سد بختیاری – آب‌نیوز

جولان فرهادی بابادی

سد بختیاری به عنوان بلندترین سد بتنی دو قوسی جهان در ۸۰ کیلومتری جنوب شرقی خرم‌آباد و در میان ارتفاعات سر به فلک کشیده زاگرس در مجاورت ایستگاه تنگ پنج راه آهن سراسری(هشتمین ایستگاه حدفاصل درود – اندیمشک) ساخته می‌شود.
سد بختیاری با ارتفاع ۳۱۵ متر روی رود بختیاری که از سرشاخه‌های رود دز می‌باشد احداث خواهد شد.
این سد در محدوده جغرافیایی شهرستان الیگودرز می‌باشد. موقعیت جغرافیایی این ساختگاه در مرز بین استان‌های لرستان و خوزستان قرار دارد.
بزرگترین مخزن مصنوعی ذخیره آب کشور پس از کرخه با حجمی معادل ۴٫۸ میلیارد متر مکعب در تراز نرمال
نقش قابل توجه ذخیره سازی و تنظیم آب این سد با توجه به حجم زیاد مخزن
کنترل سیلاب‌های فصلی و بهبود شرایط ایمنی در پایین دست سد
افزایش ۱۵۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور در زمان‌های اوج مصرف و نیز تولید ۳۰۰۰ گیگاوات ساعت انرژی برقابی از ملاحظات مهم برای تعریف پروژه بوده است.
افزایش قابل ملاحظه ظرفیت ذخیره آب در حوضه رودخانه دز به‌منظور امکان مدیریت بهتر منابع آب و افزایش حجم آب قابل تنظیم و در نتیجه افزایش سطح زیر کشت اراضی در پائین دست
امکان تولید بهینه انرژی در زمان‌های پیک مصرف روزانه و سالیان.
سد در مسیر راه‌آهن تهران – اهواز، بر روی رودخانه بختیاری واقع‌شده است.
ساختگاه سد بختیاری به فاصله مستقیم حدود ۵۰ کیلومتری بالادست سد دز و پنج کیلومتر بالادست تقاطع رودخانه‌های سزار- بختیاری قرارگرفته است.
ایجاد زمینه اشتغال مستقیم برای ۷۰۰۰ نفر شهروندان محلی و ایجاد اشتغال غیر مستقیم برای ۱۰۰۰۰ نفر از شهروندان کل ایران به‌طور غیرمستقیم از اهداف اعلام شده است.
این سد به دلیل تبادل آبی که با کرخه خواهد داشت تاثیر زیادی بر هورالعظیم دارد.
منافع حاصل از تولید برق متعلق به این طرح طی برآورد اولیه، درآمد سالانه بالغ بر ۱۹۲۶ میلیارد ریال (بر حسب هر کیلووات ساعت ۶۴۲ ریال) خواهد بود.

اهداف سد بختیاری:

تولید ۳٫۰۰۰گیگاوات ساعت در سال انرژی برق‌آبی به قصد کاهش انتشار گازهای گلخانه ای(CO۲) به میزان ۱٫۹۰۵٫۰۰۰تن در سال در راستای CDM
جلوگیری از ورود رسوبات رودخانه بختیاری به مخزن سد دز و در نتیجه افزایش عمر سد و نیروگاه دز
کنترل سیلاب و جلوگیری از تخریب سالیانه آن و بهبود شرایط
ایمنی در پایین دست سد

تایم لاین پروژه

کار مطالعه اولیه این سد از سال ۱۳۷۱ آغاز شده و تا سال ۱۳۸۸ زیر نظر مشاوران و کارشناسان مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است. (روزنامه همشهری)
۱۳۷۴ در دوازدهمین همایش انجمن زمین شناسی ایران ضرورت ایجاد پرده آب بند برای جلوگیری از فرار آب احتمالی در بستر سد مطرح شد.
سال ۱۳۷۵ مطالعات سد در دستور کار اجرایی قرار گرفت ( صفحه ویکی پدیای سد)
یک مطالعه در کنفرانس علمی پژوهش های کاربردی منابع آب ایران در سال 1398 مدعی شد در نظر نگرفتن فاکتور بیولوژیکی در مطالعات سد بختیاری (رسوبات ناشی از سر ریز خاکبرداری درون رودخانه) باعت انقراض نسل تمامی جانداران سد و رودخانه دز می شود.
در سال ۱۳۹۲، منبع مالی مورد نیاز این طرح ۲،۰۰۰ میلیارد تومان برآورد شد.
با روی کار آمدن دولت حسن روحانی در سال ۱۳۹۲ و سپرده شدن سکان محیط زیست کشور به دست خانم ابتکار، ساخت ۱۵ سد از جمله سد بختیاری (و سدهای دیگری مثل خرسان، تنگه سرخ شیراز و …) متوقف گردید.
سال ۱۳۹۳ در پانزدهمین کنفرانس دانشجویان عمران سراسر کشور اعلام شد ساختگاه آن روی واحدهای آهکی سازند سروک قرار گرفته است.
۱۳۹۴ اعلام طول دقیق تونل های انحراف این سازه بالغ بر 1 کیلومتر از سوی محققان در کنگره بین المللی تخصصی علوم و زمین
سال ۱۳۹۴ در کنگره کنگره بین المللی تخصصی علوم و زمین موقعیت و جایگاه سد بختیاری با توجه به وجود گسل ها و لرزه خیز بودن کوههای زاگرس خطرناک اعلام شد.
تابستان ۱۳۹۵ اعلام وجود ی مواد پر انرژی مانند مواد ناریه، گاز و نفت در بستر سد از سوی محققان (نشریه مهندسی تونل و فضاهای زیرزمینی )
پاييز ۱۳۹۶ نشریه پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی طی پژوهشی اعلام کرد جامعه محلی نگرش منفی نسبت به احداث سد داشتند، زیرا احداث سد سبب تخریب محیط طبیعی منطقه، مهاجرت، بی خانمانی و ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی مردم محلی می گردد.
سال ۱۳۹۷ طی سومین کنفرانس ملی مهندسی ژئوتکنیک ایران ضرورت بهگزینی محور سد بختیاری با تحلیل سه بعدی ساختگاه و بکارگیری روشهای تصمیم گیری چند معیاره(MADM) از سوی محققان اعلام شد.
مجری طرح دلیل هشت سال تاخیر در اجرای پروژه را تاثیر تحریم‌های اعمال شده دانست و گفت در راستای تکمیل آن مذاکراتی با پیمانکاران روسی و چینی برای تامین مالی اين سد انجام شده است. (ترابر نیوز به نقل از صدا و سیما)
فروردین ۱۳۹۸ حاج ر سولی‌ها مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران در خصوص تاثیر تاخیر در اجرای سد گفت در سال ۱۳۹۲، منبع مالی مورد نیاز این طرح ۲,۰۰۰ میلیارد تومان برآورد شد که با قیمت امروز حدود ۶۰۰۰ تا ۷,۰۰۰ میلیارد تومان می‌شود. (خبرگزاری ایسنا)
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران پیشرفت فیزیکی سد بختیاری بعد از ۲۴ سال ۳۰ درصد بوده است (باشگاه خبرنگاران جوان)
ارديبهشت ۱۳۹۸ تسنیم نوشت با روی کار آمدن دولت یازدهم، به دلیل بازنگری در طرح‌های سدسازی ساخت سد در عمل متوقف شد. (ادعای سایت تسنیم)
ایرنا مدعی شده است فقر مطالعات اجتماعی درباره اثر سدها باعث شده سد های باعث مهاجرت مردم منطقه به شهرها، انزواي درون گروهي و ايجاد مشاغل كاذب شود. (اردیبهشت ۱۳۹۸)
محمد هنربخش مجری سد به خبرگزاری میزان اعلام کرد، مشکلات سد دز و اجرایی شدن سد بختیاری کاملا به هم مرتبط هستند و بخش زیادی از دلایل اجرای سد بختیاری به دلیل مشکلاتی است که در سد دز وجود دارد.
۲۲ آذرماه سال ۱۳۹۸ مدیرعامل وقت مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران پایان مطالعات ساخت سد بختیار را اعلام کرد و کار ساخت آن با تامین منابع مالی آغاز خواهد شد (روزنامه همشهری)
اسفند ۱۳۹۸ اعلام انصراف کامل کره ای ها تحت فشار امریکا، از برنامه ساخت سد بختیاری توسط بهروز مرادی (خبرگزاری فارس)
شایعه واگذاری سد بختیاری به استان خوزستان
آبان ۱۳۹۹ طی حکمی از سوی قاسم تقی‌زاده خامسی، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، «سید حسن رضوی» به سمت مدیر عامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران منصوب شد و اعلام کرد به دنبال فایننس چینی ها برای پروژه است (سایت بازار)
برآورد هزینه 2 میلیارد یورویی و مدت زمان هفت ساله برای اجرای طرح از سوی سیدحسن رضوی در سال ۱۴۰۰ (سایت سختاب)
در تیر ماه سال ۱۴۰۰ مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان اذعان می کند در مطالعات اولیه حجم ذخیره آب این سد پنج میلیارد متر مکعب بود و در ادامه کاهش پیدا کرده است. (خبرگزاری مهر)
رئیسی در سفر فرودین ماه ۱۴۰۱ گفت طرح جامع و شفاف آب چهارمحال و بختیاری بر محور عدالت در بهره‌مندی از منابع آب تنظیم شده است (خبرگزاری فارس)
جلسه دالوند معاون امور هماهنگی عمرانی استانداری با شیبانی مدیرعامل و مجریان شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران کارفرمای طرح‌ برای تامین اعتبار از طریق فایننس خارجی، شروع عملیات اجرایی سدها، اخذ مجوز ماده ۲۳ طرح‌های مطالعاتی و تملک روستاهای واقع در محل مخزن سد معشوره در تیر ماه 1401 (خبرگزاری ایسنا)
جلسه مشترک حجت‌الاسلام سید احمد شاهرخی با قالیباف برای فعال شدن طرح در شهریور 1401 و دعوت هلدینگ‌های شستا و کوثر برای سرمایه‌گذاری در لرستان ( خبرگزاری ایسنا)
ساخت سد بختیاری با تهاتر نفت قابل انجام است

مسائل محیط زیستی پروژه

در سومین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست مطرح شد:

جنگل‌ها و سایر زیستگاه‌های ما در اثر برخی پروژه‌های عمرانی در معرض تهدید هستند.
احداث سد از لحاظ زیست محیطی، منطقه‌ای با ارزش زیست محیطی بالا و گونه های گیاهی و جانوری متنوع، چشم اندازهای بصری و… منحصر به‌فرد را تحت خطر قرار می‌دهد.
در روند اجرای پروژه پیمانکاران به جای حمل خاک برداشت شده از بستر جاده به سمت خارج از محل پروژه این خاک را به رودخانه سزار سرازیر کرده‌اند.
رژیم حرارتی مخزن سد در دست احداث بختیاری مبتنی کارکرد با سالهای خشک و نرمال، است که متناسب با شرایط جدید منطقه نیست.
در کنگره کنگره بین المللی تخصصی علوم و زمین موقعیت و جایگاه سد بختیاری با توجه به وجود گسل ها و لرزه خیز بودن کوههای زاگرس خطرناک اعلام شد.
در پانزدهمین کنفرانس دانشجویان عمران سراسر کشور اعلام شد ساختگاه آن روی واحدهای آهکی سازند سروک قرار گرفته است.

ایرنا مدعی شده است فقر مطالعات اجتماعی درباره اثر سدها باعث شده سدهای باعث مهاجرت مردم منطقه به شهرها انزواي درون گروهي و ايجاد مشاغل كاذب شود.

شرکت های دخیل در پروژه

کار فرما شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران؛ این اداره یکی از شانزده اداره و سازمان دولتی وزارت نیرو است
پیمانکاران طراح و ساخت: گروه سپاسد
مشاوران پیمانکار: شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس- موسسه مهندسین مشاور توسعه

به استناد صورتجلسه هیئت مدیره مورخ ۲۰/۰۲/۱۳۹۴ و مجوز اداره امور اقتصادی ستاد کل نیروهای مسلح بشماره ۱۹۱/۳۱۵/۱/۴۵۰۱۶ مورخ ۱۰/۳/۹۴ شرکت تاسیس شده است و از جمله شرکتهای قرار گاه خاتم بوده است؛ سعید محمد در دوره تاسیس مدیرعامل سپاسد بوده است.

محمد نعمتی اصلانی رئیس هیات مدیره، آقای حسینعلی حیدرزاده سمت نایب رئیس هیات مدیره، آقای محمد رستمی به سمت مدیرعامل و عضو هیات مدیره آقای عبدالکریم جعفری به سمت عضو هیات مدیره و آقای حسین مراد یار محمدی به سمت عضو هیات مدیره، عباداله عبدالهی، سالار ولایت مدار ، آقای کریم باشنا ، حسین ردائی ، علی ابراهیم سالمی. سایر همکاران پروژه در پوشش سامانه ای به نام صبا(صنابع بالادستی ایران) فعال بوده اند که اطلاعاتی در مورد آن بر روی اینترنت وجود ندارد.

موسسه مهندسین مشاور توسعه

آقای داود ابراهیمیان ،آقای رحمت اله آژیر ، آقای منصور توفیقی ، احمدرضا عمادی ، امیر خسروی

شرکت سابیر

در واقع مجری عملیات هایی است که در فهرست عملیات های موفق شرکت سپا سد وجود دارند، این شرکت در واقع از شرکت های وزارت نیرو بود که در جریان خصوصی سازی به شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی فروخته شد. در آن زمان قاضی مرتضوی مسئولیت تامین اجتماعی و هولدینگ شستا را بر عهده داشت.

با قرارگاه خاتم‌الانبیاء (مؤسسه حرا) مسئولیت تونل سازی و حفرای را برعهده دارد

مهندس نوروزی دوست

مهندسی مشاور سد تونل پارس (اشتوکی پارس سابق)

ابوالفضل مهین راد،خیاله بینازاده،نیلوفر بینازاده

شرکت بلندطبقه

مهندس فريبرز اسلامي خوزاني، مهندس روزبه رحیمیه، مهندس یونس خرسندی

مهندسی مشاور دزآب

آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام به نمایندگی عبدالرضا آرزومند، شرکت سرمایه گذار ی دز آب پویا (سهامی خاص) به نمایندگی مختار کیانی، شرکت راه طلایی تجارت پویا(سهامی خاص) به نمایندگی مجید لیاقت جو، موسسه حسابرسی و خدمات مدیریت اصول پایه فراگیر و ابوالقاسم نوید

شرکت ناودیس‌راه

سعید پرویزی , مسعود شیخ اکبری , محمود مصطفی زاده

کنسرسیوم فرآب-ساینوهایدرو

شرکت ساینو هیدرو یک شرکت چینی است که در خارج از چین به سد سازی می پردازد مجيد نامجو در مهر ۱۳۹۰ اعلام کرد به دلیل گرانی عملیات توسط چینی ها این شرکت با همکاری یک شرکت ایرانی قرار است پروژه را پیش ببرد. شرکت فراب در یک کنسرسیوم مشرکت با چینی ها این پروژه را در دست گرفت.

جهاد نصر اصفهان

این شرکت یکی از ۱۱۶ شرکت مجموعه تلاش گران اقتصاد پایدار است که مدیریت آن با جلال سبحانی است. جلال سبحانی نائب رئیس شرکت گروه نصر سپهر از همکاران ساخت سد خرسان نیز هست.

شرکت سهامی فراب

شرکت سرمایه گذاری صنایع برق و آب (صبا)

شرکت سرمایه گذاری سامان مجد

شرکت ناردیس طرحهای انرژی

شرکت مهندسی و مدیریت ساخت توربینهای برقی آبی

شرکت ثامن ارتباط عصر.

به‌موجب صورتجلسه هیئت مدیره مورخ ۱۹/۱۰/۸۸ رسول زرگرپور به نمایندگی از شرکت سرمایه‌گذاری سامان مجد رئیس هیئت مدیره و مهران لطفی به‌نمایندگی از شرکت مهندسی و مدیریت ساخت توربین‌های برق آبی به‌سمت نایب رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل و مسعود گشته بنمایندگی شرکت ثامن ارتباط عصر و مجتبی غروی به‌نمایندگی از شرکت سرمایه‌گذاری صنایع برق و آب و امین حاجی رسولی‌ها بنمایندگی از شرکت ناردیس طرح‌های انرژی به‌سمت اعضاء هیئت مدیره تعیین گردیدند.

موسسه حسابرسی هشیار بهمند

امیر پارسایی‌نژاد با شرکتهای ژاو طرح‌های انرژی، شرکت ناردیس طرح های انرژی

امین حاج رسولی‌ها در ۱۱ شرکت عضو است

موسسه باشگاه اندیشه ورزان نفت و نیروی ایرانیان

موسسه غیرتجاری فرهنگی هنری تک منظوره چهره‌ی فرزانه‌ی

شرکت مهندسی تانا انرژی بین الملل

شرکت سهامی خاص سرمایه گستر هیوا

شرکت سهامی خاص مولد برق زاهدان

بنیاد نیکو کاری رایحه

شرکت فنی و مهندسی خرد صنعت

بنیاد غیر دولتی عام المنفعه حامیان دانشگاه صنعتی شریف

شرکت سهامی خاص توسعه سرمایه انسانی رهیار

شرکت توسعه سرمایه انسانی رهیار

موسسه غیر تجاری مجتمع آموزشی رهیار پونک

مسعود زرگر پور

استاندار سابق استان اصفهان در دولت یازدهم و معاون سابق وزارت نیرو در امور آب علاوه بر شرکت جهاد نصر اصفهان در موسسه انجمن مقابله و سازگاری باخشکی و خشکسالی عضو هیئت مدیره است.

داریوش طهماسبی علاوه بر فراب، شرکت کشاورزی دامداران نظر کهریزی و حومه

شرکت مهندسی و مدیریت ساخت توربین های برقی آبی

شرکت مدیریت پروژه نیروگاه‌های آبی متوسط و کوچک میناب

سیدمحسن محسنی شکیب علاوه بر فراب، با دستور احمدی نژاد عضو شوراي عالي فضايي بوده است

مجید فرح مند، شرکت سهامی خاص مهندسی و ساخت فن آوران فرآیند ایده و شرکت سانا تیو

نکات خاص پروژه

سد بختیاری از آغاز درگیر بیماری تامین بودجه بوده است، برای تامین بودجه این شرکت ردی از شرکت‌های کره‌ای، چینی، و قرار گاه خاتم و هلدینگ شستا می توان دید. قابل توجه ترین بازیگر مجموعه بازیگران این پروژه شرکت سهامی دز آب است که مدیریت تصمیم سازی آن با «آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام» است.