آب‌نیوز

مدیریت آب در مناطق مختلف آمریکا نه بر اساس مرزهای سیاسی ایالتی که بر پایه مرز حوضه‌های آبریز رودخانه‌ها تعیین می‌شود. تا کنون در مدتی بیش از ۱۰۰ سال نزدیک به ۱،۷۰۰ سد که اکثراً سدهایی کوچک هستند برای نجات جان رودخانه و ساکنان تخریب و حذف شده‌اند. یکی از پر سر و صداترین این برداشت‌ها مربوط به دو سد روی رودخانه الهوا در ایالت واشینگتن بود. مردم منطقه و به‌ویژه بومیان برای نجات ماهی‌های Salmon که امکان مهاجرت به بالادست سدها را نداشتند توانستند با حرکتی مدنی مسوولان منطقه و فدرال را مجاب کنند که این سد قدیمی را بشکنند. نتیجه، بهبود وضعیت زیستی ماهی‌ها و منطقه بود.

به‌تازگی در منطقه‌ای مشترک میان ایالت‌های اورگن و کالیفرنیا در حوضه رودخانه کلامات، برای بهبود وضعیت آبزیان و نجات ماهی‌های Salmon که برای زاد و ولد باید به مناطق بالادست رودخانه بروند، قبایل بومی مردمان یوروک بعد از مذاکراتی خسته کننده، مدیران حوضه را مجاب کرده‌اند که چهار سد را خراب کنند.

سدهای رودخانه کلامات برای تولید برق ساخته شده بودند، اما حالا مردمان بومی منطقه که بیش از ۱۰۰۰ سال است در آن محدوده زیسته‌اند، توانسته‌اند چراغ سبز تخریب چهار سد را بگیرند. مردمان منطقه می‌توانستند زمانی از راه ماهی‌گیری درآمدی قابل قبول داشته باشند اما در گذر زمان و به خاطر سدسازی‌ها، ماهیان کمتری در رودخانه زندگی می‌کنند و روزگار مردم به خوبی گذشته نیست.

مایکل بلچیک، زیست شناس مردمان یوروک در این منطقه به بی‌بی‌سی می‌گوید که “هر وقت روی رودخانه سد می‌سازی، تاثیر بزرگی دارد و رود را به دو بخش تقسیم می‌کند…رودها فقط حامل آب نیستند، آب از بالا به پایین دست می‌رود، ماهی‌ها سربالا می‌روند، اما مواد مغذی، مواد معدنی و موجودات دیگری هم در کار هستند.”

سدها مانعی بزرگ برای انتقال مواد معدنی و کانی‌های رسی هستند و کاهش رسوبات دانه‌ریز در بخش‌های پایین‌دست رودخانه برای زیست آبزیان مناسب نیست. یکی از سدهای روی رودخانه کلامات هم تبدیل به مکان مناسبی برای ازدیاد یک انگل ماهی‌ها شده، به خاطر دست‌کاری بشر برخی جلبک‌های سبز-آبی و مواد سمی ناشی از آنها هم زیاد شده است. به این ترتیب از تعداد ماهی‌ها و به‌ویژه ماهیان سالم کاسته شده است.

با تخریب چهار سد از هشت سدی که برای تولید برق روی رودخانه کلامات از ابتدای قرن بیستم تا سال ۱۹۶۲ ساخته شده، شرایط زیستی برای ماهی‌ها بهبود خواهد یافت، چرا که دمای آب روان کمتر شده و امکان زیست بخشی از جلبک‌های سبز-آبی را خواهد کاست. همچنین، جابجایی طبیعی رسوبات در مسیر رودخانه می‌تواند به ضرر انگل‌ها تمام شود.

هزینه تخریب چهار سد که در مجموع ۱۲۵ متر ارتفاع دارند، حدود ۴۵۰ میلیون دلار برآورد شده است. قرار است عملیات از ۲۰۲۲ آغاز و تخریب در سال ۲۰۲۳ انجام گیرد.

شاید برای بسیاری از مردمان حاشیه جنوبی دریای مازندران تجسم اینکه سطح آب بزرگ‌ترین دریاچه جهان تا چند دهه دیگر یک متر پایین بیاید غیرقابل تجسم باشد. اما بر اساس مطالعات و پیشبینی‌هایی که در مجله معتبر نیچر چاپ شده، دانشمندان معتقدند که سطح آب دریاچه تا پایان قرن بین ۹ تا ۱۸ متر پایین‌تر خواهد آمد.

تغییرات گسترده سطح آب این حجم بزرگ آبی از یک طرف و سیاست‌های مداخله‌گرایانه کشورهای دربر گیرنده دریای مازندران نمی‌تواند آینده مناسبی برای مردمان و همین‌طور حیات وحش اطراف آن به ارمغان آورد.

در سال‌های اخیر، تمرکز شرکت‌های انرژی برای برداشت گاز و نفت از یک سو و تشدید فعالیت‌های جلبکی تغییراتی را در ترکیب دریاچه ایجاد کرده به نحوی که ترکیبات نیتروژن و فسفر رو به افزایش است. زیاد شدن کلروفیل-آ در محدوده‌های ساحلی توجه دانشمندان را جلب کرده است، چرا که می‌تواند به اختلال تنوع زیستی بیانجامد.

دخالت دیگر بشری که می‌تواند میزان نگرانی را افزایش دهد، شیرین کردن آب دریای مازندران برای تامین آب کشورهای در بر گیرنده آن است. ریختن شورابه غلیظ بازمانده از نمک‌زدایی با تمرکز زیاد نمک و کانی‌های دیگر در آب دریا می‌تواند در نقاطی آسیب زیادی به اکوسیستم وارد کند. جمهوری اسلامی برای تامین آب بیشتر برای فلات داخلی ایران در مناطقی از جمله استان سمنان به دنبال شیرین کردن و انتقال آب دریای مازندران است.