چندی پیش بخش‌هایی از مقاله سمانه اشرف، علی ناظمی و امیر آقاکوچک که در نشریه گزارش‌های علمی مجله نیچر چاپ شده بود را در گزارشی منتشر کردیم. مطلب زیر، پاسخ یکی از دست‌اندرکاران پیشکسوت حوزه آب در وزارت جهاد کشاورزی است:
پاسخ به سه پژوهشگر ایرانی ساکن در آمریکای شمالی در زمینه راندمان آبیاری:
منصور قطبی سرابی*
بر خلاف نظرات سه پژوهشگر محترم فوق الذکر، تولید غذا بدون بهبود راندمان آبیاری دلیل اصلی افزایش بیش از حد اضافه برداشت از سفره آبهای زیر زمینی ایران، محسوب نمی‌گردد.
بلکه:
۱ – اضافه برداشت از سفره آبهای زیر زمینی ایران: یکی از دلایل بسیار موثر در افت سطح آبهای زیر زمینی و نشست زمین در دشتهای رودخانهای کشور محسوب می‌شود. در حالی که عدم بهبود راندمان آبیاری تاثیر زیادی بر امر مذکور ندارد.
۲- افت سطح سفره آبهای زیر زمینی ایران، دلایل متعدد داشته و مهم‌ترین آنها، عدم نظارت بر اجرای قانون آب از طرف وزارت نیرو و همچنین عدم اجرای طرحهای آبخیزداری در سطح کشور، از طرف سازمان جنگل‌ها و مراتع وابسته به وزارت جهاد کشاورزی است.
الف-در آبیاری سنتی حدود ۳۰الی۴۰ در صد از آب آبیاری به سفره آبهای زیر زمینی بر گشت نموده و بدین ترتیب ضمن شستشوی نمک‌های اضافی موجود در خاک‌ها، موجبات تغذیه سفره آبهای زیر زمینی و برقراری تعادل نمک دشتهای رود خانه ای کشور را، فراهم می‌کند.
ب- در حالیکه در آبیاری بارانی کمتر از ۱۰در صد و در آبیاری قطره ای کمتر از ۵ درصد از آب آبیاری به سفره آبهای زیر زمینی بر گشت نموده و بدین ترتیب نه فقط به‌تنهایی قادر به شستشوی نمک‌های اضافی خاک‌ها و بر قراری تعادل نمک دشتها نیستند بلکه در تغذیه سفره آبهای زیر زمینی نیز، نقش زیادی ندارند. بنا بر این، بر خلاف تصورات پژوهش‌گران مذکور، بهبود راندمان آبیاری به‌تنهایی نه فقط قادر به جلوگیری از افت سطح آبهای زیر زمینی نیست، بلکه در دراز مدت موجبات تخریب منابع آب و خاک دشتها را نیز، فراهم می‌آورد.
به عقیده نگارنده، دلایل اصلی افت بیش از حد سطح سفره آبهای زیر زمینی ایران به شرح زیر است:
۱- عدم نظارت براجرای قانون آب کشور،از طرف وزارت نیرو.
۲- عدم اطلاع وزارت نیرو از نحوه اعمال مدیریت بهم پیوسته منابع آب، در دشتهای رود خانه ای کشور. ۳- عدم اجرای طرحهای تعادل بخشی کمی و کیفی منابع آبهای زیر زمینی در دشتهای رود خانه‌ای کشور، از طرف وزارت نیرو.
۴-عدم کلان نگری وزارت نیرو بر منابع آب کشور.
۵- بر خورد انتزاعی،موضعی وروز مره با منابع آب کشور، از طرف وزارت نیرو.
۶- اعمال مدیریت استانی به جای مدیریت حوضه ای بر منابع آب کشور، از طرف وزارت نیرو.
۷-تحمیل طرحهای حوضه به حوضه فاقد کلان نگری و ارزیابیهای زیست محیطی به کشور.
۸-تمرکز وزارت نیرو بر احداث سدهای بزرگ و غول پیکر فاقد ارزیابیهای زیست محیطی.
۹-غفلت در اجرای طرحهای آمایش سر زمین، از طرف وزارت جهاد کشاورزی.
۱۰-غفلت در اجرای طرحهای الگوی کشت کشاورزی از طرف وزارت جهاد کشاورزی.
۱۱-تحمیل طرحهای زهکشی زیر زمینی افقی با ایجاد لترال به دشتهای رودخانهای کشور، از طرف وزارت جهاد کشاورزی.
در حالیکه اجرای طرحهای مذکور در دراز مدت موجبات اتلاف منابع آبهای زیر زمینی و نابودی منابع آب وخاک، کشاورزی و محیط زیست دشتهای رود خانه‌ای را فراهم می‌آورد.
۱۲- جهت تهیه طرحهای زهکشی زیر زمینی در دشتهای رود خانه‌ای کشور، تخصص‌های مشروحه زیر مورد نیاز است. در حالیکه کارشناسان زهکشی وزارت جهاد کشاورزی فاقد تخصص‌های مذکور هستند:
الف-آبهای زیر زمینی.
ب-میکرو بیولوژی خاک -ریز موجودات و رشد گیاهان.
ج-بیولوژی و بیو شیمی خاک.
د-بیو تکنولوژی کشاورزی.
ــــــــ
* کارشناس پیشکسوت مهندسی آب در وزارت جهاد کشاورزی