سه دریچه آبیاری مخروطی شکل به منظور آبیاری حدود ۹۲ هزار هکتار زمین های کشاورزی و نیز کنترل سیلابها وجود دارد و حداکثر خروجی هر یک از  این دریچه های آبیاری ۶۰ متر مکعب در ثانیه است.
• از جمله شرکت های سازنده و هزینه کننده شرکت انتریوهایدرو راه اندازی واحدهای را به عهده داشت و شرکت آمریکایی موریسون نادسن پیمانکار مرحله احداث کمپ تامین آب مصرفی و آشامیدنی ، ایجاد تونل انحراف از جاده تونلی و … بوده است.
• شرکت ایتالیایی امپرزیت- زیرولا- لودی دیانی پیمانکار مرحله ساختمانی بدنه سد و نیروگاه ، تونل‌های سرریز، کلیدخانه و تکمیل تونل جاده‌ای و … بوده است.
• در اولین زمان  آبگیری یعنی ۲۴ بهمن ماه سال ۱۳۷۸ مقارن با بزرگترین خشک سالی ایران بوده 
• اولین تجربه مدیریت پروژه کلان ایرانی در صنعت سد سازی با حضور بیش از ۱۲۰ شرکت پیمانکاری و  ۸ شرکت مشاور، ارتقاع سطح دانش و فناوری صنعت سد سازی در مقیاس جهانی و راه اندازی اولین نیروگاه بزرگ آبی پس از پیروزی انقلاب با بالاترین سهم تولید داخلی است
• نقاط عطف پروژه : شروع عملیات اجرایی: فروردین ۷۱
  انحراف آب رودخانه کرخه : مهرماه ۷۴
  آغاز آبگیری مخزن سد و تنظیم آب خروجی: بهمن ۷۸
  افتتاح بخش ساختمان بدنه و سرریز : فروردین ۸۰
  آغاز بهره برداری از واحد اول نیروگاه : شهریور ۸۱
  آغاز بهره برداری از واحد دوم نیروگاه : دی ۸۱
  آغاز بهره برداری از واحد سوم نیروگاه : مرداد ۸۲
• گفته شد این سد امکان صدور برق به عراق و کویت را نیز دارد، ولی هنوز این اقدامات صورت نگرفته است.
• در ساخت سد دز ۲۸ کارگر ایرانی و ۱۳ کارگر ایتالیایی به هنگام ساخت و ساز از ارتفاع سقوط کرده و جان باخته‌اند.

پروژه‌های مرتبط به شرح زیر بوده است از طرف سپاسد

– سد گتوند عليا

– سد بختیاری

– سد کارون۴

– سد و نيروگاه رودبار لرستان

-سد و شبكه نرماب

– سد مشمپا

طرح‌هاي مرتبط از طرف مهاب قدس

• سد و نيروگاه كارون ۴ 
• سد و نيروگاه كارون ۳
• سد و نيروگاه سيمره
• سد و نيروگاه گتوند

سایر نکات جالب توجه

• در وزات نیرو و در بخش استانی  «دفتر طراح های اجرایی سدهای حوزه کرخه» وجود دارد که مسوولیت  موارد زیر را بر عهده دارد 

• ارائه اطلاعات و نظارت عالیه بر تهیه و تنظیم موافقتنامه های طرح و بنا بر ضرورت شرکت در جلسات دفاعیه بودجه‌های آنها. 
• بررسی و کنترل برنامه های زمانبندی پروژه ها قبل از عقد قرارداد و همچنین پروژه های در حال اجرا و ارائه پیشنهادات و توجیه های لازم جهت جبران تاخیرات. 
• نظارت عالیه بر پیاده کردن نقاط نقشه و تحویل زمین به پیمانکاران پروژه. 
• شرکت در جلسات کارگاهی و حضور در جلسات اصلی ، حل و فصل مسائل و مشکلات اجرایی پیمانکاران و نیز شرکت در جلسات دفتر مرکزی مشاورین حسب لزوم و براساس درخواست مجریان. 
• نظارت عالیه بر تهیه گزارش تغییر مقادیر افزایشی و کاهشی کارهای ساختمانی و تجهیزاتی بر اساس ضوابط و قراردادهای فی مابین با پیمانکاران و بررسی تاخیرات و ارائه نظر و پیشنهاد. 
• بررسی و نظارت عالیه بر کیفیت مصالح و تجهیزات و اعلام تعداد نیروی انسانی مورد نیاز پروژه به پیمانکاران از طریق مجریان. 
• نظارت عالیه بر ایمنی کارگاهی و تهیه و ابلاغ دستورالعمهای ایمنی از سوی مشاور پروژه 
• تهیه و ارسال گزارشات فنی و پیشرفت کارهای انجام شده بطور منظم برای معاونت. 
• هماهنگی و نظارت کلی بر تشکیل جلسات کمیسیون و مناقصه جهت انتخاب پیمانکاران و کمیسیون های تحویل موقت و قطعی پروژه ها و معرفی نماینده. 
• بررسی و اظهار نظر فنی و تعیین قیمت در خصوص کارهای پروژه پیشنهادی از سوی پیمانکاران ومشاور پروژه پس از دریافت نظر دفتر فنی معاونت. 
• نظارت عالیه بر کلیه کارهای ساختمانی تجهیزاتی طرحهای در دست اجرا از طریق مجریان. 
• بررسی و نظارت عالیه کمی و کیفی صورت وضعیت های پیمانکاران و حق الزحمه‌های مشاورین و ارجاع به دفتر فنی و مهندسی.
• پیگیری امور مهم طرح‌های در دست اجرا شامل تعهدات مطرح شده در صورت جلسات کارگاهی و بررسی و پاسخگویی مکاتبات مشاورین و پیمانکاران از طریق مجریان طرحها و ارائه نتایج به معاون.

انرژی سالیانه

متوسط تولید انرژی سالیانه این نیروگاه روزمینی ۹۳۴ میلیون کیلووات ساعت است. نیروگاه این سد با ظرفیت ۴۰۰ مگاوات از زمان بهره‌برداری در سال ۱۳۸۱ تا پایان سال ۱۳۸۷ توانسته بیش از ۴۹۴۱ میلیون کیلووات ساعت برق تولید کند.

از جمله پروژه‌های مهمی که در کنار این طرح اجرا شده احداث تونل دشت عباس است. این تونل به منظور انتقال آب مورد نیاز برای آبیاری اراضی دشت‌عباس از دریاچه سد کرخه، به صورت تحت فشار، به طول ۶۰۹۷ متر و قطر داخلی ۵/۵ متر احداث شده‌است.

خطوط انتقال برق:
نیروگاه دز دارای ۵ خط انتقال ۲۳۰ کیلو ولت می باشد که شامل: 

• ۳ خط انتقال دز – اندیمشک به طول 20 کیلومتر 
• ۲ خط انتقال دز – خرم آباد به طول ۱۵۸ کی

مشخصات تونل دسترسی به نیروگاه :

•     طول: ۵.۶ کیلومتر عرض تونل : 70/6 متر
•     ارتفاع تونل : 35/5 متر

مشخصات کلیدخانه :

• کلیدخانه که در ارتفاع ۵۷۷.۵ متری از سطح دریا واقع شده است شامل کلیدهای قدرت از نوع روغنی – گازی و کلیدهای هوائی ، شمش های اصلی و فرعی و دیگر تجهیزات لازم برای ولتاژ ۲۳۰ کیلو ولت است.
• اطاق کنترل در ضلع غربی دره نزدیک به بدنه سد در ارتفاع ۲۲۵ متری از سطح دریا قرار گرفته است.

ترانسفورماتور: 

• وزن ترانسفورماتور : ۹۶ تن
• نوع و تعداد ترانسفورمرها:
• 8 دستگاه ترانسفورماتور سه فاز افزاینده
• ظرفیت ترانسفورماتور : ۸۴۰۰۰ کیلوولت آمپر
• نسبت تبدیل ترانسفورماتور : 8/13 به ۲۳۰ کیلو ولت
• ترانس های مصرف داخلی : ۴ دستگاه
• ظرفیت هریک از ترانس‌های مصرف داخلی : ۱۲۵۰ کیلو ولت آمپر
• نسبت تبدیل ترانس‌های مصرف داخلی : 8/13 کیلو ولت به ۳۸۰ ولت 

ميكروژئودزي سد كرخه

شرح خدمات

امور ژئوماتيك شركت مهندسي مشاور مهاب قدس به منظور رفتارسنجي منطقه و بدنه سد كرخه بعد از طراحي شبكه هاي رفتارسنجي، تاكنون مشاهدات و محاسبات سرشكني اين شبكه‌ها را در ۱۳ مرحله متوالي به شرح ذيل انجام داده است:

• شش مرحله مشاهدات كلاسيك خارج و روي سد
• پنج مرحله مشاهدات كلاسيك خارج و روي ساختمان نيروگاه
• ده مرحله مشاهدات ماهواره‌اي خارج و روي سد (GPS)
• نه مرحله مشاهدات ترازيابي دقيق خارج سد و ساختمان نيروگاه
• پنج مرحله مشاهدات ترازيابي دقيق روي سد
• هشت مرحله مشاهدات ترازيابي دقيق گالري‌هاي دسترسي و بازرسي
• پنج مرحله مشاهدات ترازيابي مثلثاتي روي سد
• پردازش مشاهدات و محاسبات سرشكني شبكه‌هاي مشاهده شده
• تهيه و ارائه گزارش فني مشتمل بر مشاهدات، محاسبات، آناليز نتايج و نقشه‌هاي ژئودتيك(۱۳ مرحله)
• محاسبه و ترسيم جابجايي‌ها در فاصله زماني بين مرحله اول و مراحل بعدي در گزارش فني (۱۳ مرحله)

اهداف سد

• تأمین و تنظیم آب جهت آبیاری ۳۲۰ هزار هکتار از اراضی پایین‌دست ، دشت‌های پای پل (اوان – ارایض – دوسالق و باغه) و همچنین دشت‌های حمیدیه و قدس واقع در شمال غربی و غرب استان خوزستان، دشت آزادگان، دشت عباس، فکه و عین خوش واقع در جنوب غربی استان ایلام
• تولید انرژی برقابی به میزان ۹۳۴ گیگا وات ساعت در سال
• کنترل سیل‌های مخرب رودخانه و جلوگیری از خسارات ناشی از آن

تایم لاین پروژه

• مطالعات طرح توسعه منابع آب و خاک حوضه آبریز رودخانه کرخه از سال ۱۳۳۵ توسط شرکت آمریکایی آغاز گردید.
• مطالعات مرحله شناخت توسعه آبیاری حوضه بالادست رودخانه کرخه در سال ۱۳۴۵.
• مطالعات تکمیلی دو شرکت ایرانی و ایتالیائی در سال ۱۳۴۷.
• مطالعات امکان یابی سد مخزنی کرخه توسط مهندسین مشاور عمران و منابع آب ایران در سال ۱۳۵۸.
• پس از پیروزی انقلاب اسلامی مطالعاتی توسط جهاد سازندگی انجام شد.
• مطالعات تکمیلی مرحله اول سد کرخه توسط شرکت مهاب قدس در سال ۱۳۶۷ انجام شد.
• شروع عملیات: اسفند ماه سال ۱۳۷۰.
• انحراف آب رودخانه کرخه: مهرماه سال ۱۳۷۴.
• آبگیری سد: بهمن ماه سال ۱۳۷۸.
• افتتاح بخش ساختمان بدنه و سرریز: فروردین ماه سال ۱۳۸۰.
• بهره برداری از اولین واحد نیروگاه: شهریور ماه سال ۱۳۸۱ “۳۱مردادماه ۱۳۸۱ ساعت ۱۹:۳۰”
• بهره برداری ازدومین واحد نیروگاه: دی ماه سال ۱۳۸۱ “۱ بهمن ماه ۱۳۸۱ ساعت ۱۷:۴۰”
• بهره برداری ازسومین واحد نیروگاه: مرداد ماه سال ۱۳۸۲ “۶ خردادماه ۱۳۸۲ ساعت ۲۲”
• شروع عملیات تکمیلی و ساماندهی سد کرخه: اردیبهشت ماه ۱۳۸۳
• آغاز بهره برداری از دریچه های سرریز: اردیبهشت ۱۳۸۳
• افتتاح تونل انتقال آب دشت عباس: اول اردیبهشت ۱۳۸۴ 
• اطلاعیه سازمان آب و برق خوزستان فروردین ۱۳۹۸  درباره افزایش دبی سد کرخه و هشدار به ساکنان مناطق پایین دست: نیاز مبرم و قطعی است که خروجی های آب از این سد افزایش یافته و بصورت پلکانی تا ۱۰۰۰متر مکعب بر ثانیه برسد. (ایلنا) 
• مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه  فروردین ۱۳۹۸ بیان اینکه ۱۰۰ میلیون متر مکعب تا ظرفیت اسمی کرخه فاصله است، تصریح کرد: سد و مخزن کرخه ظرفیت ذخیره ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب حجم آب را دارد.( مهر)
• اقتصاد آنلاین اسفند ۱۴۰۰ نوشت قانونی شدن کشت برنج در خوزستان سبب شد تا در سال ۱۳۹۹ باع شد ۵۳ درصد از ظرفیت آب سد کرخه صرف مصرف شود
• در اردیبهشت ۱۴۰۱ کم آبی نیروگاه سد کرخه را از مدار خارج کرد (منبع جنوب نیوز)
• فروردین ۹۸ متوسط ورودی به سد کرخه در ۲۴ ساعت گذشته، نسبت به دیروز در حدود چهار برابر شده و به چهار هزار و ۲۵۷ متر مکعب برثانیه افزایش یافته است. (صدای ایران)
• اطلاعیه سازمان آب و برق خوزستان درباره سد کرخه در فروردین ۱۳۹۸ شایعات بی اساسی مبنی بر احتمال شکستگی سد کرخه منتشر شده است که سازمان آب و برق خوزستان ضمن رد قاطع این شایعات، از شهروندان عزیز درخواست می‌کند که به این شایعات توجه نکنند.
• استاندار تهران فروردین ۱۳۹۸ در بازدیدی از مناطق در خطر سیل گفت ارتفاع سد کرخه در حال افزایش است و در صورتی که خروجی این رودخانه بیشتر نشود می تواند آسیب های جدی به دنبال داشته باشد. (عصر ایران)
• فروردین ۱۳۹۸ اعلام شد نیروگاه سد کرخه شهرستان اندیمشک سال گذشته ۷۳۰ گیگابایت برق تولید کرده است
•   ۶۱۵  روستای فاقد آب شرب و یا دارای کمبود شدید با ۶۳ هزار خانوار و جمعیتی بالغ بر ۲۴۳ هزار نفر در پایین دست کرخه در اردیبهشت ۱۴۰۱ با طرح جدید انتقال آب حمایت می شوند ( خبرگزاری مهر)
• پروژه آب رسانی توسط بسیج سازندگی سپاه ولیعصر (عج) خوزستان در حال اجرا است که ۵ اکیپ حفاری تاکنون ۳۸۰۰ متر حفاری و ۲۸۰۰متر لوله گذاری را انجام داده‌اند (همان تاریخ، مهر)
• مرداد ۱۳۹۸ مطالعاتی با هدف از افزایش ارتفاع هسته رسی سد کرخه  جهت بالا بردن ایمنی توسط سازمان آب و برق خوزستان اجرا  شده و برای انجام کار  در مرحله انتخاب پیمانکار است.(جماران)
• خرداد ۱۴۰۱ سد کرخه حجم آب کمتر از یک میلیارد متر مکعب را تجربه کرد؛ کاهش ۶۰ درصدی ذخیره آب (باشگاه خبرنگاران)

عبدالنبی امینی پور مدیر جهاد کشاورزیآبدانان در مردماه گفت: در صورت بهره برداری از ظرفیت مناسب عقبه این سد، ۱۵ هزار هکتار به اراضی آبی شهرستان آبدانان اضافه و زمینه اشتغال هزار و ۵۰۰ نفر نیز فراهم می‌شود (فارس).

• معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه ی منطقه ای استاندار خوزستان  در آبان ماه ۱۴۰۱ از آغاز اولین دوره رها سازی جریان آب مورد نیاز کشت پاییزه رودخانه کرخه از ۱۲ آبان ماه و افزایش خروجی سد کرخه خبر داد. (برنا)
• مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه  در آذر ۱۴۰۱ از آغاز تعمیرات سالیانه واحد سوم این نیروگاه خبر داد.(ایسنا)

مسائل محیط زیستی

• یکی از محورهای محیط زیستی مورد انتقاد که کمتر به آن پرداخته شده است نقش سد کرخه در خشکی هور العظیم است که با عنوان ریز گرده ها می توان به آن اشاره کرد حمید چیت چیان در سال ۱۳۹۶ با اشاره به این مسئله می گوید بخش خشک شده هور العظم مرتبط با دجله و فرات است اما مدیریت نا مناسب و غیر کارشناسی تنظیم آب سد نشان می دهد که بی آب مناطق پایین دست سد کرخه امر قابل انکاری در این موضوع است.  سخنان او با تیتر «رعایت ضوابط زیست محیطی در رهاسازی آب سد کرخه» نشان می دهد که حداقل در دهه ۹۰ این ضوابط رعایت نشده است. 

• فرسایش خاک بعنوان مهم ترین عامل مخرب فعال حوزه آبریز کرخه با بیشاز ۵ میلیون هکتار وسعت، بر تمامی بخش های محیط زیست منطقه تاثیر بنیادینی نهاده است. مجتبی اردستانی، محمد محمدی در مقاله ای با عنوان بررسی اثرات زیست محیطی فرسایش خاک در حوزه آبریز سد کرخه به این موضوع توجه کرده اند؛ کاهش تنوع گونه ای در جوامع گیاهی و جانوری، کاهش حجم منابع آب زیرزمینی، افزایش وقوع سیلاب هاب ویرانگر، طغیان و گسترش آفات گیاهان زراعی مانند سن گندم و تغییر بنیادی در محیط های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساکنان حوزه به سبب افزایش مهاجرت به مناطق دیگر، از جمله مهم ترین مظاهر تخریب وابسته به فرسایش خاک حوزه در آبریز کرخه شناخته شدند. در پایان، برای کنترل عوامل فرساینده و احیای توان از دست رفته منابع اکولوژیکی حوزه آبریز کرخه، پیشنهادهایی برای اجرا ارائه شده است.
• در چهارمین کنفرانس سد سازی ایران در سال ۱۳۷۹ آبگیری زود هنگام سد کرخه به موضوع قابل بحث مطرح شد و نویسنده احداث و بهره برداری از سد کرخه را در مقایسه با روش های غیر سازه ای فاقد صرفه  اقتصادی دانسته بود. این مقاله به قلم کامران امامی با عنوان «کاهش ریسک سدها بوسیله روشهای غیر سازه ای مطالعه موردی: آبگیری زود هنگام سد کرخه» قابل بازیابی است. 
• در دوره دومين همايش ملي بحران‌هاي  زيست محيطي ايران و راه‌کارهاي بهبود آنها مورخ  ۴ تا ۶ آذر ۱۳۸۳. «بررسی تغییرات غلظت ازت و فسفر و برخی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی در دریاچه پشت سد کرخه و تعیین بیلان آن» موضوع بحث بوده که نشان از تاثیر این سد بر کشاورزی منطقه و پایین آمدن بهره ورری کشاورزی است. این  تحقیق به منظور بررسی کیفیت آب دریاچه سد کرخه وتعیین میزان غلظت ازت و فسفر و تعیین بیلان آن با حمایت مرکز تحقیقات شیلات خوزستان از دی ماه ۱۳۸۱ لغایت آذر ۱۳۸۲ انجام گرفته است. نتایج آماری نشان می دهد که مقادیر فاکتورهای اندازه گیری شده هر ایستگاه, در اعماق مختلف دارای اختلاف معنی دار آماری نمی باشد (P<0.05). بررسی آزمون همبستگی نشان می دهد که مقادیر اکسیژن محلول با یون نیتریت در ایستگاه های ۱ و ۳ و ۴ با یون نیترات در ایستگاه ۱ و با آمونیاک در ایستگاه ۳ و مقادیر TDS با یون نیترات در ایستگاه ۱ و ۲ دارای همبستگی معنی دار می باشد. با توجه به غلظت بالای اکسیژن محلول و عدم اختلاف معنی دار در لایه های مختلف, غلظت کم مواد مغذی, دریاچه سد کرخه را از لحاظ تروفیک می توان جزو دریاچه های فقیر طبقه بندی کرد. هم چنین نتایج حاصل از محاسبه بیلان در دریاچه نشان می دهد که میزان یون اورتو فسفات, نیترات و آمونیاک در ورودی دریاچه بیشتر از خروجی و برای نیتریت بالعکس بوده است و ایجاد شرایط سکون باعث افزایش غلظت این مواد مغذی در ستون آب و رسوبات کف دریاچه شده است.
•  در اولین همایش ملی تالاب های ایران به تاریخ ۱۳۸۷ اثرات احداث سد کرخه بر روی غلظت مواد مغذی  به قلم چهار پژوهشگر ایرانی ارائه شده است که پارامترهایی از قبیل نیترات ،فسفات ،نیتریت و آمونیاک پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه و با استفاده از روشها ی استاندارد موجود آنالیز شده است ایجاد شرایط سکون باعث افزایش غلظت نیتروژن و فسفر در ستون آب دریاچه شده است. 
• در مقاله دیگری بررسی تأثیرات هیدرولوژیکی سد کرخه بر اراضی پایین دست با تأکید بر آب‌های زیرزمینی تأثیر کمی سد کرخه و توسعه شبکه آبیاری روی آبخوان دشت اوان بررسی شده است. با توجه به مطالعات انجام شده، آبخوان دشت اوان از نوع آزاد می‌باشد. بخشی از تغذیه آبخوان دشت اوان، از سمت شمال و شمال غربی و توسط مخزن سد کرخه، که شامل سازندهای کنگلومرای بختیاری و بخش ماسه سنگ لهبری است، صورت می‌گیرد. طی سالهای آبی ۷۳ تا ۸۶ سه قسمت بر روی هیدروگراف واحد قابل تفکیک می‌باشد، مرحله اول دوره زمانی آبان ۷۳ تا فروردین ۷۸ می‌باشد، که تراز متوسط آبخوان در حال افت بوده و بر اثر افزایش برداشت آب از چاه‌ها، حجم تخلیه از آّخوان افزایش یافته و به علت بیلان منفی، سطح آب در آبخوان دچار افت شده است. مرحله دوم شامل دوره زمانی فروردین ۷۸ تا اسفند ۸۳ را شامل می‌شود، در این دوره به علت بهره برداری از شبکه آبیاری، نفوذ پسابهای کشاورزی و احتمالاً در اثر آغاز آبگیری مخزن سد در بهمن ماه ۷۸ و شروع تغذیه آبخوان از مخزن سد کرخه، سطح آب با روند نسبتاً ثابتی در حال افزایش می‌باشد. مرحله سوم فروردین ۸۴ تا اسفند ۸۶ را شامل می‌شود، که تراز آبخوان روند ثابتی را طی کرده است. در فاصله زمانی بین آبان ۷۳ تا اسفند ۷۸، سطح آب در هیدروگراف واحد ۶/۲ متر افزایش را نشان می‌دهد. بر اساس نقشه‌های حداقل تراز آب زیرزمینی(سال‌های ۷۵ و ۸۹)، مربوط به دروه آماری قبل و بعد از احداث سد کرخه، بیشترین میزان بالاآمدگی سطح آب در قسمت غرب و شمال غرب دشت، بین ۹ تا ۱۶ متر، در نواحی میانی بین ۷ تا ۱۱ متر و در ماباقی نقاط دشت، بین ۱ تا ۹ متر متغییر می‌باشد.
• نشریه علوم و مهندسی آبخیزداری » شماره ۳۴ مطالعه  مطالعه‌ای را منتشر می کند که به منظور «بررسی شرایط فرسایش و رسوب رودخانه کرخه در پایین دست سد مخزنی»  است؛  نتايج نشان مي دهد كه در نزديكي سد مخزني كرخه يعني بالادست بازه مورد مطالعه شرايط فرسايشي رودخانه بيشتر بوده ولي در نواحي مياني و پايين دست بازه فرسايش كمتري مشاهده مي شود. از طرفي در شبيه سازي توابع انتقال رسوب آكرز-وايت، لارسن و انگلوند-هانسن نتايج مطلوب تري در مورد تغييرات فرسايشي و رسوبي رودخانه ارائه داده اند. همچنين در بررسي هاي مرفولوژيكي رودخانه كرخه مشخص شد كه احداث سد مخزني نتوانسته است از جابه جايي محور مركزي رودخانه كرخه جلوگيري نمايد. نتايج اين پژوهش مي تواند مرجع مناسبي در خصوص شرايط رودخانه كرخه و اثرات احداث سد مخزني بر وضعيت آن براي پروژه هاي مختلف مهندسي رودخانه، آبگيري و انتقال آب باشد.
• همایش ژئوماتیک ۸۷ – ۱۳۸۷ «دیگری بررسی تغییرات منطقه پایین دست سد کرخه قبل و بعد از ساخت سد با استفاده از تصاویر چند زمانه Landsat» مورد بحث واقع می شود؛ به دلیل فرسایش کناری و جابجایی مرزهای رودخانه، هرساله سطح زیادی از اراضی کشاورزی و نواحی مسکونی و تاسیسات ساحلی در معرض نابودی و تخریب قرار می گیرند . این تغییرات با ساخت سد در سر راه رودخانه تشدید می شود . سد کرخه واقع در استان خوزستان درجنوب ایران بزرگترین سد خاکی موجود در خاورمیانه است . ساخت این سد در سال ۱۳۸۰ تاثیر ز یادی در کشاورز ی و اقتصاد منطقه داشته است . بنا براین بررسی تغییرات پوشش گیاهی و نیز جابجایی مسیر رودخانه در اثرساخت سد ضروری می باشد.
• نشریه حفاظت منابع آب و خاک » بهار ۱۳۹۳  شماره ۳  به اثر تغییر اقلیم بر اطمینان پذیری تامین آب پایین دست سد کرخه و راهکارهای سازگاری با آن می پردازد و معتقد است  تامین پذیر آب ناشی از ساخت سد برای پایین دست دارای نوسانی بین  ۵۶ درصد کاهش تا ۳۴ درصد بوده است. نتایج نشان داد که ساخت سدهای جدید به دلیل افزایش تخصیص آب در بالادست، می تواند اطمینان پذیری تامین آب کشاورزی پایین دست سد کرخه را تا کمتر از ۷۰ درصد کاهش دهد.
• نشریه علوم و مهندسی آبیاری » شماره ۲ از اطلاعات هیدرولیکی موجود در سال های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۸ (بازه‌ی زمانی ۱۲ ساله) و از مقاطع عرضی در سال ۱۳۸۴ استفاده  می کند  تا به بررسی تغییرات عرضی و طولی بستر در پایین دست سد مخزنی کرخه با استفاده از مدل ریاضی GSTARS3 بپردازد.  در این بازه ی زمانی بیشترین تغییرات شیب در زیر حوضه کرخه علیا مشاهده شده است.
• در دومین کنفرانس مدیریت منابع آب در سال  ۱۳۸۵ به‌کارگیری سنجش از دور در شناسایی پتانسیلهای پایین دست حوزه کرخه از دیدگاه توسعه کشاورزی موضوع یکی از مقالات است که  نتایج این تحقیق نشان می دهد که رفع مشکلات ماندابی و شوری در انتهای حوزه و خصوصا دشت آزادگان، نیازمند برنامه‌ریزی در توسعه کمی و کیفی کشت در قسمتهای میا نی و بالایی حوزه می باشد. ا ین کار علاوه بر افزایش تولید در منطقه، باعث ایجاد توازن بین جریان ورودی به اراضی پایین دست، تعادل نوسانات سطح ایستابی و افزایش سرعت تخلیه جریان آب به سمت هورالعظیم می گردد. این تحقیق نشان می دهد که گاها مستعدترین خاکها جهت کشاورزی در مجاورت منبع عظیم آبی کرخه به صورت بایر رها شده اند که نیازمند برنامه ریزی می‌باشند.
• نشریه سنجش از دور و GIS ایران » زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ به «بررسی کارایی شاخص های پوشش گیاهی در تحلیل خشکسالی کشاورزی با استفاده از تکنیک سنجش از دور در حوزه آبخیز کرخه» در دوره  آماری ۱۳۷۹-۱۳۹۶ می پردازد؛ افزایش پوشش گیاهی نتیجه ترسالی بوده است. 
• استفاده از سری زمانی تصاویر ماهواره ای Landsat در برآورد تغییرات کاربری اراضی با روش شی گرا (جنوب استان همدان در حوضه آبریز کرخه).
• دومین کنفرانس ملی مهندسی فناوری اطلاعات مکانی ۱۳۹۵ مقاله ای با عنوان  «استفاده از سری زمانی تصاویر ماهواره ای Landsat در برآورد تغییرات کاربری اراضی با روش شی گرا (جنوب استان همدان در حوضه آبریز کرخه)  اثبات می کند  که مجموع اراضی زراعی آبی و باغی بخش جنوبی استان در حوضه کرخه در سال ۱۳۹۳ حدود ۱۱۶ هزار هکتار برآورد گردید که تنها افزایشی ۴٪ نسبت به سال ۱۳۷۹ داشته است.

شرکتها و گروه‌های درگیر طرح

کارفرما: شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران 

مشاور: شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس 

پیمانکار: گروه سپاسد