جولان فرهادی بابادی

ویژگی‌های سد چمشیر

طرح سد و نیروگاه ۱۷۶ مگاواتی چمشیر – یکی از طرح‌های در حال اجرای شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران است.
طبق برآورد اولیه به ۲۳۰ میلیون یورو جهت اجرای این طرح نیاز است و طول مدت اجرا به ۵ سال بالغ خواهد شد.
مطالعات اولیه مدعی است با احداث سد مخزنی چمشیر، اراضی پائین دست این سد شامل اراضی بندر دیلم در استان بوشهر و اراضی دشت‌های جنوبی استان خوزستان که به نام‌های زیدون، امیدیه و هندیجان می‌باشند، از این طرح منتفع می‌گردند.
شبکه آبیاری و زهکشی چمشیر در وسعت حدود ۴۰ هزار هکتار در استان‌های بوشهر و خوزستان احداث می‌گردد.
ادعا شده است ۸۰ درصدی شوری آب رودخانه زهره با احداث سد چمشیر از بین می‌رود.
فرآیند مطالعات برای ساخت این سد فارغ از مسئله تامین مالی از سال ۱۳۶۷ روی میز قرار گرفته است.
محسن موسوی خوانساری، عضو هیئت مدیره انجمن آب و خاک پایدار ایران در این خصوص معتقد است: «سد چمشیر با اهداف تعدیل شوری آب در پایین‌دست با استفاده از جریانات سطحی و سیلابی و رواناب ۱.۸ میلیارد مترمکعبی احداث شده است.
این سد حدود ۲۵۰ میلیون یورو از طریق فاینانس دولت چین ساخته شده است.
وزارت نفت هم به خاطر زیر آب رفتن چاه‌های نفت جزو مخالفان آبگیری است.
سد چمشیر در یک بستر گچی‌-نمکی در حال احداث است و از این نظر با گتوند تفاوتی ندارد.
سد چم شير از نوع بتوني غلتكي با ارتفاع ۱۵۵ متر و طول تاج ۵۵۵ متر در رديف پنج سد بزرگ كشور از نظر ظرفيت قرار دارد.
تونل ۴۲۰ متری کوه ˈکارده ریگونˈ این سد نزدیک به ۸۰۰ میلیارد ریال هزینه شده است.
ساخت سه نیروگاه برق آبی ۵۵ مگاواتی و دو واحد ۵ مگاواتی در این سد پیش بینی شده است.
دولت معتقد است حداقل هفت تیم مشاور متشکل از صاحب نظران سدسازی کشور طی سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۸ مطالعات مثبتی درباره طرح داشته اند.
سد افزون بر دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب ذخیر آب دارد
پیش بینی دولت این است که تولید برق در این سد ۷۰ میلیون دلار درآمد برای کشور به همراه دارد.
مبلغ پیمان تکمیلی: ۴۴۵۰ میلیارد ریال
نحوه تامین مالی: از خط اعتباری کشور چین + اعتبارات کارفرما

اهداف سد

ذخیره و کنترل حجم عظیمی از آب رودخانه زهره (حدود ۱/۸ میلیارد متر مکعب)
تأمین آب مورد نیاز کشاورزی به میزان ۱۱۰ هزار هکتار در منطقه، تأمین آب شرب و صنعت منطقه
تولید انرژی برق آبی به میزان حدود ۶۲۰ گیگاوات ساعت در سال (۵۲۰ گیگاوات ساعت نیروگاه سد چمشیر و ۹۹ گیگاوات ساعت نیروگاه بند انحرافی)
تلفیق اهداف سد با اهداف سد کوثر و تأمین آب مورد نیاز کشاورزی و شرب استان‌های همجوار
کنترل سیلاب‌ها و جلوگیری از خسارتهای طغیان رودخانه در مناطق زیدون سردشت و هندیجان و استفاده بهینه از آب جهت توسعه کشاورزی
کنترل شوری آب در مناطق دارای بسترهای نمکی و چشمه‌های شور و جلوگیری از آلوده شدن آب در مناطق پائین دست تنگه چم‌شیر
اجرای طرح در یکی از مناطق محروم کشور و تأثیر عمده بر رشد و شکوفایی اقتصاد منطقه.
رشد صنعت و تکنولوژی برق‌آبی، افزایش قدرت عمل و ارتقاء مشاوران و پیمانکاران داخلی، فعال نمودن کارخانجات سازنده تجهیزات نیروگاهی و ارتقاء جایگاه بین‌المللی کشور از طریق ارتقاء صنعت برق‌آبی و پتانسیل‌های برقی

تایم لاین پروژه

مطالعات شناخت و مقدماتی در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ به انجام رسانیده است.
مطالعات مرحله اول سد مخزنی چمشیر، گشایشات وابسته توسط مشارکت مهندسین مشاور پاراب فارس و مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۷۳ شروع شد. (خبرگزاری تسنیم)
کلنگ سد در سال ۷۳ به دست هاشمی رفسنجانی سردار سازندگی بر زمین زده شد؛ دقیقا روی گنبد‌های نمکی گچساران.
مطالعات مرحله اول این طرح در سال ۱۳۸۱ به اتمام رسید.
· سال ۸۳ و در دولت خاتمی، عملیات خاکریزی بدنه آغاز و تا اجرای کامل طرح ۸۲/۵ میلیون متر مکعب خاکریزی انجام شد.
س از گذشت چندین سال و تغییرات در برنامه‌ریزی منابع آب مطالعات مرحله اول مورد بازنگری قرار گرفت. سرانجام در سال ۱۳۸۴ مطالعات مرحله دوم تحت عنوان مطالعات طرح بند انحرافی تنظیمی، تونل انتقال، نیروگاه برق آبی، حوضچه انرژی‌گیر و اتصال و شبکه آبیاری و زهکشی اراضی آبخور سد جم شیر به شرکت مهندسین مشاور پاراب فارس واگذار گردید
شروع مطالعات فاز ۲ بر مبنای تکمیل مطالعات مرحله اول توسط مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۸۵ انجام گرفته و اسناد مناقصه به صورت EPCF تهیه گردیده است.
پس از برگزاری مناقصه، شرکت‌های سابیر، مهاب قدس و صفا نیکو سپاهان برنده آن شده که قرارداد در سال ۱۳۸۶ عقد گردید.
در سال ۱۳۹۱ سیدحسین صابری استاندار منطقه اعلم کرد این پروژه با اعتبار اولیه ۲۸۷.۶ میلیارد تومان معادل با ۲۲۹.۸ میلیون یورو و با مشارکت یک شرکت چینی در حال اجرا است(سایت استانداری کهگلویه و بویراحمد).
محمدرضا فاضل معاون اجرایی سد و نیروگاه چمشیر عملیات در اردیبهشت سال ۱۳۹۲ گفت، حفر این تونل به طول ۷۲۰ متر پیشتر به پایان رسیده بود و بتن ریزی سقف و دیوارهای آن هم اکنون در مراحل پایانی قرار دارد (باشگاه خبرنگاران جوان).
معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران در مهرماه ۱۳۹۵ گفت: کمبود مصالح سازه ای مانند آرماتور روند عملیات اجرایی سد و نیروگاه چمشیر را کند کرده است و در صورت تامین نشدن آرماتورهای مورد نیاز، ساخت سد بزرگ چمشیر در گچساران متوقف می‌شود(باشگاه خبرنگاران).
· ۴۰۰ کارگر سد چمشیر گچساران در دهم آبان ۱۳۹۵ در اعتراض به پرداخت نشدن 6 ماه حقوق خود مقابل ساختمان فرمانداری گچساران تجمع کرده‌اند(خبرگزاری ایلنا).
· ۶۰ میلیون یورو اعتبار طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران افزایش یافت (خبرگزاری ایرنا).
مهر ۱۴۰۰جواد اوجی وزیر نفت دربازدید از سد چمشیر اظهار داشت:در صورت تامین اعتبار ۱۸۰ میلیارد تومانی سد چمشیر از اوایل سال آینده شاهد آبگیری آن هستیم.

محمد رضا فاضل معاون اجرایی در دی ۱۴۰۰ اعلام کرد شمار زیادی از درختانی که در مسیر سد چمشیر قرار دارد از نوع گز است که به اندازه بلوط ارزشمند نیست.
محمدرضا فاضل، معاون اجرایی طرح سد در مهر ۱۴۰۰ گفت ۲۲۹ میلیون یورو از محل فاینانس خارجی برای ساخت سد چمشیر گچساران هزینه شده است.
شورای کارگری در سد و نیروگاه چمشیر گچساران در ۱۶ آبان ۱۳۹۵ تشکیل شد(خبرگزاری صدا و سیما).
معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران گفت: ۵۰ میلیارد ریال از مطالبات کارگران سد چمشیر پرداخت شد(خبرگزاری ایرنا).
۹ دی ماه نماینده مردم شهرستان‌های گچساران و باشت در مجلس گفت: از آب دو سد کوثر و چمشیر ۲۸۵ میلیون متر مکعب به استان کهگیلویه و بویراحمد اختصاص یافته است(ایسنا).
هزینه کرد هشت هزار میلیارد ریال اعتبار برای احداث سد و نیروگاه سد چمشیر تا روز ۲۳ بهمن ۱۳۹۵ (ایرنا).
محمدرضا فاضل در فردورین سال ۱۳۹۶ با اشاره به پیشرفت ۶۷ درصدی پروژخ گفت به دلیل اینکه اعتبار خارجی این طرح تمام‌شده برای ادامه کار تکمیل سد چمشیر باید از منابع مالی داخل کشور تخصیص داده شود (خبرگزاری جماران)
در فروردین سال ۱۳۹۶ کشفیات باستان شناسی از دوره فراپارینه سنگی در کنار شواهدی از دوره ایلامیان اعلام شده.
۲۲۹ کارگر سد چمشیر سوم خرداد ۱۳۹۶ از کار اخراج شدند(خبرگزاری تسنیم).
شهریور ۱۳۹۶ مخالفت استاندار خوزستان با انتقال هر گونه آب از خوزستان به خصوص از آبریز هندیجان (جماران).
مهر ۱۳۹۶ اعلام شد ۹ هزار میلیارد ریال برای ساخت سد چمشیر گچساران هزینه شد (جماران).
بخشدارمرکزی دیلم استان بوشهر در آبان ۱۳۹۶ گفت: عملیات احداث طرح تونل انتقال آب سدچمشیر به دشت لیراوی این شهرستان ۳۴ درصد پیشرفت فیزیکی دارد (ایرنا).
معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران در آذر ماه ۱۳۹۶ گفت: تکمیل سد و نیروگاه چمشیر به ۶ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد و از این رو اختصاص ردیف اعتباری ویژه از محل بودجه عمومی دولت برای تکمیل این طرح بزرگ ملی ضروری است (ایرنا).
فرماندار گچ ساران با توجه به پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصدی سد چشم شیر در بهمن ۱۳۹۶ گفت در سال آینده مرحله آبگیری این سد آغاز خواهد شد(ایسنا).
معاون اجرايي طرح سد و نيروگاه چم شير گچساران در بهمن ۱۳۹۶ گفت: ۹ هزار و ۵۰۰ ميليارد ريال اعتبار در ساخت سد چم شير اين شهرستان تاکنون شده و بيش از ۶ هزار ميليارد ريال ديگر براي تکميل اين طرح ملي اعتبار نياز است.(ایرنا)
فروردین سال ۱۳۹۷ با وجود اعلام آب گیری سد اعلام شد تنها ۷۰ درصد پیشرفت کاری روی داده است( صدا و سیما)
هشت ماه حقوق حدود ۶۵۰ نفر از کارگان سد چمشیر(شرکت سابیر) پرداخت نشده و از ۱۱۰۰ نفر در سد چمشیر در سال ۱۳۹۶ تنها حقوق کارگران چینی پرداخت شده است(اسکای نیوز و ایسنا)
مطالعات باستان شناسی در محدوده سد چمشیر در آبان ۱۳۹۷ در دستور کار پژوهشکده باستان شناسی و پزوهشگاه میراث فرهنگیقرار گرفت.
اردیبهشت ۱۳۹۷ پیمان کار به دلیل عدم اعتبار سد کارهای خود را تعطیل کردند.فاضل افزود: بیش از ۷ ماه است که کارگران حقوقی دریافت نکردند و به دلیل تامین نشدن اعتبار پیمانکاران بزرگ از جمله شرکت سایبر از دیروز دست از کار کشیدند.(صداو سیما)
مدیر کل تعاون، کار، رفاه و امور اجتماعی استان در خرداد ۱۳۹۷ گفت از مهرماه ۹۶ تاکنون مطالبات کارگران سد چمشیر گچسارانپرداخت نشده و همین امر موجب بروز مشکلاتی برای آنان شده است.(خبرگزاری صداو سیما)
اخراج ۳۰۰ کارگر این طرح؛ مدیر اجرایی در خرداد ۱۳۹۷ اعلام کرد بیش از هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان در آن هزینه شده است.فاضل رقم اولیه قرار داد این سد را ۲۳۰ میلیون یورو اعلام کرد و افزود: از این رقم ۶۵ درصد در بخش داخلی و ۳۵ درصد در بخش خارجی (چین) است. (بسیج نیوز)
۴۵۰ فرماندار گچ ساران در ۹ خرداد ۱۳۹۷ گفت نفر از کارکنان و کارگران سد و نیروگاه چمشیر به کار خود بازگشتند(ایسنا).
معاون اجرایی طرح ۱۰ خرداد ۱۳۹۷ گفت از مجموع ۲۰۰۰ کارگر سد چم‌شیر ۱۳۰۰ کارگر از سال ۹۰ تا امروز به علت تامین نشدن منابع مالی به مرور اخراج شده‌اند(ایلنا).
دمین بار در سال ۱۳۹۷ در شهریور ماه، کارکنان و کارگران نیروگاه و سد در حال ساخت چمشیر گچساران در اعتراض به پرداخت نشدن 10 ماه حقوق خود دست از کار کشیدند(ایرنا).
۱۴ آبان۱۳۹۷، ۳۵۰۰ میلیارد ریال برای تکمیل سد چمشیرگچساران تصویب شد(جماران).
استاندار کهگیلویه و بویراحمد در ۱۲ آذر سال ۱۳۹۷ از اختصاص ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای سد چمشیر خبر داد (تسنیم).
معاون اجرايي طرح سد و نيروگاه چم شير گچساران در ۲۷ بهمن سال ۱۳۹۷ گفت: ۵۷ ميليون ريال اعتبار براي تکميل سد و نيروگاه چم شير در شهرستان گچساران تصويب شد( خبرگزاری آریا).
شورای تبیین مواضع بسیج خواستار ورد قوه قضائیه برای معوقات کاگران شد (خبرگزاری دانشجو ).
قرارگاه شهید احمدی روشن بسیج دانشجویی کمیته در ۱۴ اسفند ۱۳۹۷ خواستار آزاد شدن طلب توقیف شده شرکت سایبر برای دادن طلب کارگران شد(خبرگزاری دانشجو).
غلامرضا تاجگردون نماینده مردم شهرستان‌های گچساران و باشت در مجلس (در جواب مطالبه بسیج) خبر از( آزادی غریب الوقوع مطالبات سابیر برای) پرداخت بدهی کارگران داد، خبر گزاری‌ها رقم نهایی کارگران را بیش از ۱۵۰ نفر اعلام کردند (باشگاه خبرنگاران).
مهر ۱۳۹۸ وزیر نیرو و استاندار کهگیلویه و بویراحمد از سد و نیروگاه چمشیر و طرح‌‌های تامین آب شهرستان باشت و اراضی خان‌ احمد به صورت هوایی بازدید کردند(خبرگزاری شبستان).
عزیز فیلی معاون امور عمرانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد سوم اردیبهشت ۱۳۹۹ گفت: آبگیری سد چمشیر امسال برای تأمین آب بخش‌های مختلف از جمله گردشگری و کشاورزی آغاز خواهد شد.
سرپرست میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد در اردیبهشت ۱۳۹۹ از آغاز فصل اول عملیات کاوش باستان‌شناسی در محوطه سد چمشیر گچساران خبر داد(سایت تسنیم).
رسول فرهادی مدیرعامل آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت سد چمشیر برای ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان مشکل اعتبارات که به دلیل تورم، گرانی موجب شد در وقت خود آبگیری نشود(سایت قلم دنا).
مهر ماه ۱۴۰۰ جواد اوجی وزیر نفت در سفر یک روزه‌اش به استان کهگیلویه و بویراحمد از سد و نیروگاه چم‌شیر گچساران بازدید کرد(سایت خبری فردا).
محمد رضا فاضل معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران در دی ماه ۱۴۰۰ گفت: ۲۵ درصد از اعتبارات فاینانس این طرح در گچساران معادل ۶۰ میلیون یورو افزایش یافت. او اضافه کرد هزینه ۱۸ هزار میلیارد ریالی برای ساخت سد چمشیر در گچساران وطبق برنامه آب گیری ۱۴۰۰ محقق می‌شود(باشگاه خبرنگاران).
سید علی احمدزاده ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ گفت: سد چم‌شیر با ۳۵۰ میلیارد تومان هم آبگیری می‌شود و در صورت تامین این میزان اعتبار، آبگیری سد چم‌شیر آذرماه سال آینده آغاز می‌شود. درخواست هزار میلیارد تومان دیگر (تسنیم).
15 اردیبهشت ۱۴۰۱همزمان با تصویب ۸۵۰ هزار میلیارد توامن بسیج سازندگی سپاه فتح عملیات آبرسانی به ۱۱۰ روستای استان آغاز کرد(خبرگزاری دانا).
فارس ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ گفت سد و نیروگاه چمشیر در حال حاضر بالای ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
فارس در خبری در اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام کرد افزون بر ۲ هزار میلیارد تومان از منابع فایناس در سد و نیروگاه چمشیر هزینه شده است.
۶ تیر ۱۴۰۱ معاون میراث‌فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: سومین کاوش باستان‌شناسی سد چمشیر باهدف نجات‌بخشی آثارتاریخی در کنار محل اجرای پروژه سد چمشیر انجام می‌شود(فارس).
سعید امیر حاجلو ۸ تیر ۱۴۰۱ گفت قطعاتی از سفال‌، شیشه، مهره‌های سنگی، هاون سنگی و صدف تراش‌خورده متعلق به دوره ساسانی در کاوش نجات‌بخشی محوطه ۱۰۶ حوضه سد چم‌شیر گچساران شناسایی شده است(ایرنا).
خبر گزاری دولت دوم آذر ۱۴۰۱ آبگیری سد چم‌شیر را با چشمان بسته توصیف کرد.
محیط زیست اعلام کرد پنجم آذر ۱۴۰۱ اعلام کرد تنها درصورتی که مطالعات این سد مشکل نداشته باشد، مجوز آبگیری سد چم‌شیر گچساران داده می‌شود(همشهری آنلاین).
مرکز پژوهش‌ها و کمیسیون اصل ۹۰مجلس در پنجم آذر ماه ۱۴۰۱هم با آبگیری عجولانه سد چم‌شیر به‌دلیل تبعات محیط‌زیستی آن مخالفت کرده‌اند مجلس از پیامدهای اجتماعی و امنیتی چمشیر گفت (همشهری آنلاین).
سایت دولت در ۹ آذر ۱۴۰۱مدعی شد یک شرکت نفتی به فعالان محیط زیستی اطلاعات غلط ارائه کرده.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران؛ محمد جوانبخت، ۰۹ آذر ۱۴۰۱ گفت آبگیری سد چمشیر در دی ماه سال ۱۴۰۱ در دستور کار قرار دارد(تسنیم).
حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران در آذر ماه ۱۴۰۱ هشدار داد اگر سد چمشیر آبگیری شود، علاوه بر انحلال نمک در آب، احتمال اختلاط آب با هیدروکربن‌های نفتی چاه‌های منطقه را خواهیم داشت(روزنامه اعتماد).
اطلاعات فاجعه احتمالی سد چمشیر در اختیار کمیسیون اصل ۹۰ قرار گرفته است(روزنامه اعتماد).

مسائل محیط زیستی

رودخانه زهره خودش لب‌شور است و ۲ برابر آب‌های آزاد شوری دارد، چشمه‌هایی هستند که شوری‌شان ۳۵ برابر نسبت به رودخانه زهره است.
۴ گسل در قسمت‌های بسیار شور سازند قرار دارند و باعث خواهد شد که به عبور آب از سد و مشکلات عدیده غیرقابل پیش‌بینی دیگر منجر شود.
فاجعه اختلاط آب با هیدروکربن‌های نفتی در چاه‌های نفتی سرراه سد و خشک شدن رودخانه زهره و توسعه کانون‌های ریزگرد در خوزستان مشکلات دیگری است.
دوره آماری مورد استفاده در سد جمشیر دوره آماری منتهی به روز نیست و تغیرات اقلیم را در نظر نگرفته است.
تعداد زیادی درخت جنگلی و پوشش گیاهی منطقه در مسیر احدات سد از بین می‌رود.
آلودگی‌های زیست محیطی نیروگاه‌های غیربرق آبی ۱۶۰ برابر کمتر از نیروگاه‌های برق آبی است.
اسماعیل کهرم، مشاور پیشین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در امور محیط طبیعی معتقد است همان فاجعه‌ای که در ماجرای سد گتوند در حوزه کشاورزی خوزستان شاهد بودیم در انتظار سد چم‌شیر است.
مسئول مطالعات آب مرکز پژوهش‌های مجلس ۲ ابهام را در خصوص آبگیری سد چمشیر گچساران مطرح کرده بود که نخست، باید مطالعات هیدرولوژی به روز شود زیرا دوره آماری منتهی به ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نیست بلکه مربوط به ۱۲ سال قبل است و شرایط ۱۲ سال پیش از نظر بارش و میزان ترسالی شرایط بهتری نسبت به ۱۲ سال فعلی دارد.بحث وجود گسلی که بر اساس مطالعات زمین شناسی تا حدی جلو آمده اما معلوم نیست گسل تا مخزن ادامه پیدا می‌کند.

شرکت‌ها و افراد در گیر پروژه
در زمان ساخت قسمت اصلی سد (تونل‌ها و گالری‌های سد) حبیب الله بیطرف وزیر نیرو و معصومه ابتکار رییس سازمان محیط زیست بودند.

کارفرما: شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران

مشاورکارفرما : مهندسین مشاور تهران سحاب

پیمانکار: مشارکت شرکت سابیر (طراحی و مهندسی و اجرای کلیه کارهای ساختمانی) + شرکتCGGC از کشور چین (طراحی و مهندسی و ساخت و نصب کلیه تجهیزات نیروگاه و بدنه سد)

تهران سحاب امکان استفاده از خدمات فنی و مهندسی شرکت خدمات مهندسی ملی پاکستان
(NESPAK) را در اختیار دارد.

تهران سحاب با سازمانهای مختلفی در سطوح ملی و بین المللی، دولتی، عمومی و خصوصی، موسسات و انجمنها همکاری می‌کند

بانک جهانی
بانک توسعه اسلامی
کمیته ملی سدهای بزرگ ایران
انجمن متخصصین آب و فاضلاب
انجمن هیدرولیک ایران (IRCE)
جامعه مهندسین مشاور ایران