سد ژاوه

منصور سهرابی

معرفی مکان و سد 

سد ژاوه در ۴۰ کیلومتری جنوب غربی سنندج بر روی رود ژاوە یکی از سرشاخه‌های پرآب رودخانه ی سیروان در محل ‌تلاقی دو شاخه گاوه ‌رود و قشلاق احداث شده است. 

محدوده حوضه آبریز مرزی غرب در غرب کشور و در همسایگی با کشور عراق و در ناحیه‌ای بین عرض شمالی ۳۲ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۵۳ دقیقه و طول شرقی ۲۵ درجه و ۲۶ دقیقه تا ۴۸ درجه واقع شده است(شکل ٢و١). این حوضه آبریز بخشی از حوضه آبریز خلیج فارس می‌باشد کە از رود زاب در منتهی الیه شمالی حوضه تا رود دوبرج در منتهی الیه جنوبی آن گسترش دارد. 

شکل ١و٢- موقعیت حوضه آبریز مرزی غرب در کشور

سد ژاوە در استان کردستان ودر٤٠ کیلومتری سنندج، ۵۵ کیلومتری دهگلان و ۸۵  کیلومتری قروه قراردارد. 

مشخصات سد

  • تراز سد ١٣٠٨ متر از سطح دريا، ارتفاع از پی ۵/۸۶ متر، طول تاج ٣٠٠ متر، عرض سرریز ۵۵ متر
  • حجم مخزن ۹۵ میلیون متر مکعب، مساحت دریاچە  ۵ کیلو متر مربع، متر 
  • میانگین آورد سالانه به مخزن: از رود قشلاق: ۵/۱۱۷ م.م.م  از رود گاوه رود:  ۷/۱۳۹ م.م.م از میان حوضه:   ۵/۱۴م.م.م مجموع آورد سالانه به مخزن:  ۷/۲۷۱ م.م.م
  • حجم تبخیر سالانه ٦ م.م.م
  • نوع سد غلتکی فشرده،نوع بتن PC
  • طول خط لوله انتقال آب به دشت دهگلان٨٨٨/٢٧ کیلومتر،طول تونل نران ٣٤/٤ کیلومتر،
  • قطر لوله فولادی٢٠٠٠میلیمتر، متوسط سالانه انتقال آب ١٢٣ م.م.م، حداکثر ظرفیت انتقال آب ٨ متر مکعب در ثانیه و تعداد ایستگاه پمپاژ٦ ایستگاه

گروه‌ها و افراد درگیر طرح

  • سازمان متولی: سازمان آب و نیرو وابستە بە وزارت نیرو 
  • این سد توسط شرکت انبوه ‌سازان درین ساختە شدە است. دروب سایت این شرکت عنوان شدە این شرکت در سال ۱۳۷۸تاسیس شدە است اما دروب سایت کتاب اول ثبت آنرا سال ١٣٨٠ عنوان کردە است. 
  • شرکت مشاور: مهندسين مشاور مشانير

اهداف سد
 این سد از زمرە پروژە‌های انتقال آب است کە هدف اصلی احداث آن انتقال آب به شرق استان کردستان (دشت‌های دهگلان و قروه) است و به منظور تأمین آب برای کشاورزی و صنعت در دشت‌های موجود در ارتفاعات بالای ۲۰۰۰ متر از سطح دریا احداث شده است.

تایم لاین پروژە 

  • مطالعات مربوط به سد مخزنی ژاوه در سال ١٣٨٧ آغاز شد و عمليات ساخت بدنه سد مخزني  ” ژاوه ” در استان کردستان  در روز سه شنبه اول اردیبهشت ١٣٨٨  با حضور مدير عامل شرکت توسعه منابع آب ايران در شهرستان سنندج آغاز گردید “اسماعيل نجار” استاندار کردستان در این مراسم اجراي طرح را به عنوان تلاش براي نجات دشت هاي قروه و دهگلان از خشکسالي عنوان کرد.
  • اواخر سال ۱۳۹۰ عملیات اجرایی فاز نخست سامانه انتقال آب سد ژاوه به دشت دهگلان با حضور معاون اول رئیس‌جمهور وقت محمدرضا رحیمی آغاز شد. این سامانه با هزینه‌ای بالغ بر ۲۰۰ میلیارد تومان ساخته می‌شد در طول مسیر دارای شش ایستگاه پمپاژ بود و با هدف تأمین آب کشاورزی ۱۷ هزار هکتار از اراضی پایین دست سد، احداث میگردید. ایشان خواستار تأمین به موقع اعتبار این پروژه و تسریع در عملیات اجرایی آن شد.
  • هرانا بە نقل ازآژانش خبری موکریان گزارش داد کە کارگران سد مخزنی ژاوه در نهم  شهریور ١٣٩٠ در اعتراض بە عدم پرداخت ۶ ماه حقوق و دستمزد ماهيانه خود در محل کارشان دست به اعتصاب زدند.
  • خبرگزاری مهر در فروردین ١٣٩۵  گزارش داد کە یک مقام مسئول وزارت نیرو ابراز داشتە کە در سال ۹۵ سامانه انتقال آب از سد “ژاوه” به دشت قروه و دهگلان که فعاليت اجرايي آن آغاز شده به پيشرفت فيزيکي مناسبي خواهد رسید. 
  • معاون استاندار کردستان در مرداد ماە ۱٣٩۵  درجلسە  مجمع عمومی آب و فاضلاب استان  کردستان بیان کرد کە سال ۹۴ مبلغ ۴۰۳ میلیارد تومان برای پروژه‌های مربوط به سدها وسامانه انتقال اختصاص یافته بود امسال نیز ۱۳۰ میلیارد تومان  برای سد ژاوه و سامانه انتقال آن اعتبار در نظر گرفته شده است.
  • مدیر امور منابع آب شهرستان سنندج در ٢١ آذر ١٣٩۵ اظهار داشت: خروجی رودخانه به سمت سد ژاوه آلوده است و نمی‌توانیم سد ژاوە را آبگیری کنیم. 
  • رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کردستان در خرداد سال ۱۳۹۹ ابراز داشت کە امسال سال بهره‌برداری از پروژه‌های مهم حوزه آب از جملە آبگیری سد ژاوە در استان خواهد بود.
  • سازمان حقوق بشری هەنگاو گزارش داد کە روز سەشنبە ١٣ خرداد ١٣٩٩ کارگران شرکتی شرکت توسعە منابع آب و نیروی ایران شاغل در سد ژاوە سنندج، بە دلیل عدم دریافت شش ماه حقوق و دستمزد و همچنین عیدی و سنوات سال گذشتە در محل کار خود دست بە اعتصاب زدەاند.
  • سید حسن رضوی، مدیرعامل اسبق شرکت آب نیروی ایران که مدیریت سد ژاوه را بر عهده دارد و مجری آن است در بهمن ١٣٩٩ در گفتگو با کردپرس اظهار داشت: سد ژاوه همزمان با سیلاب ‎های سنگین آبگیری می‌‎شود.
  • رئیس شورای سیاستگذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی سنندج در دی ماە ١٣٩٩در گفتگو با خبرگزاری مهر گفت: مسئولان استانی از آبگیری سد ژاوه تا تعیین تکلیف ورود آلاینده‌های خطرناک و سمی به دریاچه سد جلوگیری کنند.
  • مرادنیا استاندار سابق استان کردستان در تیر ماە ١٤٠٠ عنوان کرد: برای اتمام کامل و به سرانجام رسیدن کامل پروژه‌های سد آزاد و ژاوه طی مدت زمان دوسال شرکت آب و نیروی ایران قول مساعد داده و امیدواریم مردم در نهایت آثار و برکات این طرح‌ها را مشاهده کنند.
  • معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان درآذر ماە در١٤٠٠ گفتگو با ایسنا اظهار کرد: از سال ۹۶ که کار دیواره سد ژاوه تمام شده آبگیری آن انجام نگرفته است چون آبی که به پشت سد می‌رود پارامترهایش  باید درحدی باشد تا برای سد مشکلی از نظر تغذیه گرایی پیش نیاید. وی همچنین ظرفیت تصفیە خانە سنندج را هم از مشکلات اصلی آبگیری سد ژاوه بر شمرد و عنوان کرد کە حجم تصفیه خانه سنندج برای ۴۶۵ هزار نفر طراحی شده اما درحال حاضر فاضلاب نواحی منفصل اطراف مانند ننله، نایسر، دوشان و حسن آباد، در طرح الحاقی به سنندج افزوده شده به طوری که جمعیتی بالغ بر۱۵۰ هزار نفر به جمعیت ۴۲۰ هزارنفری فعلی افزوده و جمعیتی که باید فاضلاب آن به تصفیه خانه فرستاده شود به بیش از ۵۵۰ هزار نفر رسیده که بیشتر از ظرفیت کنونی است. 

اعتراض بە احداث سد ژاوە

در پی تصمیم وزارت نیرو مبنی بر احداث سد ژاوە و اجرایی کردن آن جمع کثیری از کشاورزان روستاهای محدوده احداث سد مخزنی ژاوه،  طی نامه‌ای به دفتر ریاست جمهوری،  ضمن اعتراض به عدم اطلاع رسانی مناسب مجریان این پروژه،  خواستار پرداخت کلیه حقوق قانونی خود،  قبل از هرگونه اقدامی جهت احداث این سد شدند.

متن کامل:
«اینجانبان امضاکنندگان ذیل ساکنین و زارعین محدوده احداث سد مخزنی ژاوه که با اجرای این پروژه متأسفانه دار و ندار و زحمات و سرمایه گذاری چندین ساله مان نیست و نابود می‌گردد،  گرچه احداث سد موجب ترقی و آبادانی وایجاد شکوفایی در نقاط دیگری می‌گردد،  اما به لحاظ اینکه ما کشاورزان ۱۵  روستای محدوده احداث سد،  دچار خسارات غیرقابل جبرانی می‌شویم و متأسفانه مجریان این پروژه علی الخصوص وزارت نیرو از اطلاع رسانی و شفافیت لازم به ما قربانیان این تصمیم خودداری نموده و با ما از در نیرنگ وارد شده اند و اهمیتی به سرنوشت رو به تباهی و نگران کننده این جمعیت زحمتکش که با تلاش و کوشش وصف ناپذیر خود این منطقه را به قطب کشاورزی (تولید میوه جات) شهرستان سنندج تبدیل نموده اند،  نمی دهند و اخبار درز شده از لابلای فرمایشات مسئولین این پروژه حاکی از واقعیتی بسیار تلخ و یک تراژدیای واقعی در حق این کشاورزان نگون بخت دارد که عمر و جوانی خود و اجدادمان را به پای آبادی و احیای این اراضی صرف نمودیم به امید اینکه این باغات و عایدات آن موجب شکوفایی جامعه و تأمین معاش و منبع درآمد برای خود و آیندگانمان گردد . غافل از اینکه اراده‌ای به دور از احساس و به دور از یک ذره مروت همچون صاعقه‌ای سامناک و ویرانگر موجب نیست و نابود شدن این همه کار و تلاش شبانه روزی خود و زن و فرزندان معصوممان گردیده و بی رحمانه حاصل سالها جهد و تلاش در راه مقدس آبادانی و شکوفایی را با کبریت بی رحمی به آتش می‌کشند،  حال از تمامی ضمایر پاک و وجدان‌های بیدار یاری می‌طلبیم،  هرچند از پاکترین و صافترین دلها و قلبها هستیم و با هرنوع ظلم و ستم به هر کس و توسط هر کس مخالفیم و هرچند با هر نوع بی قانونی و خشونت و عناد و دشمنی بیگانه ایم و هر چند همچنان که ذات و طینت و کردار و رفتارگذشته و حال و وطن و مأوای زیستمان گواهی آن را می‌دهد،  با هر نوع تخریب و ویرانی مخالف و بیگانه ایم و از آبادانی و آبادگری و احیا زندگی زاده شده ایم،  اما در کمال تأسف و برخلاف میل باطنی خود و بر خلاف طینت و رضای خود بسیار شفاف و روشن اعلام می‌داریم که هر چند بر این نکته واقفیم که اجرای این پروژه که به قیمت نابودی ما تمام می‌شود و دیوار میلیاردها تنی آن بر پاره تن و قلب پاک و معز تک تک اعضای وجود ما نقش می‌بندد اما از آنجا که این اجرا موجب آبادانی وتأمین آب برای جمع بیشتری از هموطنانمان می‌گردد و نابودی ما باعث آبادانی اماکنی بیشتر و خلاصه تأمین منافع ملی در سطح کلان می‌گردد ما این مصیبت را می‌پذیریم اما مجدداً اعلام میداریم قبل از هرنوع اقدامی جهت احداث باید کلیه حقوق قانونی و موروثی و ملکی و شرعی ما سوای از وعده و وعید و بروکراسی متداول و کلیه حقوق متصوره در قوانین جاریه به عنوان شهروندان این مملکت تمام و کمال لحاظ و آنگاه اقدام به احداث و اجرای این پروژه نمایند،  در غیر این صورت اینجانبان مشترکاً و متحداً در مقابل هر نوع بی قانونی از جانب مجریان قانون خواهیم ایستاد و عواقب آن نیز به عهده مجریان این پروژه خواهد بود،  باشد تا با مشاهده این رنج نامه و تأمل بر کلمه به کلمه و جمله به جمله آن،  وجدانهای بیدار از پایمال نمودن زحمات بیحد و حصر این قشر دست پینه بسته و خسته از تلاش و کوشش و امیدوار به آبادانی و احیاء جلوگیری به عمل آید،  نه این که با این قشر بی آلایش و سینه صاف و زحمتکش از در عناد و دست به سر کردن و تحویل نیشخند و پایمال نمودن حقوق انسانی آنان برآیند که خشم این بی آلایشان همچون طوفان بی مهار خواهد بود . مضافاً این که این جمع که دار و ندار خود را فدای آبادانی و احیاء این اراضی به امید تأمین ممر معاش پایدار و آینده‌ای روشن برای خود و خانواده شان نموده اند مسلم بدانید که برای جلوگیری از تضییع حقوق مسلمشان حاضر به پرداخت هر هزینه‌ای حتی جان خود هستند چون خود را در مظان نابودی می‌دانند .با احترام مالکین اراضی در حوضه سد ژاوه سنندج»

مجلّە جغرافیا و توسعە ناحیه‌ای در شمارە ٢٨ مربوط بە سال ١٣٩٦ گزارشی را مبنی بر تأثیرات سد ژاوه بر مناطق روستایی همجوار؛ منتشر میکند ارزیابی این مطالعە حاکی از آنست کە اگرچه احداث سد تأثیراتی را به شکل افزايش نسبی قیمت زمین‌های قابل بهره برداری در اطراف آن داشته است، اما با توجە به ازدست رفتن میزان قابل توجهی از اراضی مجاور مخزن سد و حذف منابع آب سطحی دائمی و تغییر کاربری هايی در رابطه با بخشی از اراضی پايین سد، آسیب پذيری‌های جدی‌ای برای ساکنین محلی داشته است. ارزيابی و ادراک روستايیان ازآسیب‌های سد، متوجه ناپايداری درآمد و معیشت آنان، ازدست رفتن و ناکارآمد شدن دارايی‌های محیطی و منابع تولید کشاورزی شان و همچنین تأثیرات نامطلوبی در رابطه با روابط و مناسبتهای اجتماعی آنها بوده است.

 نکات محیط زیستی پروژە 

تغذیە گرای و مسئلە آلودگی آب از مهمترین مسائلی هستند کە در رابطە با سد ژاوە مطرح است. در این زمینە مطالعاتی از سوی محققان دانشگاه کردستان انجام شدە است کە طبق گزارش منتشر شدە از آن؛ مهم‌ترین مشکل آبگیری سد ژاوه کنترل آلاینده‌های ورودی به مخزن این سد است و حتی با فرض ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب شهر سنندج بخش عمده‌ای از پساب‌ها و آلاینده‌ها در رودخانه جاری می‌شوند و بە مخزن سد وارد میشوند از این‌رو حجم عظیمی از مواد آلاینده و ترکیبات فسفر و نیترات، پس از آبگیری وارد مخزن سد ژاوه می‌شوند. وجود آلاینده‌ها در سرشاخه‌های ورودی به مخزن موجب خواهد شد تا با افزایش عناصر مغذی نیتروژن و فسفر سد در مراحل شدید تغذیه گرایی قرار گیرد و بخشی از این مواد در حجم مرده این سد انباشته می‌شود و موجبات تخمیر و بوی بد را فراهم آورد. بیم آن می‌رود که گازهای متصاعدە شدە از فرایند تخمیر علاوه بر بوی بد ناشی از آن، به صورت مستمر در سطح شهر سنندج و روستاهای مجاورکه همگی از جاذبه‌های گردشگری منطقه هستند منتشر شود. 

 با آبگیری دریاچه سد ژاوه،  با توجه به عمق بالای ۲۰ متر و با توجە بە شرایط آب وهوایی منطقه، از اواخر بهار تا اواخر پاییز دچار لایه بندی حرارتی خواهد شد. در طی این فرایند با توجه به ورود مواد مغذی و رسوبی فراوان از طریق رودخانه ژاوه و مغذی شدن بسیار زیاد دریاچە، در فصل تابستان در لایه هیپولیمنیون یا زیرین دریاچه شرایط بدون اکسیژنی و تجزیه بی هوازی حاکم خواهد شد که نهایتا شرایط برای تولید گازهای متان و سولفید هیدروژن و ایجاد بوی تعفن در منطقه مهیا خواهد شد و در مجموع اختلال اکولوژیکی نامطلوبی در دریاچه رخ خواهد داد.

نظرباینکە بقایای کودها و سموم شیمیایی مورد استفادە در کشاورزی منطقە بە رودخانە ژاوە وارد میشوند حتی با فرض ارتقای تصفیه خانه فاضلاب شهر سننندج بخش عمده‌ای از پساب‌ها و آلاینده‌ها در رودخانه جاری خواهند شد.

بنابراین آبگیری سد در شرایط کنونی به معنی ذخیره فاضلاب است و نه تنها نمی‌تواند هزینه‌های ساخت سد ژاوه و بلا استفاده بودن آن را توجیه کند بلکه به خلق بحران بزرگتری خواهد انجامید. حتی اگر برای مدت کوتاهی چنین آب آلوده‌ای ذخیره شود، پاکسازی مخزن ماه‌ها و سال‌ها به طول خواهد انجامید و یا شاید مثل سد گتوند هرگز امکان تخلیه کامل آن فراهم نشود و اگر عزمی برای حل مشکل آلودگی وجود دارد باید قبل از آبگیری سد عملیاتی شود.

بر اساس گزارش‌های کیفیت منابع آب و مدلسازی کیفی مخزن سد ژاوه به همراه سناریوهای مختلف مدیریتی تهیه شده توسط شرکت مشانیر پارامترهای کیفی در ایستگاههای مختلف اندازه گیری شده است.  بر اساس نتایج مدلسازی کیفی غلظت فسفر کل در طی شبیه سازی در بسیاری از ماه‌ها ده‌ها برابر معیارهای تغذیه گرایی در مخازن است. متوسط ماهانه ی غلظت آمونیوم در بسیاری از ماه‌ها بیش از استاندارد کلاس دو حیات آبزیان سازمان حفاظت محیط زیست است.

از سوی دیگر مطالعات شرکت مشانیر در سال ١٣٩٨ حاکی از آن بود کە وضعیت کیفیت آب رودخانه‌های قشلاق و گاوه رود از سال ١٣٩١ تا ١٣٩٨ وخیم تر شده است. 

با آبگیری این سد و پمپاژ آب آلوده آن به دشت‌های قروه و دهگلان هم خاک و هم منابع آب زیرزمینی این دشت‌ها آلودە خواهند شد.

جلوگیری از آبگیری سد ژاوه تا رفع کامل آلاینده ها، مطالبه مردم،سمن ها،فعالان زیست محیطی و کارشناسان آب می‌باشد. آبگیری این سد بدون رفع مشکلاتی کە اشارە گردید تکرار تجربە سد گتوند و چم شیررا بە کارنامە غیر قابل دفاع وزارت نیرو اضافە خواهد کرد. 

مروری بر آنچە در دوران جمهوری اسلامی بر دریاچە ارومیە گذشت (بخش اول)

منصور سهرابی

wikipedia

مشخصات حوضە دریاچە ارومیە: 

حوضه آبریز دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران با مساحت ۵۱۸۷۶ كیلومترمربع بین مختصات جغرافیائی ٤٤ درجه و ١٤ دقیقه تا ٤٧ درجه و ۵٣ دقیقه طول شرقی و ٣۵ درجه و ٤٠ دقیقه تا ٣٨ درجه و ٣٠ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. و یكی از ۶ حوضه آبریز اصلی كشور است. این حوضه بین استان‌های آذربایجان غربی (% ۴۶)، آذربایجان شرقی (% ۴۳) و  كردستان (%۱۱) قرار دارد. 

تغییرات بارندگی در این حوضه از ٢۵٠ میلیمتر تا ۷٠٠ میلی متر متغیر بوده و به طور میانگین دارای بیش از ٣۵٠ میلیمتر بارندگی سالانه می‌باشد.

دریاچه ارومیه دومین دریاچه شور جهان ضمن آنکە بزرگترین دریاچه داخلی ایران است از مهم‌ترین و با ارزش‌ترین اكوسیستم‌های آبی ایران و جهان به شمار می‌آید. غلظت نمک در این دریاچه در محدوده ی ۱۴۰ تا ۳۸۰ گرم در لیتر بسته به حجم آب موجود در دریاچه در نوسان است.

 این دریاچه به‌علت برخورداری از خصوصیات طبیعی و اكولوژیكی منحصر به فرد، از سال ۱۳۵۴ در لیست تالاب‌های با اهمیت كنوانسیون رامسر و جزو مناطق دارای اهمیت برای پرندگان ثبت و به عنوان پارک ملی و ذخیره‌گاه زیست‌كره از سوی سازمان یونسكو اعلام شده است. با توجە به‌اینکە  اكوسیستم این دریاچه نمونه‌ای شاخص از یك حوضه آبریز بسته است كه كلیه رواناب‌های جاری در رودخانه‌های حوضه به آن تخلیه می‌شود و تنها خروجی آب از آن تبخیر از سطح آن است.

ورودی‌های دریاچه شامل: بارندگی روی سطح آن، رودخانه‌های دائمی و فصلی و همچنین جریان آب زیرزمینی است.

شکل ١-موقعیت جغرافیایی دریاچە ارومیە 

ویژگی‌های زیستی دریاچه ارومیه: در حوضه اكولوژیکی دریاچه ارومیه ۵۴۶ گونه گیاهی، ۲۱۲ گونه پستاندار، ۴۱گونه خزنده، ۷ گونه پرنده ۲۶ گونه دوزیست و ۴ گونه ماهی  به ثبت رسیده است. 

جوامع گیاهی اصلی دریاچە ارومیە عبارتند از: گیاهان شور، گیاهان شن پسند،  گیاهان خشکی‌زی‌پسند  و گیاهان آب‌دوست. دریاچه ارومیه همچنین شامل انبوه فراوانی از جلبك‌های سبز آبی است.

دریاچه ارومیه زیستگاه زمستان گذرانی گروه‌های بزرگی از مرغان آب‌زی به‌ویژه اردك‌ها و مرغان درازپا و فلامینگو می است.

رودخانه‌های حوضه آبریز دریاچە ارومیە: 

حجم کل بارندگی در سطح حوضه آبريز درياچه ارومیه برابر با ١٨٤٧۴.۹۱ میلیون مترمکعب در سال است. میزان بارندگی در سطح ناحیه ارتفاعات حوضه آبريز ١٤٣٧۵.٩٤ میلیون مترمکعب بوده که ٩٦٧۱.٠٢ میلیون مترمکعب آن به‌صورت تبخیر و تعرق واقعی از دسترس خارج شده و مابقی آن ٤٧٠۴.٩٢ میلیون مترمکعب در سال بارش مفید است که بخشی از آن به‌شکل جريان سطحی درآمده و مقدار باقیمانده به‌شکل عمقی نفوذ می‌کند. در سطح دشت‌ها حجم ريزش سالانه ٤٠٩۸.٩٧ میلیون مترمکعب بوده که ٣٧٣۳.١٨ میلیون مترمکعرب آن با تبخیر و یا تعرق از حوضه خارج می‌شود. حجم بارش مفید در سطح دشت برابر با ٣۶۵.٧٩ میلیون مترمکعب در سال است که بخشی از آن به‌شکل جريان سطحی درآمده و مقدار باقیمانده نفوذ عمقی می نمايد. بنابراين حجم آب تولید شده در سطح حوضه آبريرز برابر با ۵۰۷۰.٧١ میلیون مترمکعب در سال است. 

حدود ۶۵ رودخانه به صورت دائمی یا فصلی وارد دریاچه میشوند و تقریباً همة آنها قبل از وارد شدن به دریاچه از مناطق کشاورزی، صنعتی و شهری عبور میکنند. حدود ٢/۵ میلیون نفر در حوضە دریاچە ارومیه زندگی میکنند که ۵٠ درصد در آذربایجان شرقی، ٤۵ درصد در آذربایجان غربی حدود ۵ درصد دراستان کردستان ساکن هستند  و از این رودخانە ها برداشت میکنند. 

از میان ٦۵رودخانە فوق الذکر ۲۲ رودخانه  اصلی  در حوضە جریان دارند که  رودخانه های زرینه رود، سیمینه رود، آجی چای، گدارچای، نازلوچای، روضه چای، زولاچای، شهرچای، باراندوزچای و مهاباد دارای پتانسیل جریان دائمی هستند و تمامی رودخانه های مهم و پرآب از جمله زرینه رود، سیمینه رود، نازلوچای و مهاباد و گدار به بخش جنوبی میانگذر دریاچه تخلیه میشوند.

زرینه‌رود نام رودی است که در جلگه جنوبی دریاچه ارومیه قرار دارد. طول این رودخانە  ۳۰۲ کیلومتر است و یکی از طویل‌ترین و پرآب‌ترین رودهای شمال غرب کشور محسوب می‌شود که از کوه های چهل چشمه در سقز سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از شهرستان‌های بوکان، شاهین دژ و میاندوآب در جنوب دریاچه ارومیه ضمن تشکیل یک دلتای وسیع به عرض حدود ۱۰ کیلومتر در مراتع باتلاقی تالاب قره قشلاق به دریاچه ارومیه می‌ریزد.

در طول این مسیر چندین رودخانه فصلی از جمله خورخوره، ساروق، هولاسو، هاچه سو، محمودآباد، آجرلو به زرینه‌رود ملحق می‌شوند. لیلان‌چای نیز به عنوان آخرین شاخه در وسط شهر میاندوآب به این رودخانه می‌ریزد. سد مخزنی شهید کاظمی در بوکان و سد انحرافی نوروزلو(از این دو سد سالانە حدود ٣٢٠ میلیون متر مکعب آب بە استان آذربایجان شرقی از حقآبە دریاچە ارومیە منتقل می‌شود) در میاندوآب برای کنترل سیلاب‌های این رودخانه و مصارف کشاورزی و صنعتی بر روی زرینه‌رود احداث شده‌اند. سهم زرینە‌رود در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ۱۷۵۵ میلیون متر مکعب برابر ۵۱.۲ ٪  برآورد شدە است.  

سیمینه‌رود (تاتائو)  با طول ۲۰۰ کیلومتر در استان آذربایجان غربی در بخش وسیعی از حوزه استحفاظی شهرستان بوکان و میاندوآب قرار دارد. سیمینه‌رود از کوهستان‌های منطقه سقز و بانه و کردستان عراق سرچشمه گرفته و پس از عبور از بوکان و میاندوآب به دریاچه ارومیه می‌ریزد. سیمینه رود در مسیر خود شاخه‌های زیادی از تُرجان و اسکی بغداد و کهریز ایوبی دریافت کرده و از غرب بوکان گذشته، در سر راه خود شاخه‌های چندی از رودهای کوچک به آن می پیوندد و در موازات زرینه‌رود حرکت کرده وارد جلگه  میاندوآب می شود. سهم سیمینە‌رود در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ١٤٤ میلیون متر مکعب برابر ۴.۲ ٪ برآورد شدە است.  

تلخه‌رود (به ترکی آذربایجانی: آجی‌چای) یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین رودخانه‌های جاری در استان آذربایجان شرقی است. این رود از بزرگ‌ترین منابع تأمین آب ورودی به دریاچه ارومیه به‌حساب می‌آید. مساحت حوزه آبریز این رودخانه ۹۲۰۰ کیلومتر مربع و حداکثر دبی آن۴۰.۶ متر مکعب در ثانیه و طول این رودخانه ۲۶۵ کیلومتر است، و در مناطق مرکزی استان آذربایجان شرقی در جریان می‌باشد. آجی‌چای از به هم پیوستن رودخانه‌های بیوك‌چای، پسلار، رازلیق و وانق‌چای در نزدیکی شهرستان سراب تشکیل می‌شود. تلخه‌رود از دامنه‌های سبلان سرچشمه گرفته و پس از طی حدود ۲۲۰ کیلومتر و عبور از دره ونیار در شمال شهر تبریز و پس از پیوستن آبهای سرچشمه گرفته از کوه سهند، به دشت وسیع تبریز وارد می‌شود. تلخه‌رود پس از مشروب کردن دشت تبریز به دریاچه ارومیه می ریزد. سهم آجی‌چای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ٢٦٩ میلیون متر مکعب برابر ۷.۸ ٪  برآورد شدە است.  

صوفی‌چای یا گپی‌چای یکی از رودخانه‌های استان آذربایجان شرقی است. این رودخانه از کوه سهند سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از غرب شهر مراغه و جنوب شهر بناب، به دریاچه ارومیه می‌ریزد. سد علویان بر روی این رود احداث شده است. سهم صوفی‌چای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ۸۵ میلیون متر مکعب برابر ۲.۵ ٪  برآورد شدە است.  

زولاچای از رودخانه‌های مرزی شمال غربی ایران است. زولاچای رودی است فصلی در شهرستان سلماس که از کوه‌های اطراف کهنه شهر جریان یافته و به دریاچه ارومیه می‌ریزد. سهم زولا‌چای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ٣٧ میلیون متر مکعب برابر ۱.۰۸ ٪  برآورد شدە است.  

شهرچای یا برده‌سوررودی با امتداد شمال شرقی- جنوب غربی است که پس از گذر از وسط شهر ارومیه که هم‌اکنون به‌صورت دوطرفه فضای سبز است و با سیراب نمودن کشتزارها و باغات شهرستان در نهایت وارد دریاچه ارومیه می‌شود. نام‌های دیگر برده‌رود، برده، بکشلوچای و ارومیه‌رود و سنگ‌سرخ است. این رود از کوه کان کبوتر به ارتفاع ۳۲۷۱ متر (از کوه‌های استان آذربایجان غربی) سرچشمه می‌گیرد. این رود پس از حفر دره‌ای برای خود در بلندی‌های یادشده وارد برده سور شده و از آن گذشته، پس ازاضافه شدن سرشاخه‌هایی چند در طول مسیر خود و آبیاری زمین‌های مسیر خود به روستای بند نزدیکی شهر ارومیه می‌رسد. سهم رود شهرچای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ١٢٧ میلیون متر مکعب برابر ۳.۷٪  برآورد شدە است.  

مهابادرود رودخانه‌ای در شهرستان مهاباد است. این رودخانه از داخل شهر می‌گذرد و از سه شاخه تشکیل یافتە: شاخە بیطاس(از کوه مام سواره سرچشمه می‌گیرد و از سمت شرق به سد مهاباد می‌ریزد)، شاخە دهبکر(از کوه سرمیرگان سرچشمه می‌گیرد و از سمت غرب به سد مهاباد می‌ریزد و هم چنین شاخه کوتَر (از کوه ابراهیم جلال سرچشمه می گیرد و به سد مهاباد می‌ریزد). این رودخانه پس از عبور از روستاهای دارلک، خورخوره، گرد یعقوب و داشخانه و نیز آبیاری مزارع و زمین‌های کشاورزی سر راه خود از طرق کانال، به باتلاق‌های جنوب دریاچه ارومیه می‌ریزد. رودخانه مهاباد در حال حاضر تنها رودخانه‌ای است که به دریاچه ارومیه متصل است. سهم مهاباد رود در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ١٧٢ میلیون متر مکعب برابر ۵.۰۱ ٪  برآورد شدە است.  

نازلی‌چای که نازلورود هم نامیده شده، از آب‌های خط الرأس بلندی‌های مرزی ایران و ترکیه سرچشمه می‌گیرد. سرچشمه مهم این رودخانه، سروچای است و خود این رودخانه نیز از دو شاخه سرو و برادوست از ترکیه سرچشمه می‌گیرند. در طول راه رودخانه مارمیشو که آن هم از خاك ترکیه جریان دارد خود را به نازلی‌چای می‌رساند پس از طی مسافتی نام رودخانه مارمیشو به آذرین رود تبدیل می‌شود. در طول راه شاخه‌های دیگری به نام نازلوچای به آن ضمیمه شده و به نام نازلی‌‌چای خوانده می‌شود. بخشی از آب رودخانه به مصرف آبیاری باغ‌ها و تاکستان‌ها و کشتزارهای توتون، چغندر قند و غلات و حبوبات دهستان نازلو می‌رسد. نازلی‌چای مسیر جاده تبریز به ارومیه را قطع کرده مازاد آب آن تشکیل دلتایی را داده و در دو شاخه وارد دریاچه ارومیه می‌گردد. سهم رود نازلی چای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ١٨٤ میلیون متر مکعب برابر ۵.۴ ٪  برآورد شدە است.  

باراندوزچای از دو رشته ارتفاعات مرزی ایران و ترکیه و ایران و عراق به نام‌های جمال الدین و  ارتفاعات ککوداغ و الوق سرچشمه می‌گیرد و در بستر عمیقی با شیب تند حرکت کرده، پس از دریافت شاخه‌هایی چند و طی مسافتی وارد جلگه شده و دشت بیل را آبیاری می‌کند و سپس از آبادی زیوه گذشته به روستای هفتوان باراندوز می‌رسد و از این ناحیه به بعد به نام باراندوزچای نامیده می‌شود. رودخانه باراندوز پس از طی مسافتی و آبیاری کردن زمین‌های متعدد روستایی در منطقه داروغه شعبه کوچکی دره قاسملو به آن پیوسته و رودخانه به طرف دریا متوجه می‌شود و پس از طی مسافتی در چندین شاخه که شعبه اصلی آن بابارود است به دریاچه اورمیه می‌ریزد. سهم باراندوزچای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ٢٢٨ میلیون متر مکعب برابر۷ ٪  برآورد شدە است.  

رودخانه گدارچای یا قادررود از بلندی‌های مرزی گریوه داغ سرچشمه گرفته و از سه شاخه اصلی رود گادار و چم غلطان و اشنویه تشکیل یافته، پس از طی مسافتی به سوی خاور متوجه شده، از روستاهای ظلم آباد و آق‌طویله گذشته، در ناحیه برده زرد جاده مهاباد به ارومیه را قطع می‌کند و در جنوب شرقی بندر حیدرآباد وارد دریاچه اورمیه می شود. درازای این رودخانه در حدود ۹۰ کیلومتر و مساحت حوضه آبریز آن در محل دربند نقده در حدود ۸۷۵ کیلومتر است. سهم گدارچای در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ۳۳۵ میلیون متر مکعب برابر ۹.۸٪ برآورد شدە است.  

رودخانه آذرشهر اصلی‌ترین رودخانه شهرستان آذرشهر در استان آذربایجان شرقی است که به دریاچه ارومیه می‌ریزد. از نام‌های دیگر این رودخانه می‌توان به نوشین‌چای و سیل‌چای اشاره کرد. این رودخانه پس از به‌هم پیوستن دو رود گنبرچای و آلاکوزه‌چای در نزدیکی روستای گواهیر بدین نام نامیده می‌شود. سهم رود آذر شهر  در تامین حقآبە سالانە دریاچە ارومیە ۱۸ میلیون متر مکعب برابر ۵. ٪  برآورد شدە است.  

سد چمشیر

جولان فرهادی بابادی

ویژگی‌های سد چمشیر

  • طرح سد و نیروگاه ۱۷۶ مگاواتی چمشیر – یکی از طرح‌های در حال اجرای شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران است.
  • طبق برآورد اولیه به ۲۳۰ میلیون یورو جهت اجرای این طرح نیاز است و طول مدت اجرا به ۵ سال بالغ خواهد شد.
  • مطالعات اولیه مدعی است با احداث سد مخزنی چمشیر، اراضی پائین دست این سد شامل اراضی بندر دیلم در استان بوشهر و اراضی دشت‌های جنوبی استان خوزستان که به نام‌های زیدون، امیدیه و هندیجان می‌باشند، از این طرح منتفع می‌گردند.
  • شبکه آبیاری و زهکشی چمشیر در وسعت حدود ۴۰ هزار هکتار در استان‌های بوشهر و خوزستان احداث می‌گردد.
  • ادعا شده است ۸۰ درصدی شوری آب رودخانه زهره با احداث سد چمشیر  از بین می‌رود.
  • فرآیند مطالعات برای ساخت این سد فارغ از مسئله تامین مالی از سال ۱۳۶۷ روی میز قرار گرفته است.
  • محسن موسوی خوانساری، عضو هیئت مدیره انجمن آب و خاک پایدار ایران در این خصوص معتقد است: «سد چمشیر با اهداف تعدیل شوری آب در پایین‌دست با استفاده از جریانات سطحی و سیلابی و رواناب ۱.۸ میلیارد مترمکعبی احداث شده است.
  • این سد حدود ۲۵۰ میلیون یورو از طریق فاینانس دولت چین ساخته شده است.
  • وزارت نفت هم به خاطر زیر آب رفتن چاه‌های نفت جزو مخالفان آبگیری است.
  • سد چمشیر در یک بستر گچی‌-نمکی در حال احداث است و از این نظر با گتوند تفاوتی ندارد.
  • سد چم شير از نوع بتوني غلتكي با ارتفاع ۱۵۵ متر و طول تاج ۵۵۵ متر در رديف پنج سد بزرگ كشور از نظر ظرفيت قرار دارد.
  • تونل ۴۲۰ متری کوه ˈکارده ریگونˈ این سد نزدیک به ۸۰۰ میلیارد ریال هزینه شده است.
  • ساخت سه نیروگاه برق آبی ۵۵ مگاواتی و دو واحد ۵ مگاواتی در این سد پیش بینی شده است.
  • دولت معتقد است حداقل هفت تیم مشاور متشکل از صاحب نظران سدسازی کشور طی سال‌های ۱۳۷۶ تا  ۱۳۹۸  مطالعات مثبتی درباره طرح داشته اند. 
  • سد افزون بر دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب ذخیر آب دارد
  • پیش بینی دولت این است که تولید برق در این سد ۷۰ میلیون دلار درآمد برای کشور به همراه دارد.
  • مبلغ پیمان تکمیلی: ۴۴۵۰ میلیارد ریال
  • نحوه تامین مالی: از خط اعتباری کشور چین + اعتبارات کارفرما

اهداف سد

  • ذخیره و کنترل حجم عظیمی از آب رودخانه زهره (حدود ۱/۸ میلیارد متر مکعب)
  • تأمین آب مورد نیاز کشاورزی به میزان ۱۱۰ هزار هکتار در منطقه، تأمین آب شرب و صنعت منطقه
  • تولید انرژی برق آبی به میزان حدود ۶۲۰ گیگاوات ساعت در سال (۵۲۰ گیگاوات ساعت نیروگاه سد چمشیر و ۹۹ گیگاوات ساعت نیروگاه بند انحرافی)
  • تلفیق اهداف سد با اهداف سد کوثر و تأمین آب مورد نیاز کشاورزی و شرب استان‌های همجوار
  • کنترل سیلاب‌ها و جلوگیری از خسارتهای طغیان رودخانه در مناطق زیدون سردشت و هندیجان و استفاده بهینه از آب جهت توسعه کشاورزی
  • کنترل شوری آب در مناطق دارای بسترهای نمکی و چشمه‌های شور و جلوگیری از آلوده شدن آب در مناطق پائین دست تنگه چم‌شیر
  • اجرای طرح در یکی از مناطق محروم کشور و تأثیر عمده بر رشد و شکوفایی اقتصاد منطقه.
  • رشد صنعت و تکنولوژی برق‌آبی، افزایش قدرت عمل و ارتقاء مشاوران و پیمانکاران داخلی، فعال نمودن کارخانجات سازنده تجهیزات نیروگاهی و ارتقاء جایگاه بین‌المللی کشور از طریق ارتقاء صنعت برق‌آبی و پتانسیل‌های برقی

تایم لاین پروژه

  • مطالعات شناخت و مقدماتی در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ به انجام رسانیده است.
  • مطالعات مرحله اول سد مخزنی چمشیر، گشایشات وابسته توسط مشارکت مهندسین مشاور پاراب فارس و مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۷۳ شروع شد. (خبرگزاری تسنیم)
  • کلنگ سد در سال ۷۳ به دست هاشمی رفسنجانی سردار سازندگی بر زمین زده شد؛ دقیقا روی گنبد‌های نمکی گچساران.
  • مطالعات مرحله اول این طرح در سال ۱۳۸۱ به اتمام رسید.
  • ·        سال ۸۳ و در دولت خاتمی، عملیات خاکریزی بدنه آغاز و تا اجرای کامل طرح ۸۲/۵ میلیون متر مکعب خاکریزی انجام شد.
  • س از گذشت چندین سال و تغییرات در برنامه‌ریزی منابع آب مطالعات مرحله اول مورد بازنگری قرار گرفت. سرانجام در سال ۱۳۸۴ مطالعات مرحله دوم تحت عنوان مطالعات طرح بند انحرافی تنظیمی، تونل انتقال، نیروگاه برق آبی، حوضچه انرژی‌گیر و اتصال و شبکه آبیاری و زهکشی اراضی آبخور سد جم شیر به شرکت مهندسین مشاور پاراب فارس واگذار گردید
  • شروع مطالعات فاز ۲ بر مبنای تکمیل مطالعات مرحله اول توسط مهندسین مشاور تهران سحاب در سال ۱۳۸۵ انجام گرفته و اسناد مناقصه به صورت EPCF تهیه گردیده است.
  • پس از برگزاری مناقصه، شرکت‌های سابیر، مهاب قدس و صفا نیکو سپاهان برنده آن شده که قرارداد در سال ۱۳۸۶ عقد گردید.
  • در سال ۱۳۹۱ سیدحسین صابری استاندار منطقه اعلم کرد این پروژه با اعتبار اولیه ۲۸۷.۶ میلیارد تومان معادل با ۲۲۹.۸ میلیون یورو و با مشارکت یک شرکت چینی در حال اجرا است(سایت استانداری کهگلویه و بویراحمد).
  • محمدرضا فاضل معاون اجرایی سد و نیروگاه چمشیر عملیات در اردیبهشت  سال ۱۳۹۲  گفت، حفر این تونل به طول ۷۲۰ متر پیشتر به پایان رسیده بود و بتن ریزی سقف و دیوارهای آن هم اکنون در مراحل پایانی قرار دارد (باشگاه خبرنگاران جوان).
  • معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران در مهرماه ۱۳۹۵ گفت: کمبود مصالح سازه ای مانند آرماتور روند عملیات اجرایی سد و نیروگاه چمشیر را کند کرده است و  در صورت تامین نشدن آرماتورهای مورد نیاز، ساخت سد بزرگ چمشیر در گچساران متوقف می‌شود(باشگاه خبرنگاران).
  • ·       ۴۰۰  کارگر سد چمشیر گچساران در دهم آبان ۱۳۹۵ در اعتراض به پرداخت نشدن 6 ماه حقوق خود مقابل ساختمان فرمانداری گچساران تجمع کرده‌اند(خبرگزاری ایلنا).
  • ·       ۶۰  میلیون یورو اعتبار طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران افزایش یافت (خبرگزاری ایرنا).
  • مهر ۱۴۰۰جواد اوجی وزیر نفت دربازدید از سد چمشیر اظهار داشت:در صورت تامین اعتبار ۱۸۰  میلیارد تومانی سد چمشیر از اوایل سال آینده شاهد آبگیری آن هستیم.
  • محمد رضا فاضل معاون اجرایی  در دی ۱۴۰۰ اعلام کرد شمار زیادی از درختانی که در مسیر سد چمشیر قرار دارد از نوع گز است که به اندازه بلوط ارزشمند نیست.
  • محمدرضا فاضل، معاون اجرایی طرح سد  در مهر ۱۴۰۰ گفت  ۲۲۹ میلیون یورو از محل فاینانس خارجی برای ساخت سد چمشیر گچساران هزینه شده است. 
  • شورای کارگری در سد و نیروگاه چمشیر گچساران در ۱۶  آبان ۱۳۹۵  تشکیل شد(خبرگزاری صدا و سیما).
  • معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران گفت: ۵۰ میلیارد ریال از مطالبات کارگران سد چمشیر پرداخت شد(خبرگزاری ایرنا).
  • ۹ دی ماه نماینده مردم شهرستان‌های گچساران و باشت در مجلس گفت: از آب دو سد کوثر و چمشیر ۲۸۵ میلیون متر مکعب به استان کهگیلویه و بویراحمد اختصاص یافته است(ایسنا).
  •  هزینه کرد هشت هزار میلیارد ریال اعتبار برای احداث سد و نیروگاه سد چمشیر تا روز ۲۳ بهمن ۱۳۹۵ (ایرنا).
  • محمدرضا فاضل  در فردورین سال ۱۳۹۶ با اشاره به پیشرفت ۶۷ درصدی پروژخ گفت به دلیل اینکه اعتبار خارجی این طرح تمام‌شده برای ادامه کار تکمیل سد چمشیر باید از منابع مالی داخل کشور تخصیص داده شود (خبرگزاری جماران)
  • در فروردین سال ۱۳۹۶ کشفیات باستان شناسی از دوره فراپارینه سنگی در کنار شواهدی از دوره ایلامیان اعلام شده.
  • ۲۲۹ کارگر سد چمشیر سوم خرداد ۱۳۹۶ از کار اخراج شدند(خبرگزاری تسنیم).
  • شهریور ۱۳۹۶ مخالفت استاندار خوزستان با انتقال هر گونه آب از خوزستان به خصوص از آبریز هندیجان (جماران).
  • مهر ۱۳۹۶ اعلام شد  ۹ هزار میلیارد ریال برای ساخت سد چمشیر گچساران هزینه شد (جماران).
  • بخشدارمرکزی دیلم استان بوشهر  در آبان ۱۳۹۶ گفت: عملیات احداث طرح تونل انتقال آب سدچمشیر به دشت لیراوی این شهرستان ۳۴ درصد پیشرفت فیزیکی دارد (ایرنا).
  • معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران در آذر ماه ۱۳۹۶  گفت: تکمیل سد و نیروگاه چمشیر به ۶ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز دارد و از این رو اختصاص ردیف اعتباری ویژه از محل بودجه عمومی دولت برای تکمیل این طرح بزرگ ملی ضروری است (ایرنا).
  • فرماندار گچ ساران با توجه به پیشرفت فیزیکی ۷۰ درصدی سد چشم شیر در بهمن ۱۳۹۶ گفت در سال آینده مرحله آبگیری این سد آغاز خواهد شد(ایسنا).
  • معاون اجرايي طرح سد و نيروگاه چم شير گچساران  در بهمن ۱۳۹۶ گفت: ۹ هزار و ۵۰۰ ميليارد ريال اعتبار در ساخت سد چم شير اين شهرستان تاکنون شده و بيش از ۶ هزار ميليارد ريال ديگر براي تکميل اين طرح ملي اعتبار نياز است.(ایرنا)
  • فروردین سال ۱۳۹۷ با وجود اعلام آب گیری سد اعلام شد تنها ۷۰ درصد پیشرفت کاری روی داده است( صدا و سیما)
  • هشت ماه حقوق حدود ۶۵۰ نفر از کارگان سد چمشیر(شرکت سابیر) پرداخت نشده و از    ۱۱۰۰ نفر در سد چمشیر در سال ۱۳۹۶ تنها حقوق کارگران چینی پرداخت شده است(اسکای نیوز و ایسنا)
  • مطالعات باستان شناسی در محدوده سد چمشیر در آبان ۱۳۹۷ در دستور کار پژوهشکده باستان شناسی و پزوهشگاه میراث فرهنگیقرار گرفت.
  • اردیبهشت ۱۳۹۷  پیمان کار  به دلیل عدم اعتبار سد کارهای خود را تعطیل کردند.فاضل افزود: بیش از ۷ ماه است که کارگران حقوقی دریافت نکردند و به دلیل تامین نشدن اعتبار پیمانکاران بزرگ از جمله شرکت سایبر از دیروز دست از کار کشیدند.(صداو سیما)
  • مدیر کل تعاون، کار، رفاه و امور اجتماعی استان در خرداد ۱۳۹۷ گفت از مهرماه ۹۶ تاکنون مطالبات کارگران سد چمشیر گچسارانپرداخت نشده و همین امر موجب بروز مشکلاتی برای آنان شده است.(خبرگزاری صداو سیما)
  • اخراج ۳۰۰ کارگر این طرح؛  مدیر اجرایی  در خرداد ۱۳۹۷ اعلام کرد بیش از هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان در آن هزینه شده است.فاضل رقم اولیه قرار داد این سد را ۲۳۰ میلیون یورو اعلام کرد و افزود: از این رقم ۶۵ درصد در بخش داخلی و ۳۵ درصد در بخش خارجی (چین) است. (بسیج نیوز)
  •   ۴۵۰ فرماندار گچ ساران در ۹ خرداد ۱۳۹۷ گفت  نفر از کارکنان و کارگران سد و نیروگاه چمشیر به کار خود بازگشتند(ایسنا).
  • معاون اجرایی طرح ۱۰ خرداد ۱۳۹۷ گفت از مجموع ۲۰۰۰ کارگر سد چم‌شیر  ۱۳۰۰ کارگر از سال ۹۰ تا امروز  به علت تامین نشدن منابع مالی به مرور اخراج شده‌اند(ایلنا).
  • دمین بار در سال ۱۳۹۷ در شهریور ماه، کارکنان و کارگران نیروگاه و سد در حال ساخت چمشیر گچساران در اعتراض به پرداخت نشدن 10 ماه  حقوق خود دست از کار کشیدند(ایرنا).
  • ۱۴ آبان۱۳۹۷،   ۳۵۰۰ میلیارد ریال برای تکمیل سد چمشیرگچساران تصویب شد(جماران).
  •  استاندار کهگیلویه و بویراحمد در ۱۲ آذر سال ۱۳۹۷ از اختصاص ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای سد چمشیر خبر داد (تسنیم).
  • معاون اجرايي طرح سد و نيروگاه چم شير گچساران در ۲۷ بهمن سال ۱۳۹۷ گفت: ۵۷ ميليون ريال اعتبار براي تکميل سد و نيروگاه چم شير در شهرستان گچساران تصويب شد( خبرگزاری آریا).
  • شورای تبیین مواضع بسیج خواستار ورد قوه قضائیه برای معوقات کاگران شد (خبرگزاری دانشجو ).
  • قرارگاه شهید احمدی روشن بسیج دانشجویی کمیته  در ۱۴ اسفند ۱۳۹۷ خواستار آزاد شدن طلب توقیف شده شرکت سایبر برای دادن طلب کارگران شد(خبرگزاری دانشجو).
  • غلامرضا تاجگردون نماینده مردم شهرستان‌های گچساران و باشت در مجلس (در جواب مطالبه بسیج)   خبر از( آزادی غریب الوقوع مطالبات سابیر برای) پرداخت بدهی کارگران داد، خبر گزاری‌ها رقم نهایی کارگران را  بیش از ۱۵۰ نفر  اعلام کردند (باشگاه خبرنگاران).
  • مهر ۱۳۹۸ وزیر نیرو و استاندار کهگیلویه و بویراحمد از سد و نیروگاه چمشیر و طرح‌‌های تامین آب شهرستان باشت و اراضی خان‌ احمد به صورت هوایی بازدید کردند(خبرگزاری شبستان).
  • عزیز فیلی معاون امور عمرانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد سوم اردیبهشت ۱۳۹۹ گفت: آبگیری سد چمشیر امسال برای تأمین آب بخش‌های مختلف از جمله گردشگری و کشاورزی آغاز خواهد شد.
  • سرپرست میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد در اردیبهشت ۱۳۹۹ از آغاز فصل اول عملیات کاوش باستان‌شناسی در محوطه سد چمشیر گچساران خبر داد(سایت تسنیم).
  • رسول فرهادی مدیرعامل آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت سد چمشیر برای ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان مشکل اعتبارات که به دلیل تورم، گرانی موجب شد در وقت خود آبگیری نشود(سایت قلم دنا).
  • مهر ماه ۱۴۰۰ جواد اوجی وزیر نفت در سفر یک روزه‌اش به استان کهگیلویه و بویراحمد از سد و نیروگاه چم‌شیر گچساران بازدید کرد(سایت خبری فردا).
  • محمد رضا فاضل معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چمشیر گچساران در دی ماه ۱۴۰۰  گفت: ۲۵ درصد از اعتبارات فاینانس این طرح در گچساران معادل ۶۰ میلیون یورو افزایش یافت.  او اضافه کرد هزینه ۱۸ هزار میلیارد ریالی برای ساخت سد چمشیر در گچساران وطبق برنامه آب گیری ۱۴۰۰ محقق می‌شود(باشگاه خبرنگاران). 
  •  سید علی احمدزاده  ۱۴ اسفند ۱۴۰۰ گفت: سد چم‌شیر با ۳۵۰ میلیارد تومان هم آبگیری می‌شود و در صورت تامین این میزان اعتبار، آبگیری سد چم‌شیر آذرماه سال آینده آغاز می‌شود.  درخواست هزار میلیارد تومان دیگر (تسنیم).
  • 15 اردیبهشت ۱۴۰۱همزمان با تصویب ۸۵۰ هزار میلیارد توامن بسیج سازندگی سپاه فتح عملیات آبرسانی به ۱۱۰ روستای استان آغاز کرد(خبرگزاری دانا).
  •  فارس ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ گفت سد و نیروگاه چمشیر در حال حاضر بالای ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
  • فارس در خبری در اردیبهشت ۱۴۰۱ اعلام کرد افزون بر ۲ هزار میلیارد تومان از منابع فایناس در سد و نیروگاه چمشیر هزینه شده است.
  • ۶ تیر ۱۴۰۱ معاون میراث‌فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: سومین کاوش باستان‌شناسی سد چمشیر باهدف نجات‌بخشی آثارتاریخی در کنار محل اجرای پروژه سد چمشیر انجام می‌شود(فارس).
  • سعید امیر حاجلو ۸ تیر ۱۴۰۱ گفت قطعاتی از سفال‌، شیشه، مهره‌های سنگی، هاون سنگی و صدف تراش‌خورده  متعلق به دوره ساسانی در کاوش نجات‌بخشی محوطه ۱۰۶ حوضه سد چم‌شیر گچساران شناسایی شده است(ایرنا).
  • خبر گزاری دولت دوم آذر ۱۴۰۱ آبگیری سد چم‌شیر را  با چشمان بسته توصیف کرد.
  •  محیط زیست اعلام کرد  پنجم آذر ۱۴۰۱ اعلام کرد تنها درصورتی که مطالعات این سد مشکل نداشته باشد، مجوز آبگیری سد چم‌شیر گچساران داده می‌شود(همشهری آنلاین).
  • مرکز پژوهش‌ها و کمیسیون اصل ۹۰مجلس  در پنجم آذر ماه ۱۴۰۱هم با آبگیری عجولانه سد چم‌شیر به‌دلیل تبعات محیط‌زیستی آن مخالفت کرده‌اند مجلس از پیامدهای اجتماعی و امنیتی چمشیر گفت (همشهری آنلاین).
  • سایت دولت در  ۹ آذر ۱۴۰۱مدعی شد یک شرکت نفتی به فعالان محیط زیستی اطلاعات غلط ارائه کرده.
  • مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران؛ محمد جوانبخت، ۰۹ آذر ۱۴۰۱ گفت آبگیری سد چمشیر در دی ماه سال ۱۴۰۱ در دستور کار قرار دارد(تسنیم).
  • حسین آخانی، استاد دانشگاه تهران در آذر ماه ۱۴۰۱  هشدار داد  اگر سد چمشیر آبگیری شود، علاوه بر انحلال نمک در آب، احتمال اختلاط آب با هیدروکربن‌های نفتی چاه‌های منطقه را خواهیم داشت(روزنامه اعتماد).
  • اطلاعات فاجعه احتمالی سد چمشیر  در اختیار کمیسیون اصل ۹۰ قرار گرفته است(روزنامه اعتماد).

مسائل محیط زیستی

  • رودخانه زهره خودش لب‌شور است و ۲ برابر آب‌های آزاد شوری دارد، چشمه‌هایی هستند که شوری‌شان ۳۵ برابر نسبت به رودخانه زهره است.
  • ۴ گسل در قسمت‌های بسیار شور سازند قرار دارند و باعث خواهد شد که به عبور آب از سد و مشکلات عدیده غیرقابل پیش‌بینی دیگر منجر شود.
  • فاجعه اختلاط آب با هیدروکربن‌های نفتی در چاه‌های نفتی سرراه سد و خشک شدن رودخانه زهره و توسعه کانون‌های ریزگرد در خوزستان مشکلات دیگری است.
  • دوره آماری مورد استفاده در سد جمشیر  دوره آماری منتهی به روز  نیست و تغیرات اقلیم را در نظر نگرفته است.
  • تعداد زیادی درخت جنگلی و پوشش گیاهی منطقه  در مسیر احدات سد از بین می‌رود.
  • آلودگی‌های زیست محیطی نیروگاه‌های غیربرق آبی ۱۶۰ برابر کمتر از نیروگاه‌های برق آبی است.
  • اسماعیل کهرم، مشاور پیشین رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در امور محیط طبیعی معتقد است همان فاجعه‌ای که در ماجرای سد گتوند در حوزه کشاورزی خوزستان شاهد بودیم در انتظار سد چم‌شیر است.
  • مسئول مطالعات آب مرکز پژوهش‌های مجلس ۲ ابهام را در خصوص آبگیری سد چمشیر گچساران مطرح کرده بود که نخست، باید مطالعات هیدرولوژی به روز شود زیرا دوره آماری منتهی به ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نیست بلکه مربوط به ۱۲ سال قبل است و شرایط ۱۲ سال پیش از نظر بارش و میزان ترسالی شرایط بهتری نسبت به ۱۲ سال فعلی دارد.بحث وجود گسلی که بر اساس مطالعات زمین شناسی تا حدی جلو آمده اما معلوم نیست گسل تا مخزن ادامه پیدا می‌کند.


شرکت‌ها و افراد در گیر پروژه
در زمان ساخت قسمت اصلی سد (تونل‌ها و گالری‌های سد) حبیب الله بیطرف وزیر نیرو و معصومه ابتکار رییس سازمان محیط زیست بودند. 

کارفرما: شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران

مشاورکارفرما : مهندسین مشاور تهران سحاب

پیمانکار: مشارکت شرکت سابیر (طراحی و مهندسی و اجرای کلیه کارهای ساختمانی) + شرکتCGGC از کشور چین (طراحی و مهندسی و ساخت و نصب کلیه تجهیزات نیروگاه و بدنه سد)

تهران سحاب امکان استفاده از خدمات فنی و مهندسی شرکت خدمات مهندسی ملی پاکستان
(NESPAK) را در اختیار دارد.

تهران سحاب با سازمانهای مختلفی در سطوح ملی و بین المللی، دولتی، عمومی و خصوصی، موسسات و انجمنها همکاری می‌کند

  • بانک جهانی
  • بانک توسعه اسلامی
  • کمیته ملی سدهای بزرگ ایران
  • انجمن متخصصین آب و فاضلاب
  • انجمن هیدرولیک ایران (IRCE)
  • جامعه مهندسین مشاور ایران

مارون ۲

جولان فرهادی بابادی

محل احتمالی ساخت سد مارون ۲، در نزدیکی روستای آبریز
  • سد مارون ۲  در محدوده روستای آبریز در شمال شرقی شهرستان کهگیلویه احداث می‌شود. به همین دلیل سد آبریز نیز نامیده می‌شود. 
  • احداث سد آبریز در بالادست رودخانه مارون یک از دغدغه‌های اصلی مردم و مسئولان استان کهگیلویه وبویراحمد است که با شروع دولت سیزدهم گام های مثبتی برای اجرای این طرح توسعه محور برداشته شد.
  • قرار است الگوی کشت منطقه تغییراتی پیدا کند و طبق سیاست جهاد کشاورزی دنبال توسعه کشت دانه‌های روغنی و چغندر قند در فصل پاییز هستیم که از تک محصولی (گندم و جو) فاصله گرفته شود که هم از بارندگی و هم از آب آبیاری استفاده شود.
  • گویا طرح برق گیری از این سد بر اساس تعبیه  پنل خورشیدی روی مخازن آن است و به تعبیر کلاسیک یک سد برق آبی محسوب نمی‌شود.
  • ظرفیتی سد آبریز یا مارون ۲  حدود ۱۰ درصد سد مارون یک است. 
  • عملیات احداث سد مارون ۲ معروف به آبریز با هدف انتقال آب به ۳۰هزار هکتار از زمین‌های شهرستان‌های کهگیلویه و چرام که مورد تأکید وزیر نیرو در سفر مهرماه سال ۹۸ به این استان بود.
  • این سد با ارتفاع ۱۵۰ متر و بصورت آر سی سی اجرا می‌شود.
  • در سد مارون ۲ قرار است آب از تراز ۹۱۰ به تراز ۷۰۰ قرار انتقال داده شود تا به دهدشت شرقی و چرام اختصاص یابد.
  • نمایندگان استان کهگلویه بویر احمد معتقدند مخالفت نمایندگان استان خوزستان با  این سد در ادامه مخالفت با دستور طرح ۵۵۰ هزار هکتاری دشت‌های ایلام و خوزستان که در در سال ۱۳۸۷انجام شود. و کشاورزی صنعتی استان خوزستان در واقع فرار از اجرای دستورات رهبر جمهوری اسلامی است. 
  • در خصوص تلاش‌ها برای مخالفت خوزستانی‌ها با اجرای طرح مارون ۲ اعمال نفوذ مهندس شمسایی رییس سازمان آب وبرق خوزستان  در  کمیته آب و محیط زیست شورای ملی امنیت ملی توسط محمد داس‌مه مطرح شده است که سبب شد که موقتاً احداث سد مارون ۲ از دستور کار وزارت نیرو خارج شود. 
  • در خصوص اشتغال‌زایی  ایرنا به نقل از مسئولین محلی اعلام کرده بود، طرح علاوه بر توسعه كشاورزي منطقه براي هفت هزار نفر نيز اشتغالزايي ايجاد خواهد شد.
  • محمد باقر قالیباف  نیز در اظهار نظری گفته است به جد پیگیر این مطالبه مردمی در اجرای سد آبریز خواهیم بود. 
  • عملیات احداث سد مارون ۲ معروف به آبریز با هدف انتقال آب به ۳۰ هزار هکتار از زمین‌های تشنه شهرستان‌های کهگیلویه و چرام که مورد تاکید وزیر وقت نیرو در سفر مهرماه سال ۹۸ به این استان بود.
  • برای پیشبرد امور مربوط به تامین و اجرای سد کارگروهی به نام «کارگروه مطالبه سد» در استان کهگلویه و بویر احمد به وجود آمده است.

اهداف طرح

  • ادعای مقامات دولتی این است که احداث سد آبریز در کهگیلویه به عنوان یک ذخیره گاه، جریان پایدار و اطمینان پذیر برای سد مارون عمل خواهد کرد، این سخن نه بر اساس واقعیت محیط زیستی بلکه بنا بر ملاحظاتی حقوقی است  که در نظام تخصیص آب کشور وجود دارد  و به صورت رسمی توسط کمیته تخصیص آب وزارت نیرو و بر اساس اسناد بالادستی و قانون توزیع عادلانه آب تدوین و تنظیم شده. بر طبق این اسناد بخشی از آورد رودخانه مارون سهم استان کهگیلویه و بویراحمد است.
  • در این اسناد  با عدد و رقم و در بازه زمانی کاملا مشخص یعنی در هر ماه سهم برداشت از رودخانه مارون توسط استان های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان بر اساس یک برنامه تقدیم و تایید شده و به استان ها ابلاغ شده است.
  • به نظر می‌رسد این سد در واقع بخشی از گزینه های حل اختلاف بین مارون ۲ استان بر سر حق آبه مارون یک است. این نکته زمانی قابل ارزیابی است که به سخنان استاندار کهگلویه در خصوص تامین اعتبار آن توجه کنیم او در تیر ماه ۱۴۰۱ می‌گوید: “نماینده ولی‌فقیه در استان و امام جمعه یاسوج و حمایت ائمه  جمعه در خطبه‌های نماز جمعه هفته‌های اخیر و همینطور دیگر دلسوزان استانی و حتی نمایندگان ادوار گذشته مجلس و انجام دیدارهای  پی در پی بویژه با وزیر  نیرو و رئیس محیط زیست و مدیرعامل آب کشور و معاونین آنان و وزارت کشور و مطالبه عمومی مردم استان و اصحاب رسانه و یک وحدت عمومی درون استانی نتیجه داد.
  • مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد  نیز در همین مورد گفت: قرار است بخشی از سهم کهگیلویه و بویراحمد بین ۱۳۵ تا ۱۸۰میلیون متر مکعب از سهم بیش از ۴۰۰ میلیون در یک سدی به نام سد آبریز مهار شود یعنی سیلاب های زمستانه اش مهار شود و به مصرف صنعت، شرب و کشاورزی محیط زیست و تولید انرژی برق آبی برسد.
  • بنا بر اطلاعاتی که تا کنون مقامات محلی داده اند سد آبریز صرفا سیلاب های زمستانه را مهار می‌کند و در خود نگه می‌دارد و در فصلی که در واقع بارش وجود ندارد آن ذخیره ای که مهار کرده به مصرف هدفش در واقع شرب، صنعت و کشاورزی می‌رساند.
  • ۱۰۰ میلیارد تومان برای تسریع در روند اجرایی سد آبریز اختصاص یافت.
  • تلاش مسئولین استانی این بوده است تا این پروژه ذیل پروژه‌های مهم استان که از تسهیلات ماده ۵۶ بهره می‌برند اجرا شود. 
  • وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم گفته است با توجه به تکمیل فاز یک و ۲ مطالعاتی این سد، برنامه ریزی لازم برای تخصیص اعتبار مورد نیاز با همکاری وزارت نیرو و بانکهای عامل انجام خواهد شد.

تایم لاین پروژه

  • علی آران  شهریور  ۱۳۹۴ گفته بوده  این پروژه قرار بود در اردیبهشت سال ۱۳۹۰ با دبی ۵ متر مکعب بر ثانیه انتقال داده شود که بعد از انجام کارشناسی به دبی ۳.۵ مترمکعب بر ثانیه کاهش پیدا کرد.
  • طبق اعلام نظر رئیس امور آب شهرستان کهگیلویه در سال ۱۳۹۴ برای این مطالعات به ۸۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز  بوده و کل نیاز انرژی منطقه نیز  ۱۵ مگاوات برق بوده است این ارقام به شکل غیر قابل توجیهی در سال ۱۴۰۱ رشد داشته اند و برق مورد قابل استحصال ۳۰ مگاوات و هزینه مطالعات نیز افزایش یافته که با رشد نرخ تورم مطابقت ندارد. 
  • در سال ۱۳۹۴ اعلام شد برای این پروژه با دو مشاور قرارداد منعقد شده است، و با پیمانکار دو قرار داد ۵ میلیارد تومانی و ۲۰ میلیارد تومانی امضاء شد که قرارداد اول ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی و قرارداد دوم ۱۸ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و کل طرح از ابتدای مطرح شدنش توسط اردکانیان در مجموع حدود ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
  • در سال ۱۳۹۵ علي لطفي مديرعامل آب منطقه اي كهگيلويه و بويراحمد بدون اشاره به اعلام نیار قبلی گفت  مطالعات اوليه سد مارون ۲ با هزينه بالغ بر چهار ميلياردو ۳۷۰ ميليون ريال انجام شده است و براي تكميل مطالعات فاز اول اين طرح قريب به ۵۰ ميليارد ريال اعتبار مورد نياز است. 
  • ۵ مهرماه ۹۹ معاون وزیر نیرو از محل سد بازدید نمود و گفت : “این سد در مرحله کارشناسی است و کارهای اولیه انجام گرفته است ان شاءالله با همکاری وزارت نیرو و سازمان برنامه بودجه تا پایان سال جاری این پروژه اجرایی خواهد شد.”
  • مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کهگیلویه و بویراحمد در سال ۱۴۰۱ اما اعلام  کرد: چنانچه این سد احداث شود، نیروگاه سد آبریز بدون هیچ گونه آلودگی ۳۰ مگاوات تولید برق پاک خواهد داشت.
  • از سوی دیگر وزارت نیرو ادعا می‌کند  سد آبریز با توجه به تولید ۲۸ هزار مگاوات برق هم برای دولت و هم برای مردم منطقه سودآوری زیادی دارد.
  • در سال ۱۴۰۰ نماینده بهبان اعلام کرد به دلیل خشکسالی ساخت سد مارون ۲ متوقف شود.
  • ۲۱ بهمن تابناک اعلام کرد سد آبریز مجوز گرفته است. 
  • حجت الاسلام سید محمد موحد اظهار داشت با پیگیریهای انجام شده و طی جلسات متعدد با حضور مسئولان وزارت نیرو این طرح در سال ۱۴۰۱ در لایحه بودجه نیز قرار گرفت.
  • فروردين ۱۴۰۱، محمدطلا مظلومی آبزرگه نماینده مردم بهبهان و آغاجاری در مجلس نیز با اشاره به تبعات زیست‌محیطی ساخت سد مارون ۲ به روزنامه ایران گفت: “با احداث این سد در تأمین آب موردنیاز و حقابه تالاب شادگان با مشکل مواجه خواهیم شد. در نهایت منطقه به مرکز کانون ریزگردها تبدیل می‌شود و آبزیان و نخلستان‌های شهرستان شادگان از بین خواهند رفت. شبکه‌های آبیاری ساخته شده در این مجموعه احداثی نیز دچار کم آبی شده و در نتیجه آن معیشت مردم به خطر افتاده و پیامدهای اجتماعی بسیاری را ایجاد خواهد کرد.”
  • نماینده مردم شادگان ۲۶ خرداد  گفت ۱۴۰۱  سد مارون ۲ می‌تواند مانند سد گتوند معضل جدی برای کشور باشد و امیدواریم نفوذ برخی ذی‌نفعان سبب ساخت این گونه سدها و آسیب به کشور نشود.
  • مجتبی یوسفی عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ۲۹ خرداد احداث سد مارون  ۲ را یک کار غیر قانونی و بدون مجوز زیست محیطی دانست.
  • مجوز تامین اعتبار  این پروژه به  صدور مجوز ماده ۲۳  احتیاج داشت که استاندار کهگلویه تیر ۱۴۰۱اعلام کرد این فرایند طی شده است. 
  • محمود یکه یزدان دوست مدیرکل دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست در شهریور ۱۴۰۱ در گفت‌وگو با پانا درخصوص ارزیابی پروژه سد مارون 2، اظهار کرد: «خط انتقال پروژه مشکل دارد و این خط انتقال عوض شده است. سازمان محیط‌زیست نیز هنوز به نتیجه نهایی در این پروژه نرسیده‌ و نظر نهایی سازمان اعلام نشده است.»
  • رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کهگیلویه و بویراحمد آبان ۱۴۰۱  طی به روز رسانی عدد اعتبارات قبلی گفت: امسال ، ۱۶ میلیارد تومان برای تکمیل مطالعات سد آبریز ( سد مارون ۲ ) واقع در این استان در نظر گرفته شده است. 

نکات محیط زیستی

  • حمیدرضا یاقوتی در خصوص احداث سد مارون ۲ یا ابریز معتقد است: “با توجه به شرایط زمین شناسی منطقه آبی که به دهدشت شرقی می‌دهیم، باعث می‌شود که اراضی آنجا شورتر شود. به این ترتیب ما علاوه بر اینکه شادگان را نابود می‌کنیم، حوضه مربوط به رودخانه خیرآباد را هم نابود می‌کنیم.”
  • محمد داس‌مه وکیل محیط زیستی با توجه به تخلفات محی زیستی گفته است: “در خصوص کلیات موضوع، حسب بند دوم اصل ۱۵۶ قانون اساسی و مواد ۲۲ و ۲۹ قانون دادرسی کیفری که حفظ و احیای حقوق عامه را بر عهده قوه قضائیه و دادستانی قرار داده است، همچنین بر اساس دستورالعمل نظارت بر پیگیری حقوق عامه که از سوی رئیس قوه قضائیه ابلاغ شده است، دادسرای دیوان عالی کشور به موضوع سد مارون ۲ ورود کرده است.”
  • در مسئله سد مارون ۲، یکی از مواردی که اکنون موضوع اختلاف و محل انتقاد جدی کارشناسان و اساتید حوزه آب در دانشگاه و برخی اساتید و متخصصین وزارت نیرو است، این است که این آب را از طریق تونل به محل اجرای طرح کشاورزی و اراضی مورد نظر انتقال دهند.
  • طبق نظر کارشناسان حوزه آب، وقتی که آب سد مارون ۲ را انتقال می‌دهند، این آب دیگر به حوضه آبریز مارون برگشت ندارد و به حوضه رودخانه خیرآباد می‌رود و به این ترتیب حوضه رودخانه‌ای هم جابجا می‌شود و این بر خلاف ضوابط عملی و بر خلاف حقوق ذینفعان پایین دست دهدشت تا آبادان از جمله تالاب بین‌المللی شادگان است.
  • مقامسیدبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی شادگان معتقد است  اگر این سد به بهره برداری برسد شهرستان های رامهرمز،  رامشیر، ماهشهر و شادگان زراعتشان از بین می‌رود و روستاییان مجبور به مهاجرت خواهند شد و فاجعه زیست محیطی نیز به وجود می‌آید.
  • مجید ناصری نژاد در نشست خبری مجمع نمایندگان خوزستان معتقد است احداث سد مارون ۲، مرگ جراحی و حوزه مارون را به‌دنبال دارد.
  • نماینده بهبهان و مجمع نمایندگان استان خوزستان، مجمع صنفی کشاورزان خوزستان، مجمع صنفی کشاورزان شادگان اعلام کردند که احداث سد مارون ۲ موجب از بین رفتن کشاورزی بهبهان تا شادگان و نابودی تالاب شادگان و تبدیل آن به کانون ریزگرد و تکرار بحران غرب خوزستان، حالا در شرق خوزستان خواهد شد.
  • احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط زیست دریایی سازمان محیط زیست قبلا در دی ماه ۱۴۰۰ اعلام کرده بود سد مارون ۲ کشاورزی و نخلستان‌های استان خوزستان را تهدید می‌کند و می‌تواند تالاب شادگان را نابود کند. 
  • مدیرکل دفتر ارزیابی سازمان حفاظت محیط زیست  در شهریور ۱۴۰۱ می‌گوید ارزیابی پروژه احداث سد مارون ۲ در دست انجام است و این سازمان هنوز نظر نهایی خود را مبنی بر موافقت یا مخالفت با این پروژه اعلام نکرده است.

گروه‌ها و افراد درگیر طرح

  •    به احتمال زیاد قرار گاه خاتم‌الانبیا

تحلیل:

از نظر ساختار وعده وعیدها حکومتی و نوع مسائلی که سد مارون ۲ با آن در گیر است، می‌توان آن را با  سد چمشیر مقایسه کرد؛ نوعی وعده فروشی مسئولان محلی به مردم که ناشی از گره زدن تمامی مسائل و عقب ماندگی های اجتماعی با یک موضوع است، از سوی دیگر درگیری اجتماعی که در اثر مسئله آفرینی کاذب برای مردم ایجاد کرده است می‌توان آن را نمونه ای از افیون سدسازی برای مردم مقایسه کرد، در جریان بررسی های سد نه چشم انداری از مطالعات است، نه چشم اندازی از کارهای زیر بنایی. همه آنچه از داستان این سد قابل فهم است، انتقادات محیط زیستی هاس خوزستان و مقامات خوزستانی به این سد است که به نظر می‌رسد در اصل انتقاد که مربوط به خشکی در پایین دست است نمی توان آن را جدی گرفت، دو دلیل می‌توان برای رد این انتقادت در نظر گرفت؛ اولا حجم مخزن سد در حدی نیست که بتواند تاثیر گذار باشد، شاید اساسا به آن نتوان سد گفت و دیگری اینکه مسئولان خوزستان همین الان نیز با ایجاد بی نظمی محیط زیستی در مارون یک مقصر بسیاری مسائل محیط زیستی در منطقه هستند، به نظر می‌رسد مسائل محیط زیستی مطرح شده در مارون ۲، بیشتر انحراف افکار عمومی از تبعات و پیامدهایی مدیریت غلط منابع آبی در خوزستان باشد. اما به هر روی می‌توان رد مدیران آبی را در انتقادات محیط زیستی مارون ۲ به وضوح دید، جایی که همین مقامات در خصوص مسائل گریبانگیر خوزستان با سیاسی کاری سکوت می‌کنند و حتی حاضر به شنیدن انتقادات منابع محلی کهگلویه و بویر احمد نیستند. این امر البته مانع تقبیح سازه‌گرایی و بسیج مردم پشت خواسته های غلط نیست. 

سد گتوند

جولان فرهادی بابادی

  • ساختگاه طرح سد و نیروگاه آبی گتوند علیا در نقطه جغرافیایی به طول خاوری  ۴۸ درجه و ۵۶ دقیقه و ۱۰ ثانیه و عرض شمالی ۳۲ درجه و ۱۶ دقیقه و ۸ ثانیه و در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از مصب رودخانه کارون و در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان گتوند در استان خوزستان و روی رودخانه كارون بین مسجد سلیمان و سد تنظیمی گتوند احداث شده است. 
  • در زمان ساخت پروژه متوسط آبدهی دراز مدت سالیانه رودخانه کارون در محل احداث سد، ۴۵۳ مترمکعب بر ثانیه و حجم آورد سالیانه آن بیش از۱۴میلیارد متر مکعب بوده است.
  • پپس از سد کرخه  بزرگترین دریاچه مصنوعی را به خود اختصاص می‌دهد.
  • این سد، سد بلندی است که در آخرین نقطه رودخانه کارون قبل از ورود به دشت خوزستان ساخته شده و در پایین دست آن سد مخزنی دیگری ساخته نخواهد شد.
  • مساحت حوضه آبریز در محل ساختگاه سد در حدود ۳۲۴۲۵ کیلومترمربع است.
  • در سال‌های افتتاح پروژه  دبی متوسط سالانه رودخانه کارون در محل سد (بر اساس یک دوره آماری ۴۰ ساله) معادل ۴۵۳.۹ مترمکعب بر ثانیه و متوسط بارش سالانه در حدود ۳۷۲.۷ میلی‌متر  بود.
  • اگر چه اعلام شد سد گتوند آخرین سد قابل احداث بر روی رودخانه کارون است اما در سال‌های بعد پروژه‌‌های جدیدی در سرشاخه ‌هاتعریف شد.
  • ارتفاع این سد سنگریز‌های با هسته رسی ۱۸۲ متر است که بلندترین سد خاکی کشور محسوب می‌شود.
  • مرحله برنامه‌ریزی نتوانست تشخیص دهد که زمین‌شناسی اجازه ذخیره‌سازی آب مناسب برای آبیاری را نمی‌دهد.
  • گتوند دارای بزرگترین تونل‌‌های آب بر نیروگاه‌های آبی در کشور از لحاظ طول و سطح مقطع است. 
  • قسمت اصلی سد (تونل‌‌هاو گالری‌‌های سد) حبیب الله بیطرف وزیر نیرو و معصومه ابتکار رییس سازمان محیط زیست بودند. حضور بیطرف در وزارت نیرو به سدسازان نیز قدرت بیشتری داده بود.
  • اگر چه طبق پیش بینی ‌هامی بایست دارای بیشترین میزان تولید انرژی برق آبی در میان نیروگاه‌‌های برق آبی کشور باشد اما در سال ۱۴۰۰ در اثر خشک سالی با بحران جدی در تولید برق مواجه شد. 
  • یكی از مهم‌ ترین چالش‌‌‌های ایجاد شده پیرامون این سد، بحث وجود گنبد ‌ها و رگه‌‌‌های نمكی در اطراف محل آبگیری سد است؛ كه پس از آبگیری سد به زیر آب رفته و منجر به افزایش شوری آب در پایین ‌دست این سد شده‌ است.
  • در پروژه مطالعاتی این سد در نظر گرفته نشده و وجود این معدن در فاصله ۵ كیلومتری سد باعث شده ‌است كه پس از آبگیری و تشكیل دریاچه پشت سد، این معدن عظیم نمك كه ذخیره نمك آن تا صد‌هامیلیون تن برآورد شده به كلی به زیر آب دریاچه فرورفته و این امر شوری آب رودخانه كارون را افزایش دهد.
  • به زیر آب رفتن مقدار زیادی از زمین‌‌های مرغوب و حاصلخیز دشت عقیلی و برخی از آثار باستانی و تخریب صد‌هااصله درخت از دیگر حاشیه‌‌‌های پیرامون آبگیری این سد هستند
  • برخی کارشناسان بر این باور بودند که اگر مطالعات سال ۱۳۸۳ در سال ۱۳۷۵ انجام می‌شد، چه بسا اجرای این سد تصویب نمی‌شد.
  • چالش‌‌های این سد از ابتدا تا حدی زیاد بود که نه تن‌هابرخی ساخت سد گتوند را از ابتدا اشتباه دانستند، بلکه عد‌های از منتقدان حتی خواستار تخریب آن شده‌ بودند.
  • سازمان حفاظت محیط زیست هیچگاه  مجوز ساخت سد را صادر نکرد.
  • سازمان محیط زیست در سال ۱۳۹۴ اعلام کرد کارفرمای طرح عمدا اطلاعات محیط زیستی طرح را پنهان و درنظر نگرفته است.
  • در دهه ۴۰ مهندسان شرکت آمریکایی  هارزا به دلیل  یک توده نمکی بزرگ که متعلق به «سازند گچساران» بود، پیشنهاد کرده بودند که سد قبل از این توده ساخته شود، وگرنه با زیر آب رفتن و انحلال این توده نمک در دریاچه مخزن، آب کارون شورتر خواهد شد؛ بعد از انقلاب به دلیل برنامه ریزی برای بزرکترین حوضچه مصنوعی، مکان یابی جدیدی برای سد در نظر گرفته شد که پس از توده نمکی بود و تن‌هابا ساخت لایه‌‌های محافظ قصد حفاظت از آب را داشتند که ده روز بعد از آب گیری این لایه ‌هااز بین رفتند. 
  • به ۴۱ روستا گفته شد، براساس قانون باید برای انجام این پروژه «ملی» با شرکت آب و نیرو به عنوان سازنده سد گتوند در خوزستان همکاری کنند و از محل زندگی خود خارج شوند تا آب سد، خانه آن‌‌هارا پر کند. از این تعداد ۱۸ روستا در شهرستان مسجد سلیمان زیر آب رفت، ۹ روستای آن در حریم سد قرار داشت و باید تخلیه و در آب غرق می‌شد. ۱۴ روستا نیز در منطقه لالی قرار داشت و ۱۱ روستای آن در بخش آب ماهیک. بسیاری از آن‌‌هابه زیر آب رفتند.
  • هزینه تخریب سد گتوند ۹ هزار میلیارد است؛ یعنی سه برابر هزینه ساخت آن و بنابراین نمی‌صرفد که این سد را تعطیل کنیم. سد گتوند تعطیل نشد و آب‌گیری آن هم فقط به شوری آب کارون و آوارگی ساکنان آن ناحیه ختم نشد. علاوه بر شوری آب مشکل دیگری نیز سرباز کرد؛ نشت چاه‌‌های نفت. پنج چاه نفت در مخزن سد گتوند وجود داشت که پیش از آب گیری پلمب یا جابجا شده بودند، اما به دلیل فشار‌‌های ناشی از آب گیری حاشیه دریاچه سد آلوده به مواد نفتی شد.

سنگريزه‌اي به هسته رسينوع سد
۱۸۲ارتفاع از پي (متر)
۷۶۰طول تاج (متر)
۱۷عرض تاج (متر)
۳۱۷۰۰حجم بدنه سد (هزارمترمكعب)
۲۳۰تراز نرمال سدمتر از سطح دريا)
۴۶۷۰حجم مخزن در تراز نرمال(ميليون مترمكعب)
۵۰۲۸حجم مخزن در تراز حداکثر بهره برداری(ميليون مترمكعب)
۴۰۰متوسط آورد ساليانه رودخانه(مترمكعب‌برثانيه)
اوجي دريچه دارنوع سرريز
۱۷۵۰۰ظرفيت تخليه سيلاب(مترمكعب بر ثانيه)
سطحينوع نيروگاه 
۴تعداد واحد
۱۴۲هد طراحي (متر)
۱۰۰۰ظرفيت نصب (مگاوات)
۴۲۵۰متوسط توليد انرژي ساليانه (گيگاوات‌ساعت)
تونلنوع سيستم انحراف / 
۳تعداد تونل انحراف 
۳*۱۴۰۰طول سيستم انحراف (متر)
۹قطر تونل انحراف (متر)
۴*۱۳۵۰طول تونل آبرسان نيروگاه (متر)
۱۱قطر تونل آبرسان نيروگاه(متر
۲۰۰دبی جريان هر واحد نيروگاه(مترمكعب برثانيه)
۸۰۰۰ظرفيت تخليه سيستم انحراف(مترمكعب برثانيه)
۵۵۰ظرفيت تخليه كننده تحتاني (مترمكعب بر ثانيه)
۵.۷متوسط رسوب ساليانه (تن در سال

اهداف ساخت سد

  • تولید انرژی برق‌آبی به میزان ۴۵۰۰ گیگاوات ساعت در سال
  • کنترل سیلاب‌‌های فصلی رودخانه کارون و آب‌‌های خروجی از سد‌‌های بالا دست
  • تنظیم آب کشاورزی پایین‌دست
  • بر طبق اعلام مسئولان وزارت نیرو طرح سد و نیروگاه گتوند علیا در زمان ساخت و اجرا با بکارگیری نیرو‌های بومی، تاثیر مهمی در اشتغال‌زایی در منطقه داشته و به‌طور مستقیم و غیرمستقیم توانسته ۶۰۰۰ نیروی انسانی را مشغول به کار نماید.

تایم لاین پروژه

  • پس از بررسی توانایی بالقوه برق‌آبی حوضه آبریز رودخانه کارون در سال‌‌های دهه۴۰‍ هجری شمسی (۶۰ میلادی) مساله توسعه و ایجاد مخازن ذخیر‌های  بزرگ بین کیلومتر ۴۹۰ رودخانه (محل کنونی سد مخزنی شهید عباسپور) و کیلومتر ۸۰۰ رودخانه از اولویت خاصی برخوردار گردید.
  • جهت توسعه رودخانه کارون در بخش بین گتوند و سد شهید عباسپور  پیشنهاداتی توسط شرکت هارزا در سال ۱۳۴۶، موننکو در سال ۱۳۵۴ و ایکرز در سال ۱۳۶۱ ارائه گردید.
  • مطالعات اولیه مشانير و لاماير در سال ۱۳۶۸ شروع شد. 
  • ۱۳۷۳ شروع مطالعات مشانير- كايتك  TRC
  • مطالعات اولیه توسط شرکت‌‌های مشانیر و کایتک چین در سال ۱۳۷۶ پایان و توسط شرکت لامایر تا سال ۸۱ مورد بازنگری قرار گرفت. 
  • کلنگ آن در سال ۷۳ به دست هاشمی رفسنجانی سردار سازندگی بر زمین زده شد؛ دقیقا روی گنبد‌‌های نمکی گچساران.
  •  در ماه‌‌های پایانی دور دوم ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۷۶ عملیات انحراف آب با حفر تونل‌‌های انحراف آغاز شد و شروع عملیات اجرایی آن را بیژن زنگنه وزیر نیرو و هادی منافی به عنوان رییس سازمان محیط زیست برعهده داشتند.
  • عملیات احداث تونل‌‌های انحراف طرح سد و نیروگاه گتوندعلیا در اردیبهشت ماه سال ۱۳۷۶ شروع شد. 
  • قرارداد‌های عملیات اجرایی و نیروگاه در سال ۸۰  با سپاسد منعقد شد. 
  • احمد میدری که آن زمان نماینده خوزستان بود، در مصاحب‌های گفته «تابستان ۱۳۷۹ تازه نماینده مردم آبادان شده بودم که به دلیل شور شدن شبکه آب شهری مردم به خیابان ریختند. در آن اعتراض سه نفر کشته شدند و اولین خون‌‌هابرای مشکلات محیط زیست در ایران به زمین ریخته شد.»
  • عملیات اصلی ساختمانی سد در سال ۱۳۸۰ آغاز شد.
  • در سال ۸۱ مطالعات مرحله دوم توسط شرکت‌‌های مشانیر و کایتک انجام شد. 
  •  ۱۳۸۱ ورود یک شرکت جدید به طرح مشانير- كايتك و TRC شركت كوئينه –بليه
  •  ۱۳۸۱ مهاب قدس وارد بازنگری  فاز اول مطالعات می‌شود
  • در سال ۱۳۸۲ شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس به عنوان مشاور طرح جهت تکمیل مطالعات مرحله  اول را برای  نظارت بر عملیات اجرایی  انجام داد. 
  • در سال ۱۳۸۲ با انحراف جریان رودخانه کارون به داخل تونل‌‌های انحراف بستر رودخانه مسدود گردید و  در اردیبهشت همان سال عملیات انحراف آب با حفر تونل‌‌های انحراف آغاز گردید.
  • مرداد ماه ۱۳۸۲ معرفي شركت كوئينه بليه از طرف كار فرما بعنوان همكار خارجي
  • در سال ۱۳۸۲ فرازبند طرح احداث گردیده و به دنبال آن عملیات حفاری نیروگاه نیز آغاز شد.
  • مطالعات  با هدف آسیب‌شناسی زیست محیطی در سال ۱۳۸۳ آغاز و در نهایت مشخص شد که آب این سد در معرض خطر شور شدن است.
  • سال ۸۳ و در دولت خاتمی، عملیات خاکریزی بدنه آغاز و تا اجرای کامل طرح ۸۲/۵ میلیون متر مکعب خاکریزی انجام شد.
  • در سال ۸۳ مطالعات مرحله دوم از سوی شرکت‌‌های مهاب قدس و شرکت فرانسوی “کوینه بلیه” و مطالعات توده عنبل با هشدار‌های دانشگاه شهید چمران آغاز شد. 
  • در پاییز سال ۱۳۸۴ اولین درفت تیوب نیروگاه در واحد چهارم نصب گردید.
  • در نیمه اول سال ۱۳۸۵ عملیات خاکریزی هسته رسی بدنه سد آغاز شد.
  • ۳۰/۵/۸۵ انعقاد قرارداد فاز ۲ با شرکت مهاب قدس 
  • فاطمه کریم‌زاده گزارشگر روزنامه ایران در گزارشی تحت عنوان «به دلیل پا بر جا ماندن مشکل گنبد‌‌های نمکی آبگیری سد گتوند به سال آینده موکول شد» در بهمن ۱۳۸۹ نوشت: «برای به دست آوردن اطلاعات درباره سد گتوند به سراغ کارشناسان سازمان محیط زیست استان می‌رویم، اما با این پاسخ مواجه می‌شویم که به دنبال این مسئله نباشید، پرونده سد گتوند محرمانه است و دلیلی وجود ندارد که اقدامات و مسائل مربوط به آن در اختیار جراید قرار گیرد.»
  • ۲۱ بهمن ۱۳۹۸ مسئولان وزارت نیرو اعلام کردند به دلیل پابرجاماندن مشکل گنبد‌های نمکی آبگیری سد گتوند به سال آینده موکول شد. 
  • سال ۱۳۹۰ دولت اعلام کرد  ۳۰۰ میلیارد تومان تاکنون، برای احداث این سد هزینه شده (کل هزینه احداث سد قرار بود با ۹۰۰ میلیارد تومان باشد) منطقی نیست که این پروژه منتفی شود.
  • در سال ۹۰ آبگیری سد گتوند با دستور وزیر نیرو آغاز شد.  
  • سد گتوند در سال ۱۳۹۰ توسط محمود احمدی‌نژاد – رییس جمهوری دولت دهم – به بهره‌برداری رسید. مجید نامجو وزیر نیروی وقت در بازدید از سد گفته بود: «تمام مسائل مربوط به آبگیری با تدبیر مهندسان ایرانی حل و فصل شده است.»
  •  ۳ روز بعد از آب‌گیری، پتوی رسی که قرار بود حائلی بین دریاچه با نمک باشد، فرو ریخت. هزینه ساخت پتوی رسی نزدیک به ۶۰۰ میلیارد تومان بود، اما این پتوی رسی تن‌هاسه روز مقاومت کرد.
  • مصطفی پورمحمدی رئیس سازمان بازرسی کل کشور درباره می‌باشد.
  • مصطفی پورمحمدی رییس سازمان بازرسی کل کشور  در نامه ای رسمی به احمدی نژاد اعلام کرد خسارات ناشی از جانمایی غلط سد گتوند علیا ۲۵۰۰میلیارد تومانی است  که با شرایط حاضر سد گتوند دیگر نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد. پورمحمدی با ذکر اقدامات سازمان بازرسی کل کشور پس از ابلاغ این تصمیم گفت: ۶۰۰۰۰۰ از اراضی زیر کشت در این مناطق وجود دارد که با چند بار آبیاری شدن با آب شور، تبدیل به نمک زار می‌شود و ما این مساله را به وزارت جهاد کشاورزی گزارش داده‌ایم که یا باید در این فصل آبی، سد را تخلیه کنند یا باید فکری به حال کشاورزی منطقه کنند.
  • در سال ۹۱، واحد‌های اول و دوم نیروگاه و در سال ۹۲ نیروگاه هزار مگاواتی راه‌اندازی شد.
  • در ۱۷ دی ماه ۱۳۹۱ هم مدیرعامل شرکت بهره برداری نفت مسجد سلیمان اعلام کرد نشت نفت به درون دریاچه سد گتوند مهار شده است.
  • ۲۷ فروردين ۱۳۹۲محمود احمدی نژاد در گردهمایی مدیران ارشد وزارت صنعت معدن و تجارت گفت: «یک آدم بیسوادی وارد کار‌های تخصصی می‌شود و به ما نامه رسمی زده می‌زند که شما این سد را در این نقطه نسازید و در جای دیگری احداث کنید. به تو چه ارتباطی دارد؟ اصلا تو می‌فهمی سد یعنی چه؟‌ چه کسی به تو این اجازه را داده است که چنین کاری را انجام دهی؟ من که خودم مهندس عمران هستم در این باره اظهار نظر نمی‌کنم چرا که احداث یک سد مطالعات زمین‌شناسی و هیدرولوژیکی فراوانی را می‌طلبد، در انت‌های نامه هم تهدید می‌کنند که اگر این کار را انجام ندهید با شما برخورد می‌کنیم».
  • سال ۱۳۹۴ در پی ادعای صدور مجوز ارزیابی زیست محیطی سد گتوند از سوی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، سازمان  محیط زیست درباره فاجعه سد گتوند اطلاعیه ای را صادر کرد و اعلام کرد شرکت آب نیرو به عنوان بدنه کارفرمایی احداث سد گتوند اطلاعات ناقص برای گزارش ارزیابی زیست محیطی این پروژه در زمان تهیه گزارش ارزیابی ارایه کرده است  و کارفرما با علم به وجود گنبد نمکی حتی در نظارت‌های بعدی بر حسن اجرای گزارش این موضوع را نادیده گرفته است.
  • حسین فاضلی، مدیر کمیته کنفرانس ملی رودخانه کارون سال ۱۳۹۴ تصریح کرده بود: «تذکر بعضی از نمایندگان مجلس به وزیر نیرو در ارتباط با معضلات سد گتوند، تاکید رئیس دیوان محاسبات کشور مبنی بر پاسخ‌گویی به مشکلات این سد، نابودی کشاورزی استان خوزستان و لم‌یزرع کردن زمین‌‌های آن در طولانی‌مدت، نتوانسته است تاثیری در قبول شوری سد گتوند و به مخاطره انداختن زندگی مردم در ذهن متولیان این سد ایجاد کند.»
  • تیرماه سال ۹۴ موسسه آموزش عالی آب دانشگاه تهران ۵  راهکار‌ها برای مشکلات سد به دولت تحویل داد. 
  • حمید چیت‌چیان چهاردهم مرداد ۱۳۹۴ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا در ارتباط با آخرین وضعیت بررسی زیست‌محیطی سد گتوند، گفت: از سوی دولت کارگروهی معین شد تا موضوع سد گتوند را پیگیری کند و این کارگروه نیز دانشکده فنی دانشگاه تهران را به عنوان مشاور برای بررسی این مساله، انتخاب کرد.
  • اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور ایران سال ۱۳۹۴ اعلام بود که این سد «یکی از عوامل آلاینده‌ » آب رودخانه کارون است و مشاورین این سد در انجام مطالعات «دقت و محاسبات لازم را انجام نداده اند».
  •  ۴ خرداد ۱۳۹۵ عبادالله عبداللهی فرمانده پیشین قرارگاه خاتم الانبیاء به خاطر نقش این مجموعه در ساخت سد گتوند به عنوان یک «تجربه ناموفق» زیر سوال رفت، تاکید کرد که «تجربه ناموفق به ما بر نمی‌گردد ضمن اینکه ما مسئولیت اجرا را به عهده داریم اگر در سد گتوند به گنبد نمکی برخوردیم این قضیه به طراحی مشاور بر می‌گردد.»
  •  در ۲۶ آذر ۱۳۹۶ همایش سد گتوند راهکار‌هاو چالش ها” در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد و اذعان شد انحلال نمک از سازند گچساران در سال‌‌های ابتدایی آبگیری سد گتوند در حدود ۶ میلیون تن در سال بوده است.
  • علی رغم وجود مستندات سیدمحمدعلی بنی‌هاشمی رئیس موسسه آموزش عالی آب دانشگاه تهران در ۲۶ آذر ۱۳۹۶ اعلام کرد ؛ شرکت‌‌های مشانیر و لامایر در سال ۶۸ و شرکت مشانیر – کایتک در مطالعاتش به به مسائل زمین‌شناسی سازند گچساران بی‌توجهی کرده‌اند. 
  • خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه پاسداران در ۲۰ خرداد ۱۳۹۷ با شاهکار اعلام کردن سد نوشت سازند گچساران در مخزن این سد است، سازندی که منتقدان از آن با عناوینی چون «کوه نمکی»، «غول نمکی»، «گنبد نمکی» و … نام می‌برند؛ عناوینی که بعضاً با واقعیت موجود فرسنگ‌‌هافاصله دارد.
  • معصومه ابتکار در سوم مرداد  ۱۴۰۰ در کانال تلگرام خود نوشت سازمان محیط زیست در سال ۷۶ با بحران‌‌های متعددی در موجودیت خود مواجه و این طرح یکی از صد‌هاطرحی بود که عملیات اجرایی آن آغاز شده بود. در واقع در سال ۷۶ مطالعات چنین چشم‌اندازی را نشان نمی‌داد.
  • محمد درویش مرداد ۱۴۰۰ به آرمان ملی گفت به جای ۹۰۰ میلیارد تومان، در سال ۱۳۹۰، سه هزار و هشتصد میلیارد تومان هزینه روی دست دولت گذاشت.

مسائل محیط زیستی سد گتوند

  • سازمان حفاظت محیط زیست نیز علاوه برآنکه عنوان کرده است؛ این سد مجوز ارزیابی زیست محیطی ندارد، بار‌هانسبت به فجایع زیست محیطی ناشی از ساخت این سد هشدار داده است. 
  • پاره ای از کارشناسان محیط زیست و نظام مهندسی اعتقاد دارند که نزدیکی معدن نمک به محل سد گتوند علیا، در پروژه مطالعاتی این سد در نظر گرفته نشده و وجود این معدن در فاصله ۵ کیلومتری سد باعث شده‌است که پس از آبگیری و تشکیل دریاچه پشت سد، این معدن عظیم نمک که ذخیره نمک آن تا صد‌هامیلیون تن برآورد شده‌است به کلی به زیر آب دریاچه فرورفته و این امر شوری آب رودخانه کارون را افزایش دهد.
  • از طرف دیگر، به زیر آب رفتن مقدار زیادی از زمین‌‌های مرغوب و برخی از آثار باستانی و تخریب صد‌هااصله درخت از دیگر حاشیه‌‌های پیرامون آبگیری این سد هستند.
  • عیسی کلانتری، با توجه به اتفاقی که در ساخت و آبگیری سد گتوند افتاد، معتقد است که مجریان این پروژه به خاطر اجرای آن باید محاکمه شوند. «پیش از انقلاب، آمریکایی‌‌هاسد گتوند را از نظر زیست‌محیطی بررسی و محل احداث سد را ۱۵ کیلومتر بالاتر تعیین کردند. بعد از انقلاب در بررسی‌‌های صورت گرفته، مسئولانی که طرح را بررسی کردند، گفتند که آمریکایی‌‌هامی‌خواستند مخزن سد کوچک باشد به همین دلیل جای آن را نادرست تعیین کردند. 
  • طی ۵ سال اول پس از آبگیری سد، حدود ۲۴ میلیون تن نمک در مخزن سد حل شده‌است که از این میزان ۱۷ میلیون تن از این سد خارج شده و وارد کارون شده‌است و هفت میلیون تن، نمکی است که در مخزن سد وجود دارد.
  • براساس مطالعه‌‌های صورت گرفته دلیل اصلی شوری رودخانه کارون و البته آن هم بعد از سد گتوند، مجموعه‌‌های کشت و صنعت‌‌های نیشکر و صنایع وابسته به آن و نیز سایر آلوده کننده‌هایی هستند که آب را با کیفیت خوب از رودخانه می‌گیرند و از آنجا که زهکش‌‌های آن‌هابدون هیچ گونه تصفیه‌ای، به رودخانه کارون می‌ریزد املاح را به آب رودخانه می‌افزایند، صرف نظر از اینکه پساب فاضلاب خام شوش و اندیمشک نیز که پالایش نشده‌اند به کارون می‌ریزند و کیفیت آب را نامطلوب تر می‌کنند.

شرکت‌ها و گروه‌های درگیر

  • اولین ساختگاه در پایین دست سد شهید عباسپور، پروژه گدارلندر است  که مطالعات آن توسط مشاورین مشانیر – لامایر انجام گردیده است.
  • در نهایت قرارداد خدمات مهندسی پروژه گتوندعلیا توسط کارفرما با مشاورین مشانیر-کایتک منعقد می گردد که هدف از آن بررسی و امکان سنجی اجرای طرح در ساختگاه فعلی بوده است.
  • مطالعات طرح را شركت مهاب قدس (وابسته به آستان قدس رضوی) و اجرای آن را شركت سپاسد (وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) به عهده داشته‌اند.
  • طبق برآورد اولیه هزینه‌های اجرای پروژه بالغ بر ۲۰۶۴/۳ میلیارد ریال بوده که از طریق منابع منابع عمومی، تسهیلات خارجی (فاینانس، وام و…)، سایر منابع (منابع داخلی، تسهیلات بانکی داخلی، اوراق مشارکت و…) تأمین گردیده‌است. 

مدير پروژه مهاب در فاز دوم   رسول بني هاشمي

قراردادهاي مرتبط با پروژه

موافقت نامه انجام آزمايش شكست هيدروليكي سد گتوندقرارداد مدل هيدروليك

موافقت نامه انجام مطالعات تكميلي كيفيت آب

قرارداد عمليات ژئوتكنيكشركت گمانه كاو

قرارداد مطالعات ژئوفيزيك با شركت نفت – قرارداد انجام آزمايشهاي ديناميكي برروي 

مصالح بدنه

فاز سوم  مهاب 

مدیر پروژه ناصر كامجو

مجری طرح مهندس شيباني يكتاقراردادهاي فاز۳ مرتبط با طرح

 پيمانكارموضوع پيمان
۱پيمانكاران ساختمانيقرارگاه سازندگي خاتم‌الانبياء احداث بدنه و آب‌بندي پي، سرريز و تونلهاي آبرسان نيروگاه و سازه‌هاي جنبي
۲شركت نيمرخاحداث ساختمان نيروگاه سد گتوند عليا 
۳پيمانكاران تجهيزاتيشركت فرابخريد سيزده(۱۳) دستگاه ترانسفورماتور تك‌فاز نيروگاه برق‌آبي(Lot ۷)
۴شركت فرابطراحي و تهيه وتهيه تجهيزات كمكي نيروگاه ،نصب تجهيزات ومديريت پروژه (LOT۳)
۵شركت فراب طراحي و ساخت و نظارت بر نصب توربين ،گاورنر و شير پروانه اي (Lot۴)
۶شركت فراب طراحي ،ساخت و نظارت بر نصب سيستم تحريك و تجهيزات تحت ولتاژ ژنراتور (Lot۵)
۷شركت آلستوم طراحي، ساخت و نظارت بر نصب حفاظت و سيستم كنترل و ابزار دقيق (lot۶)
۸پيمانكاران تجهيزاتيمشاركت بام‌راهمهسارابنيهتهيه،ساخت، نصب و راه‌اندازي قسمت اول پوشش فلزي و عمليات تحكيم و بتن‌ريزي تونلهاي آبرسان نيروگاه
۹مشاركت كيان پايابكاژهتهيه،ساخت، نصب و راه‌اندازي قسمت دوم پوشش فلزي و عمليات تحكيم و بتن‌ريزي تونلهاي آبرسان نيروگاه
۱۰مشاركت فراديدميهن– بلندپايهكارهاي ساختماني و تهيه، ساخت، حمل، نصب و راه‌اندازي تجهيزات هيدرومكانيكي تخليه كننده عمقي
۱۱شركت توليدي آبان صنعت كاراطراحي، تهيه، ساخت، حمل، نصب و راه اندازي تجهيزات هيدرومكانيكي و الكتريكي ورودي آبگير و خروجي نيروگاه گتوند
۱۲قراردادهاي پايان يافتهشركت ساختماني ژيانحفاري نيروگاه و حوضچه پاياب نيروگاه وتحكيم شيب هاي ترانشه‌هاي حفاري

سد کرخه

جولان فرهادی بابادی

سد کرخه، بزرگ‌ترین سد ایران است. مانند برخی دیگر از سدهای بزرگ، کارفرما، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران ، مشاور، شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس و  پیمانکار، گروه سپاسد بوده است.

حوضه آبریز کرخه به وسعت حدود ۴۳ هزار کیلومتر مربع، بین ۴۶ درجه و ۵۷ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۱۰ دقیقه شرقی و ۳۱ درجه و ۴۸ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۵۸ دقیقه عرض شمالی واقع شده است.

سدهای حوضه رود کرخه


ویژگی‌های سد کرخه

  • بزرگترین سد تاریخ ایران است.
  • اين سد از نوع خاكي با هسته رسي است.
  • در زمان خود ششمین سد از لحاظ ارتفاع در دنیا محسوب می شده است.
  • دارای بزرگترین دریاچه مصنوعی کشور است.
  • ايجاد گسترده ترين درياچه مصنوعي كشور با سطح ۱۶۰ كيلومتر مربع با ذخيره معادل ۳/۱ ذخاير سدهاي قطعي كشور ايجاد جاذبه هاي گردشگري در درياچه ۱۶۰ كيلومتر مربعي و امكان پرورش ماهي
  • طبق برآورد اولیهٔ هزینه‌های اجرای پروژه بالغ بر ۴۹۰۰ میلیارد ریال بوده که از طریق منابع عمومی، تسهیلات خارجی (فاینانس، وام و …)، سایر منابع (منابع داخلی، تسهیلات بانکی داخلی، اوراق مشارکت و …) تأمین گردیده است.
  • منافع حاصل از تولید برق متعلق به این طرح طی برآورد اولیه، درآمد سالانه بالغ بر ۵۹۹ میلیارد ریال (بر حسب هر کیلووات ساعت ۶۴۲ ریال) بوده و درآمد حاصل از فروش برق از زمان بهره‌برداری تاکنون برابر ۲۴۰۱ میلیارد ریال می‌باشد.
  • توانسته‌است بیش از ۴۰ سیلاب مخرب را مهار نماید.
  • این پروژهٔ بزرگ در ۴۸ درجه و ۷/۸ دقیقه طول شرقی و نیز ۳۲ درجه و ۲۹/۶ دقیقه شمال در منطقهٔ کرخه واقع شده‌است. 
  • حجم مخزن در تراز بهره‌برداری۲۲۰ متر: ۵۳۴۶/۸ میلیون مترمکعب (قبل از رسوبگذاری)
  • حجم مخزن در حداقل تراز بهره‌برداری (تراز ۱۶۰ متر): ۴۳۰ میلیون مترمکعب
  • حجم مفید مخزن: ۳۹۰۳/۸۱ میلیون مترمکعب (بعد از رسوب گذاری)
  • حجم غیر مفید مخزن: ۱۴۴۳ میلیون مترمکعب
  • تراز آب در هنگام وقوع سیل حداکثر: ۲۳۰/۹ متر
  • مساحت دریاچه در تراز بهره‌برداری ۲۲۰ متر: ۱۶۲/۴۷کیلومتر مربع
  • طول دریاچه در تراز بهره‌برداری ۲۲۰ متر: حدود ۶۰ کیلومتر
  • خطوط انتقال نیروی این سد- سه خط ۲۳۰ کیلوولت سد دز – اندیمشک – اهواز به طول ۱۵۹ کیلومتر – دو خط ۲۳۰ کیلوولت سد دز- خرم آباد به طول ۱۵۸ کیلومتر است.
  • حداکثر آب خروجی هر یک از تونل‌های آبگیری اصلی برابر با ۲۴۰ مکعب در ثانیه است و در وسط بدنه سد در ارتفاع ۲۲۲.۷ متری از سطح دریا سه دریچه آبیاری مخروطی شکل به منظور آبیاری حدود ۹۲ هزار هکتار زمین های کشاورزی و نیز کنترل سیلابها وجود دارد و حداکثر خروجی هر یک از  این دریچه های آبیاری ۶۰ متر مکعب در ثانیه است.
  • از جمله شرکت های سازنده و هزینه کننده شرکت انتریوهایدرو راه اندازی واحدهای را به عهده داشت و شرکت آمریکایی موریسون نادسن پیمانکار مرحله احداث کمپ تامین آب مصرفی و آشامیدنی ، ایجاد تونل انحراف از جاده تونلی و … بوده است.
  • شرکت ایتالیایی امپرزیت- زیرولا- لودی دیانی پیمانکار مرحله ساختمانی بدنه سد و نیروگاه ، تونل‌های سرریز، کلیدخانه و تکمیل تونل جاده‌ای و … بوده است.
  • در اولین زمان  آبگیری یعنی ۲۴ بهمن ماه سال ۱۳۷۸ مقارن با بزرگترین خشک سالی ایران بوده 
  • اولین تجربه مدیریت پروژه کلان ایرانی در صنعت سد سازی با حضور بیش از ۱۲۰ شرکت پیمانکاری و  ۸ شرکت مشاور، ارتقاع سطح دانش و فناوری صنعت سد سازی در مقیاس جهانی و راه اندازی اولین نیروگاه بزرگ آبی پس از پیروزی انقلاب با بالاترین سهم تولید داخلی است
  • نقاط عطف پروژه : شروع عملیات اجرایی: فروردین ۷۱
    انحراف آب رودخانه کرخه : مهرماه ۷۴
    آغاز آبگیری مخزن سد و تنظیم آب خروجی: بهمن ۷۸
    افتتاح بخش ساختمان بدنه و سرریز : فروردین ۸۰
    آغاز بهره برداری از واحد اول نیروگاه : شهریور ۸۱
    آغاز بهره برداری از واحد دوم نیروگاه : دی ۸۱
    آغاز بهره برداری از واحد سوم نیروگاه : مرداد ۸۲
  • گفته شد این سد امکان صدور برق به عراق و کویت را نیز دارد، ولی هنوز این اقدامات صورت نگرفته است.
  • در ساخت سد دز ۲۸ کارگر ایرانی و ۱۳ کارگر ایتالیایی به هنگام ساخت و ساز از ارتفاع سقوط کرده و جان باخته‌اند.

پروژه‌های مرتبط به شرح زیر بوده است از طرف سپاسد

– سد گتوند عليا

– سد بختیاری

– سد کارون۴

– سد و نيروگاه رودبار لرستان

-سد و شبكه نرماب

– سد مشمپا

طرح‌هاي مرتبط از طرف مهاب قدس

سایر نکات جالب توجه

  • در وزات نیرو و در بخش استانی  «دفتر طراح های اجرایی سدهای حوزه کرخه» وجود دارد که مسوولیت  موارد زیر را بر عهده دارد 
  • ارائه اطلاعات و نظارت عالیه بر تهیه و تنظیم موافقتنامه های طرح و بنا بر ضرورت شرکت در جلسات دفاعیه بودجه‌های آنها. 
  • بررسی و کنترل برنامه های زمانبندی پروژه ها قبل از عقد قرارداد و همچنین پروژه های در حال اجرا و ارائه پیشنهادات و توجیه های لازم جهت جبران تاخیرات. 
  • نظارت عالیه بر پیاده کردن نقاط نقشه و تحویل زمین به پیمانکاران پروژه. 
  • شرکت در جلسات کارگاهی و حضور در جلسات اصلی ، حل و فصل مسائل و مشکلات اجرایی پیمانکاران و نیز شرکت در جلسات دفتر مرکزی مشاورین حسب لزوم و براساس درخواست مجریان. 
  • نظارت عالیه بر تهیه گزارش تغییر مقادیر افزایشی و کاهشی کارهای ساختمانی و تجهیزاتی بر اساس ضوابط و قراردادهای فی مابین با پیمانکاران و بررسی تاخیرات و ارائه نظر و پیشنهاد. 
  • بررسی و نظارت عالیه بر کیفیت مصالح و تجهیزات و اعلام تعداد نیروی انسانی مورد نیاز پروژه به پیمانکاران از طریق مجریان. 
  • نظارت عالیه بر ایمنی کارگاهی و تهیه و ابلاغ دستورالعمهای ایمنی از سوی مشاور پروژه 
  • تهیه و ارسال گزارشات فنی و پیشرفت کارهای انجام شده بطور منظم برای معاونت. 
  • هماهنگی و نظارت کلی بر تشکیل جلسات کمیسیون و مناقصه جهت انتخاب پیمانکاران و کمیسیون های تحویل موقت و قطعی پروژه ها و معرفی نماینده. 
  • بررسی و اظهار نظر فنی و تعیین قیمت در خصوص کارهای پروژه پیشنهادی از سوی پیمانکاران ومشاور پروژه پس از دریافت نظر دفتر فنی معاونت. 
  • نظارت عالیه بر کلیه کارهای ساختمانی تجهیزاتی طرحهای در دست اجرا از طریق مجریان. 
  • بررسی و نظارت عالیه کمی و کیفی صورت وضعیت های پیمانکاران و حق الزحمه‌های مشاورین و ارجاع به دفتر فنی و مهندسی.
  • پیگیری امور مهم طرح‌های در دست اجرا شامل تعهدات مطرح شده در صورت جلسات کارگاهی و بررسی و پاسخگویی مکاتبات مشاورین و پیمانکاران از طریق مجریان طرحها و ارائه نتایج به معاون.

انرژی سالیانه

متوسط تولید انرژی سالیانه این نیروگاه روزمینی ۹۳۴ میلیون کیلووات ساعت است. نیروگاه این سد با ظرفیت ۴۰۰ مگاوات از زمان بهره‌برداری در سال ۱۳۸۱ تا پایان سال ۱۳۸۷ توانسته بیش از ۴۹۴۱ میلیون کیلووات ساعت برق تولید کند.

از جمله پروژه‌های مهمی که در کنار این طرح اجرا شده احداث تونل دشت عباس است. این تونل به منظور انتقال آب مورد نیاز برای آبیاری اراضی دشت‌عباس از دریاچه سد کرخه، به صورت تحت فشار، به طول ۶۰۹۷ متر و قطر داخلی ۵/۵ متر احداث شده‌است.

خطوط انتقال برق:
نیروگاه دز دارای ۵ خط انتقال ۲۳۰ کیلو ولت می باشد که شامل: 

  • ۳ خط انتقال دز – اندیمشک به طول 20 کیلومتر 
  • ۲ خط انتقال دز – خرم آباد به طول ۱۵۸ کی

مشخصات تونل دسترسی به نیروگاه :

  •     طول: ۵.۶ کیلومتر عرض تونل : 70/6 متر
  •     ارتفاع تونل : 35/5 متر

مشخصات کلیدخانه :

  • کلیدخانه که در ارتفاع ۵۷۷.۵ متری از سطح دریا واقع شده است شامل کلیدهای قدرت از نوع روغنی – گازی و کلیدهای هوائی ، شمش های اصلی و فرعی و دیگر تجهیزات لازم برای ولتاژ ۲۳۰ کیلو ولت است.
  • اطاق کنترل در ضلع غربی دره نزدیک به بدنه سد در ارتفاع ۲۲۵ متری از سطح دریا قرار گرفته است.

ترانسفورماتور

  • وزن ترانسفورماتور : ۹۶ تن
  • نوع و تعداد ترانسفورمرها:
  • 8 دستگاه ترانسفورماتور سه فاز افزاینده
  • ظرفیت ترانسفورماتور : ۸۴۰۰۰ کیلوولت آمپر
  • نسبت تبدیل ترانسفورماتور : 8/13 به ۲۳۰ کیلو ولت
  • ترانس های مصرف داخلی : ۴ دستگاه
  • ظرفیت هریک از ترانس‌های مصرف داخلی : ۱۲۵۰ کیلو ولت آمپر
  • نسبت تبدیل ترانس‌های مصرف داخلی : 8/13 کیلو ولت به ۳۸۰ ولت 

ميكروژئودزي سد كرخه

شرح خدمات

امور ژئوماتيك شركت مهندسي مشاور مهاب قدس به منظور رفتارسنجي منطقه و بدنه سد كرخه بعد از طراحي شبكه هاي رفتارسنجي، تاكنون مشاهدات و محاسبات سرشكني اين شبكه‌ها را در ۱۳ مرحله متوالي به شرح ذيل انجام داده است:

  • شش مرحله مشاهدات كلاسيك خارج و روي سد
  • پنج مرحله مشاهدات كلاسيك خارج و روي ساختمان نيروگاه
  • ده مرحله مشاهدات ماهواره‌اي خارج و روي سد (GPS)
  • نه مرحله مشاهدات ترازيابي دقيق خارج سد و ساختمان نيروگاه
  • پنج مرحله مشاهدات ترازيابي دقيق روي سد
  • هشت مرحله مشاهدات ترازيابي دقيق گالري‌هاي دسترسي و بازرسي
  • پنج مرحله مشاهدات ترازيابي مثلثاتي روي سد
  • پردازش مشاهدات و محاسبات سرشكني شبكه‌هاي مشاهده شده
  • تهيه و ارائه گزارش فني مشتمل بر مشاهدات، محاسبات، آناليز نتايج و نقشه‌هاي ژئودتيك(۱۳ مرحله)
  • محاسبه و ترسيم جابجايي‌ها در فاصله زماني بين مرحله اول و مراحل بعدي در گزارش فني (۱۳ مرحله)

اهداف سد

  • تأمین و تنظیم آب جهت آبیاری ۳۲۰ هزار هکتار از اراضی پایین‌دست ، دشت‌های پای پل (اوان – ارایض – دوسالق و باغه) و همچنین دشت‌های حمیدیه و قدس واقع در شمال غربی و غرب استان خوزستان، دشت آزادگان، دشت عباس، فکه و عین خوش واقع در جنوب غربی استان ایلام
  • تولید انرژی برقابی به میزان ۹۳۴ گیگا وات ساعت در سال
  • کنترل سیل‌های مخرب رودخانه و جلوگیری از خسارات ناشی از آن


تایم لاین پروژه

  • مطالعات طرح توسعه منابع آب و خاک حوضه آبریز رودخانه کرخه از سال ۱۳۳۵ توسط شرکت آمریکایی آغاز گردید.
  • مطالعات مرحله شناخت توسعه آبیاری حوضه بالادست رودخانه کرخه در سال ۱۳۴۵.
  • مطالعات تکمیلی دو شرکت ایرانی و ایتالیائی در سال ۱۳۴۷.
  • مطالعات امکان یابی سد مخزنی کرخه توسط مهندسین مشاور عمران و منابع آب ایران در سال ۱۳۵۸.
  • پس از پیروزی انقلاب اسلامی مطالعاتی توسط جهاد سازندگی انجام شد.
  • مطالعات تکمیلی مرحله اول سد کرخه توسط شرکت مهاب قدس در سال ۱۳۶۷ انجام شد.
  • شروع عملیات: اسفند ماه سال ۱۳۷۰.
  • انحراف آب رودخانه کرخه: مهرماه سال ۱۳۷۴.
  • آبگیری سد: بهمن ماه سال ۱۳۷۸.
  • افتتاح بخش ساختمان بدنه و سرریز: فروردین ماه سال ۱۳۸۰.
  • بهره برداری از اولین واحد نیروگاه: شهریور ماه سال ۱۳۸۱ “۳۱مردادماه ۱۳۸۱ ساعت ۱۹:۳۰”
  • بهره برداری ازدومین واحد نیروگاه: دی ماه سال ۱۳۸۱ “۱ بهمن ماه ۱۳۸۱ ساعت ۱۷:۴۰”
  • بهره برداری ازسومین واحد نیروگاه: مرداد ماه سال ۱۳۸۲ “۶ خردادماه ۱۳۸۲ ساعت ۲۲”
  • شروع عملیات تکمیلی و ساماندهی سد کرخه: اردیبهشت ماه ۱۳۸۳
  • آغاز بهره برداری از دریچه های سرریز: اردیبهشت ۱۳۸۳
  • افتتاح تونل انتقال آب دشت عباس: اول اردیبهشت ۱۳۸۴ 
  • اطلاعیه سازمان آب و برق خوزستان فروردین ۱۳۹۸  درباره افزایش دبی سد کرخه و هشدار به ساکنان مناطق پایین دست: نیاز مبرم و قطعی است که خروجی های آب از این سد افزایش یافته و بصورت پلکانی تا ۱۰۰۰متر مکعب بر ثانیه برسد. (ایلنا) 
  • مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه  فروردین ۱۳۹۸ بیان اینکه ۱۰۰ میلیون متر مکعب تا ظرفیت اسمی کرخه فاصله است، تصریح کرد: سد و مخزن کرخه ظرفیت ذخیره ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب حجم آب را دارد.( مهر)
  • اقتصاد آنلاین اسفند ۱۴۰۰ نوشت قانونی شدن کشت برنج در خوزستان سبب شد تا در سال ۱۳۹۹ باع شد ۵۳ درصد از ظرفیت آب سد کرخه صرف مصرف شود
  • در اردیبهشت ۱۴۰۱ کم آبی نیروگاه سد کرخه را از مدار خارج کرد (منبع جنوب نیوز)
  • فروردین ۹۸ متوسط ورودی به سد کرخه در ۲۴ ساعت گذشته، نسبت به دیروز در حدود چهار برابر شده و به چهار هزار و ۲۵۷ متر مکعب برثانیه افزایش یافته است. (صدای ایران)
  • اطلاعیه سازمان آب و برق خوزستان درباره سد کرخه در فروردین ۱۳۹۸ شایعات بی اساسی مبنی بر احتمال شکستگی سد کرخه منتشر شده است که سازمان آب و برق خوزستان ضمن رد قاطع این شایعات، از شهروندان عزیز درخواست می‌کند که به این شایعات توجه نکنند.
  • استاندار تهران فروردین ۱۳۹۸ در بازدیدی از مناطق در خطر سیل گفت ارتفاع سد کرخه در حال افزایش است و در صورتی که خروجی این رودخانه بیشتر نشود می تواند آسیب های جدی به دنبال داشته باشد. (عصر ایران)
  • فروردین ۱۳۹۸ اعلام شد نیروگاه سد کرخه شهرستان اندیمشک سال گذشته ۷۳۰ گیگابایت برق تولید کرده است
  •   ۶۱۵  روستای فاقد آب شرب و یا دارای کمبود شدید با ۶۳ هزار خانوار و جمعیتی بالغ بر ۲۴۳ هزار نفر در پایین دست کرخه در اردیبهشت ۱۴۰۱ با طرح جدید انتقال آب حمایت می شوند ( خبرگزاری مهر)
  • پروژه آب رسانی توسط بسیج سازندگی سپاه ولیعصر (عج) خوزستان در حال اجرا است که ۵ اکیپ حفاری تاکنون ۳۸۰۰ متر حفاری و ۲۸۰۰متر لوله گذاری را انجام داده‌اند (همان تاریخ، مهر)
  • مرداد ۱۳۹۸ مطالعاتی با هدف از افزایش ارتفاع هسته رسی سد کرخه  جهت بالا بردن ایمنی توسط سازمان آب و برق خوزستان اجرا  شده و برای انجام کار  در مرحله انتخاب پیمانکار است.(جماران)
  • خرداد ۱۴۰۱ سد کرخه حجم آب کمتر از یک میلیارد متر مکعب را تجربه کرد؛ کاهش ۶۰ درصدی ذخیره آب (باشگاه خبرنگاران)

عبدالنبی امینی پور مدیر جهاد کشاورزیآبدانان در مردماه گفت: در صورت بهره برداری از ظرفیت مناسب عقبه این سد، ۱۵ هزار هکتار به اراضی آبی شهرستان آبدانان اضافه و زمینه اشتغال هزار و ۵۰۰ نفر نیز فراهم می‌شود (فارس).

  • معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه ی منطقه ای استاندار خوزستان  در آبان ماه ۱۴۰۱ از آغاز اولین دوره رها سازی جریان آب مورد نیاز کشت پاییزه رودخانه کرخه از ۱۲ آبان ماه و افزایش خروجی سد کرخه خبر داد. (برنا)
  • مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه  در آذر ۱۴۰۱ از آغاز تعمیرات سالیانه واحد سوم این نیروگاه خبر داد.(ایسنا)

مسائل محیط زیستی

  • یکی از محورهای محیط زیستی مورد انتقاد که کمتر به آن پرداخته شده است نقش سد کرخه در خشکی هور العظیم است که با عنوان ریز گرده ها می توان به آن اشاره کرد حمید چیت چیان در سال ۱۳۹۶ با اشاره به این مسئله می گوید بخش خشک شده هور العظم مرتبط با دجله و فرات است اما مدیریت نا مناسب و غیر کارشناسی تنظیم آب سد نشان می دهد که بی آب مناطق پایین دست سد کرخه امر قابل انکاری در این موضوع است.  سخنان او با تیتر «رعایت ضوابط زیست محیطی در رهاسازی آب سد کرخه» نشان می دهد که حداقل در دهه ۹۰ این ضوابط رعایت نشده است. 
  • فرسایش خاک بعنوان مهم ترین عامل مخرب فعال حوزه آبریز کرخه با بیشاز ۵ میلیون هکتار وسعت، بر تمامی بخش های محیط زیست منطقه تاثیر بنیادینی نهاده است. مجتبی اردستانی، محمد محمدی در مقاله ای با عنوان بررسی اثرات زیست محیطی فرسایش خاک در حوزه آبریز سد کرخه به این موضوع توجه کرده اند؛ کاهش تنوع گونه ای در جوامع گیاهی و جانوری، کاهش حجم منابع آب زیرزمینی، افزایش وقوع سیلاب هاب ویرانگر، طغیان و گسترش آفات گیاهان زراعی مانند سن گندم و تغییر بنیادی در محیط های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساکنان حوزه به سبب افزایش مهاجرت به مناطق دیگر، از جمله مهم ترین مظاهر تخریب وابسته به فرسایش خاک حوزه در آبریز کرخه شناخته شدند. در پایان، برای کنترل عوامل فرساینده و احیای توان از دست رفته منابع اکولوژیکی حوزه آبریز کرخه، پیشنهادهایی برای اجرا ارائه شده است.
  • در چهارمین کنفرانس سد سازی ایران در سال ۱۳۷۹ آبگیری زود هنگام سد کرخه به موضوع قابل بحث مطرح شد و نویسنده احداث و بهره برداری از سد کرخه را در مقایسه با روش های غیر سازه ای فاقد صرفه  اقتصادی دانسته بود. این مقاله به قلم کامران امامی با عنوان «کاهش ریسک سدها بوسیله روشهای غیر سازه ای مطالعه موردی: آبگیری زود هنگام سد کرخه» قابل بازیابی است. 
  • در دوره دومين همايش ملي بحران‌هاي  زيست محيطي ايران و راه‌کارهاي بهبود آنها مورخ  ۴ تا ۶ آذر ۱۳۸۳. «بررسی تغییرات غلظت ازت و فسفر و برخی پارامترهای فیزیکی و شیمیایی در دریاچه پشت سد کرخه و تعیین بیلان آن» موضوع بحث بوده که نشان از تاثیر این سد بر کشاورزی منطقه و پایین آمدن بهره ورری کشاورزی است. این  تحقیق به منظور بررسی کیفیت آب دریاچه سد کرخه وتعیین میزان غلظت ازت و فسفر و تعیین بیلان آن با حمایت مرکز تحقیقات شیلات خوزستان از دی ماه ۱۳۸۱ لغایت آذر ۱۳۸۲ انجام گرفته است. نتایج آماری نشان می دهد که مقادیر فاکتورهای اندازه گیری شده هر ایستگاه, در اعماق مختلف دارای اختلاف معنی دار آماری نمی باشد (P<0.05). بررسی آزمون همبستگی نشان می دهد که مقادیر اکسیژن محلول با یون نیتریت در ایستگاه های ۱ و ۳ و ۴ با یون نیترات در ایستگاه ۱ و با آمونیاک در ایستگاه ۳ و مقادیر TDS با یون نیترات در ایستگاه ۱ و ۲ دارای همبستگی معنی دار می باشد. با توجه به غلظت بالای اکسیژن محلول و عدم اختلاف معنی دار در لایه های مختلف, غلظت کم مواد مغذی, دریاچه سد کرخه را از لحاظ تروفیک می توان جزو دریاچه های فقیر طبقه بندی کرد. هم چنین نتایج حاصل از محاسبه بیلان در دریاچه نشان می دهد که میزان یون اورتو فسفات, نیترات و آمونیاک در ورودی دریاچه بیشتر از خروجی و برای نیتریت بالعکس بوده است و ایجاد شرایط سکون باعث افزایش غلظت این مواد مغذی در ستون آب و رسوبات کف دریاچه شده است.
  •  در اولین همایش ملی تالاب های ایران به تاریخ ۱۳۸۷ اثرات احداث سد کرخه بر روی غلظت مواد مغذی  به قلم چهار پژوهشگر ایرانی ارائه شده است که پارامترهایی از قبیل نیترات ،فسفات ،نیتریت و آمونیاک پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه و با استفاده از روشها ی استاندارد موجود آنالیز شده است ایجاد شرایط سکون باعث افزایش غلظت نیتروژن و فسفر در ستون آب دریاچه شده است. 
  • در مقاله دیگری بررسی تأثیرات هیدرولوژیکی سد کرخه بر اراضی پایین دست با تأکید بر آب‌های زیرزمینی تأثیر کمی سد کرخه و توسعه شبکه آبیاری روی آبخوان دشت اوان بررسی شده است. با توجه به مطالعات انجام شده، آبخوان دشت اوان از نوع آزاد می‌باشد. بخشی از تغذیه آبخوان دشت اوان، از سمت شمال و شمال غربی و توسط مخزن سد کرخه، که شامل سازندهای کنگلومرای بختیاری و بخش ماسه سنگ لهبری است، صورت می‌گیرد. طی سالهای آبی ۷۳ تا ۸۶ سه قسمت بر روی هیدروگراف واحد قابل تفکیک می‌باشد، مرحله اول دوره زمانی آبان ۷۳ تا فروردین ۷۸ می‌باشد، که تراز متوسط آبخوان در حال افت بوده و بر اثر افزایش برداشت آب از چاه‌ها، حجم تخلیه از آّخوان افزایش یافته و به علت بیلان منفی، سطح آب در آبخوان دچار افت شده است. مرحله دوم شامل دوره زمانی فروردین ۷۸ تا اسفند ۸۳ را شامل می‌شود، در این دوره به علت بهره برداری از شبکه آبیاری، نفوذ پسابهای کشاورزی و احتمالاً در اثر آغاز آبگیری مخزن سد در بهمن ماه ۷۸ و شروع تغذیه آبخوان از مخزن سد کرخه، سطح آب با روند نسبتاً ثابتی در حال افزایش می‌باشد. مرحله سوم فروردین ۸۴ تا اسفند ۸۶ را شامل می‌شود، که تراز آبخوان روند ثابتی را طی کرده است. در فاصله زمانی بین آبان ۷۳ تا اسفند ۷۸، سطح آب در هیدروگراف واحد ۶/۲ متر افزایش را نشان می‌دهد. بر اساس نقشه‌های حداقل تراز آب زیرزمینی(سال‌های ۷۵ و ۸۹)، مربوط به دروه آماری قبل و بعد از احداث سد کرخه، بیشترین میزان بالاآمدگی سطح آب در قسمت غرب و شمال غرب دشت، بین ۹ تا ۱۶ متر، در نواحی میانی بین ۷ تا ۱۱ متر و در ماباقی نقاط دشت، بین ۱ تا ۹ متر متغییر می‌باشد.
  • نشریه علوم و مهندسی آبخیزداری » شماره ۳۴ مطالعه  مطالعه‌ای را منتشر می کند که به منظور «بررسی شرایط فرسایش و رسوب رودخانه کرخه در پایین دست سد مخزنی»  است؛  نتايج نشان مي دهد كه در نزديكي سد مخزني كرخه يعني بالادست بازه مورد مطالعه شرايط فرسايشي رودخانه بيشتر بوده ولي در نواحي مياني و پايين دست بازه فرسايش كمتري مشاهده مي شود. از طرفي در شبيه سازي توابع انتقال رسوب آكرز-وايت، لارسن و انگلوند-هانسن نتايج مطلوب تري در مورد تغييرات فرسايشي و رسوبي رودخانه ارائه داده اند. همچنين در بررسي هاي مرفولوژيكي رودخانه كرخه مشخص شد كه احداث سد مخزني نتوانسته است از جابه جايي محور مركزي رودخانه كرخه جلوگيري نمايد. نتايج اين پژوهش مي تواند مرجع مناسبي در خصوص شرايط رودخانه كرخه و اثرات احداث سد مخزني بر وضعيت آن براي پروژه هاي مختلف مهندسي رودخانه، آبگيري و انتقال آب باشد.
  • همایش ژئوماتیک ۸۷ – ۱۳۸۷ «دیگری بررسی تغییرات منطقه پایین دست سد کرخه قبل و بعد از ساخت سد با استفاده از تصاویر چند زمانه Landsat» مورد بحث واقع می شود؛ به دلیل فرسایش کناری و جابجایی مرزهای رودخانه، هرساله سطح زیادی از اراضی کشاورزی و نواحی مسکونی و تاسیسات ساحلی در معرض نابودی و تخریب قرار می گیرند . این تغییرات با ساخت سد در سر راه رودخانه تشدید می شود . سد کرخه واقع در استان خوزستان درجنوب ایران بزرگترین سد خاکی موجود در خاورمیانه است . ساخت این سد در سال ۱۳۸۰ تاثیر ز یادی در کشاورز ی و اقتصاد منطقه داشته است . بنا براین بررسی تغییرات پوشش گیاهی و نیز جابجایی مسیر رودخانه در اثرساخت سد ضروری می باشد.
  • نشریه حفاظت منابع آب و خاک » بهار ۱۳۹۳  شماره ۳  به اثر تغییر اقلیم بر اطمینان پذیری تامین آب پایین دست سد کرخه و راهکارهای سازگاری با آن می پردازد و معتقد است  تامین پذیر آب ناشی از ساخت سد برای پایین دست دارای نوسانی بین  ۵۶ درصد کاهش تا ۳۴ درصد بوده است. نتایج نشان داد که ساخت سدهای جدید به دلیل افزایش تخصیص آب در بالادست، می تواند اطمینان پذیری تامین آب کشاورزی پایین دست سد کرخه را تا کمتر از ۷۰ درصد کاهش دهد.
  • نشریه علوم و مهندسی آبیاری » شماره ۲ از اطلاعات هیدرولیکی موجود در سال های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۸ (بازه‌ی زمانی ۱۲ ساله) و از مقاطع عرضی در سال ۱۳۸۴ استفاده  می کند  تا به بررسی تغییرات عرضی و طولی بستر در پایین دست سد مخزنی کرخه با استفاده از مدل ریاضی GSTARS3 بپردازد.  در این بازه ی زمانی بیشترین تغییرات شیب در زیر حوضه کرخه علیا مشاهده شده است.
  • در دومین کنفرانس مدیریت منابع آب در سال  ۱۳۸۵ به‌کارگیری سنجش از دور در شناسایی پتانسیلهای پایین دست حوزه کرخه از دیدگاه توسعه کشاورزی موضوع یکی از مقالات است که  نتایج این تحقیق نشان می دهد که رفع مشکلات ماندابی و شوری در انتهای حوزه و خصوصا دشت آزادگان، نیازمند برنامه‌ریزی در توسعه کمی و کیفی کشت در قسمتهای میا نی و بالایی حوزه می باشد. ا ین کار علاوه بر افزایش تولید در منطقه، باعث ایجاد توازن بین جریان ورودی به اراضی پایین دست، تعادل نوسانات سطح ایستابی و افزایش سرعت تخلیه جریان آب به سمت هورالعظیم می گردد. این تحقیق نشان می دهد که گاها مستعدترین خاکها جهت کشاورزی در مجاورت منبع عظیم آبی کرخه به صورت بایر رها شده اند که نیازمند برنامه ریزی می‌باشند.
  • نشریه سنجش از دور و GIS ایران » زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ به «بررسی کارایی شاخص های پوشش گیاهی در تحلیل خشکسالی کشاورزی با استفاده از تکنیک سنجش از دور در حوزه آبخیز کرخه» در دوره  آماری ۱۳۷۹-۱۳۹۶ می پردازد؛ افزایش پوشش گیاهی نتیجه ترسالی بوده است. 
  • استفاده از سری زمانی تصاویر ماهواره ای Landsat در برآورد تغییرات کاربری اراضی با روش شی گرا (جنوب استان همدان در حوضه آبریز کرخه).
  • دومین کنفرانس ملی مهندسی فناوری اطلاعات مکانی ۱۳۹۵ مقاله ای با عنوان  «استفاده از سری زمانی تصاویر ماهواره ای Landsat در برآورد تغییرات کاربری اراضی با روش شی گرا (جنوب استان همدان در حوضه آبریز کرخه)  اثبات می کند  که مجموع اراضی زراعی آبی و باغی بخش جنوبی استان در حوضه کرخه در سال ۱۳۹۳ حدود ۱۱۶ هزار هکتار برآورد گردید که تنها افزایشی ۴٪ نسبت به سال ۱۳۷۹ داشته است.

شرکتها و گروه‌های درگیر طرح

کارفرما: شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران 

مشاور: شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس 

پیمانکارگروه سپاسد 

سد مسجد سلیمان

جولان فرهادی بابادی

  • سد مسجد سلیمان یا سد گُدار لَندَر، بر روی رودخانه کارون در ۲۶ کیلومتری پایین‌دست سد شهید عباسپور(کارون ۱) در ۲۵.۵ کیلومتری شمال شرقی شهر مسجد سلیمان  و در ۱۶۰ کیلومتری شمال شرق اهواز و استان خوزستان بر روی رودخانه کارون احداث شده‌است و  نیروگاه این سد بزرگترین نیروگاه جریانی کشور به حساب می‌آید.
  • وسعت این حوضه آبریز تا محل سد مسجدسلیمان ۲۷۰۰۰ کیلومتر مربع است.
  • شرکت تابیله در وب‌سایت خود نوشته سد مسجد سلیمان  یکی از سدهای پلکانی (Cascade Dam) به منظور استفاده از پتانسیل برق آبی حاصل از جریان رودخانه کارون به هنگام اوج مصرف برق، همچنین تأمین ذخیره آبی مطمئن جهت انتقال به شهر مجاور آن (مسجد سلیمان)  ساخته شده است.
  • کارفرمای طرح  در فاز مطالعاتی خود متوسط آبدهی دراز مدت سالیانه رودخانه کارون در محل احداث سد معادل ۳۶۲ مترمکعب در ثانیه برآورد کرده بود. 
  • مشانیر در معرفی سد نوشته سد مسجدسلیمان از نوع سنگ ریزه ای با هسته رسی (با  بلندترین دریچه‌های قطاعی سرریز در جهان است) که دارای ۵ دریچه سریز قطاعی با ظرفیت عبور ۲۳۰۰۰مترمکعب آب در ثانیه (PMF) می‌باشد. نیروگاه شامل ۴ واحد ۲۵۰ مگاواتی توربین ژنراتور است.
  • در زمان ساخت تولید انرژی سالیانه این نیروگاه زیرزمینی ۳۷۰۰ میلیون کیلووات ساعت را داشت. 
  • به این منظور یک تونل به طول ۱۱۶۰ متر حفاری شده و یک خط لوله انتقال آب از دریاچه سد به آب‌گیر آب آشامیدنی شهر مسجدسلیمان به طول ۲۷۰۰ متر احداث گردیده‌است.
  • پروژه آب‌رسانی به شهر مسجدسلیمان از جمله پروژه‌های مهمی است که در حاشیه این طرح انجام شده‌است.
  • طبق برآورد هزینه‌های اجرای پروژه بالغ بر ۶۶۲۰ میلیارد ریال بوده (طبق آخرین توافق‌نامه) که از طریق منابع منابع عمومی، تسهیلات خارجی (فاینانس، وام و…)، سایر منابع (منابع داخلی، تسهیلات بانکی داخلی، اوراق مشارکت و…) تأمین گردیده‌است.
  • مطابق محاسبات صورت گرفته توسط مهاب قدس، آورد سیل ۱۰۰۰۰ ساله در این حوضه ۱۱۴۰۰ مترمکعب بر ثانیه و آورد حداکثر سیلاب محتمل ۲۱۷۰۰ (PMF) مترمکعب برثانیه پیش‌بینی شده است.
  • سازمان زمین شناسی و اکتشافات در وب سایت تا سال ۱۳۹۷ خود مدعی شده است تولید انرژی سالیانه این نیروگاه زیرزمینی ۳۷۰۰ میلیون کیلووات ساعت است.
  • منابع رسمی اعلام می‌کنند این طرح سالانه ۱۷۰۹ میلیارد ریال صرفه‌جویی حاصل از عدم مصرف سوخت‌های فسیلی در تولید برق و ۳۰۷ میلیارد ریال صرفه‌جویی حاصل از عدم تولید آلاینده‌ها  در تولید برق به همراه آورده‌است.
  • برای بدست آوردن شن و ماسه برای ساخت بتن از معادن حوالی شوشتر و سنگ حفاری شده معدن کوشک استفاده شده‌است.
  • مقدار سنگ موجود در این محل بیش از سه میلیون متر مکعب برآورد شده بود.
  • این سد در تاثیر و تاثر مستقیم با سد گتوند قرار دارد. 

اهداف طرح

افزایش توان تولیدی انرژی برق‌آبی کشور و تأمین بخشی از قدرت شبکه در بار پیک.

به‌گفته مسوولان، احداث پست ۴۰۰ به ۱۳۲ کیلوولت که با تقویت شبکه شمال خوزستان موجب جلوگیری از قطعی برق شد.

ویژگی های سد

  • ظرفیت این نیروگاه ۲۰۰۰ مگاوات است که در دو فاز ۱۰۰۰ مگاواتی اول و ۱۰۰۰ مگاواتی طرح توسعه اجرا شده‌است. 

مشخصات کلی نیروگاه 

طول تاج ۴۹۷ متر

بتن۱،۱۰۰،۰۰۰ متر مکعب

حفاری:۲۱،۲۳۰،۰۰۰ متر مکعب

خاکریزی۱۴،۰۰۰،۰۰۰ متر مکعب

آرماتوربندی۴۵،۰۰۰ تن

نوع نیروگاه:  زیر زمینی

موقعیت: تکیه‌گاه راست سد

انرژی متوسط سالیانه: ۳۷۰۰ میلیون کیلووات ساعت

 نوع توربین: فرانسیس با محور عمودی

مشخصات کلیدخانه و خطوط انتقال ۴۰۰ کیلوولت

  • ولتاژ پست: ۴۰۰ کیلوولت
  • نوع آرایش پست باسبار: ۱٫۵ کلیدی
  • تعداد بی: ۶ عدد
  • تعداد ورودی: ۴ خط ۵۰۰ مگاواتی
  • تعداد خروجی: ۵ خط
  • مساحت زمین پست: ۵۰ هزار مترمربع

مشخصات پست۱۳۲/۴۰۰

  • تعداد ترانسفورماتور: ۲ عدد
  • تعداد فیدر ترانسفورماتور: ۲ عدد
  • قدرت هر ترانسفورماتور: ۲۰۰ مگاولت آمپر
  • تعداد فیدرهای خروجی: ۶ عدد
  • ولتاژ هر فیدر خروجی: ۱۳۲ کیلوولت

تایم لاین پروژه

  • سابقه مطالعات مقدماتی در خصوص حوضه آبریز کارون، به مطالعات شرکت مهندسین مشاور هارزا در دهه چهل و پنجاه شمسی باز می‌گردد. 
  • پس از انقلاب اسلامی، شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس با مشارکت شرکت ایکرز کانادا، مطالعاتی در مورد آن انجام داد.
  • در نهایت طی سال‌های ١٣٦٠ تا ١٣٦٥ شرکت خدمات مهندسی برق مشانیر از ایران با مشارکت شرکت لامایر آلمان مطالعات تکمیلی را انجام داده و محور فعلی سد مسجد سلیمان را به عنوان محور نهایی پیشنهاد نمودند.
  • اجرای سیستم انحراف آب در سال ١٣٧٠ آغاز شد و در پایان سال ١٣٧٣ به اتمام رسید.
  • در تاریخ ٢٨ تیر ١٣٧٤، آب رودخانه به تونل‌های انحراف هدایت شد.
  • در پایان پاییز ١٣٧٤ با تکمیل فرازبند، عمل احداث سیستم انحراف آب خاتمه یافت.
  • ساخت و اجرای سازه‌های هیدرولیکی فولادی سد از سال ١٣٧٥ آغاز شد.
  • از پاییز سال ١٣٧٥ تجهیزات نیروگاه اصلی سد و به موازات آن احداث ساختمان نیروگاه و کلیدخانه آغاز شد. و همزمان با آن بررسی‌های تکمیلی در خصوص معادن قرضه صورت گرفت.
  • عملیات ساختمانی طرح توسعه نیروگاه در اواخر سال ۱۳۷۷ آغاز گردید و به این ترتیب عملیات حفاری و تحکیم پی سد، تونل‌ها و مغارهای نیروگاه آغاز شد.
  • عمده عملیات ساختمانی طرح عملاً در پایان سال ١٣٧٩ خاتمه یافت.
  • آبگیری سد در آذرماه سال ۱۳۷۹ به دستور وزیر نیرو. 
  • بهمن سال ۱۳۸۱  شروع ساخت و نصب تجهیزات چهار واحد نیروگاه،
  • مسعود حکمی  بیست سال بعد نوشت در سال ۸۱ به‌دلیل وقوع سیلاب در شرایط خاص و با سرعت بالایی انجام شد که بخش مهمی از مشکلات بدنه ازجمله فرونشست در چند قسمت را به‌دنبال داشت.
  • اتمام حفاری عملیات بتن‌ریزی آبراهه و مغار نیروگاه در مهر ماه سال ۱۳۸۲. 
  • عملیات نصب تجهیزات هیدرومکانیک از خرداد ماه و عملیات نصب تجهیزات توربین از مهرماه ۱۳۸۲ آغاز گردید.
  • عملیات راه‌اندازی  آزمایشی واحدهای نیروگاهی به ترتیب در ماه‌های مهر و و تیر و آذر سال ۱۳۸۲ با موفقیت به پایان رسید.
  • ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۳نيروگاه آبي سد مسجد سليمان توسط كروبي رييس مجلس شوراي اسلامي افتتاح شد 
  • عملیات راه‌اندازی آزمایشی هزارمگاوات دوم نیروگاه در سال ۱۳۸۶ به پایان برسد.
  • این سد باوجود مشکلات در سال ۸۷ تحویل سازمان آب و برق شد ولی از ابتدا مشکلات بدنه، برم‌های جناحین و مغار نیروگاه و ترانسفورماتور به شکل واضح خودنمایی می‌کرد.
  • فاز طرح توسعه سد طی سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ وارد مدار شده ‌است.
  • نیروگاه مسجدسلیمان در سال ۱۳۹۲ برای سومین سال متوالی موفق به کسب مقام نخست تولید انرژی الکتریکی برق آبی کشور شد.
  • ۱۳۹۲ اعلام شد  درآمد حاصل از فروش برق از زمان بهره‌برداری برابر ۱۳۱۸۳ میلیارد ریال بوده است. 
  • مهدی معتق استاد سیستم‌های سنجش از راه دور در مرکز تحقیقات علوم زمین   GFZ و دانشگاه لایبنیز هانوفر آلمان در مقاله‌ای که در سال ۹۶ منتشر کرد، خبر از ناپایداری و تهدید این سد داد.
  • دو‌شنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۶ روزنامه ایران از فرونشست و ایجاد ترک در تاج سد مسجد سلیمان خبر داد. 
  • ۱۳۹۶  آغاز مطالعات وزارت نیرو مطالعات علاج‌بخشی سد بر روی بخش‌های ساختمانی نیروگاهی و برم‌های جناح راست.
  • آغاز مطالعات بدنه نیز از نیمه دوم سال ۹۹ توسط شرکت مهندسی مشاور سد و تونل پارس.
  • سال ۱۱۴۰۰ اصلاح مغار و برم‌ها و جایگزینی ابزارهای نصب شده در بدنه سد که تقریبا تا ۹۰ درصد آسیب دیده بودند
  • سال ۱۴۰۰ تکمیل و نصب  ابزارهای سد تا حدود ۹۷ درصد.
  • معاون سازمان آب و برق خوزستان شهریور ۱۴۰۰ در گفت‌وگو با همشهری تأیید می‌کند که فرونشست سد مسجدسلیمان که از زمان آبگیری آغاز شده بود به ۶ متر در بدنه سد رسیده است.
  • جلیل مختار نماینده آبادان در مجلس، در سال ۱۴۰۰  در نامه‌ای به سازمان آب و برق نسبت به تخریب سد مسجدسلیمان هشدار داده و خواستار پاسخگویی این سازمان درباره عدم علاج‌بخشی و تبعات آن بر آب شور مخزن سد گتوند شده بود.
  • اعلام  ۱۵درصد پیشرفت در عملیات اجرایی مغار و برم‌های جناح راست.
  • فرهادعلیدوستی مدیر عامل سد و نیروگاه مسجدسلیمان از اتصال واحدهای پنج و شش این نیروگاه به شبکه سراسری، پس از پایان موفقیت آمیز اورهال سالیانه خبرداد. این واحد‌ها پس از انجام تعمیرات سالیانه، ترمیم آب بند شیر پروانه  ،اصلاحات سیستم کنترل و تست های الکتریکال با موفقیت راه اندازی و وارد مدار تولید شدند.
  • محمد آغاجاری بازرس کل ویژه خوزستان، در شهریور ۱۴۰۱ بعد از بازدید از سد مسجدسلیمان اعلام کرده که شرایط سد مسجدسلیمان به مرحله هشدار رسیده است. او گفت اقداماتی که پس از این تذکرات از سوی سازمان آب و برق و وزرات نیرو صورت گرفت به هیچ وجه کافی نبوده و وضعیت سد همچنان دارای مشکل است.
  •  آذر ۱۴۰۱ عصر مسجدسلیمان  از فرونشست ۶ متری سد مسجدسلیمان، بیخ گوش شورابه‌های سد گتوند نوشت. جواد احدیان مشکل اصلی سد مسجدسلیمان را «نشست ناهمگون هسته سد» می‌داند و می‌گوید: هسته رسی دچار تغییر شکل شده و به پوسته فشار آورده است. سد از نیم تا ۴ متر فرونشست داشته که بیش از حد استاندارد است.

شرکت‌ها و گروه‌های درگیر

  • کارفرما: شرکت توسعۀ منابع آب و نیروی ایران
  • پیمانکار اصلی این پروژه مشارکت دایلیم- ساتو از کره جنوبی بود که ٨٠ درصد بخش ساختمانی و کارهای زیرزمینی آن در قالب قراردادی به مشارکت تابلیه-پرلیت واگذار گردید.
  • مشاور: نیپونکویی(ژاپن)، مشانیر، شرکت بین المللی لامایر(آلمان).
  • شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس با مشارکت شرکت ایکرز کانادا.
  • شرکت خدمات مهندسی برق مشانیر از ایران با مشارکت شرکت لامایر آلمان.
  • مؤسسه JBIC ژاپن فایننسر خارجی .
  • نقش مشانیر: شرکت مشانیر کلیه مراحل خدمات مهندسی شامل شناخت، فاز یک، دو و سه پروژه را در قالب مشارکت انجام داده است. این شرکت وحید مرتضوی را مسئول پاسخ گویی به مسائل طرح معرفی کرده است. 
  • شرکت مهندسی مشاور سد و تونل پارس( عملیات اصلاحی).

انتقادات محیط زیستی

  • دکتر حسین آخانی در خصوص مشکلات سد مسجد سلیمان در روزنامه ایران نوشت. سدها نه تنها با حبس آب سیلاب، مانع پر شدن تالاب‌ها و دریاچه‌ها می‌شوند و عامل اصلی ریزگرد در خاورمیانه و بخصوص جنوب غربی ایران شده اند، بلکه با توجه به تاثیرات شگرفی که بر ساختار اجتماعی- اقتصادی ایجاد می‌کنند می‌توانند موجب تاثیرات به مراتب سهمگینی در بافت زندگی کشور تاریخی ایران شوند.
  • بروز فاجعه زیست محیطی در اثر شکست سد و تاثیر آن بر گتوند از جمله نگرانی های رایج در مورد این سد است. 

نکات انتقادی:

یکی از نکات جالب توجه در خصوص سد مسجد سلیمان  ورود یک فایننسر ژاپنی به طرح است هنگامی که در صفحات مختلف به دنبال دلیل این امر می‌گردیم، پی می‌بریم که مقامات مسئول پس از آبگیری سد با مشکلات مهمی در بدنه سد و  برم‌های جناحین و مغار نیروگاه و ترانسفورماتور می‌شوند اما این نکته را بیست سال پنهان می‌کنند و  سد با همان وضعیت به سازمان آب و برق تحویل داده می‌شود. مسعود حکمی در سال ۱۴۰۰ افشا می‌کند که این مشکلات از ابتدای آب‌گیری وجود داشته است و دلیل آن تعجیل در آبگیری به‌حساب می‌آید. در حالی که بخش اعظم این کار را یک پیمانکار کره‌ای انجام داده است کارفرما برای اصلاح وضعیت با شرکت ژاپنی مشاور طراح (شرکت ژاپنی نیپون کویی) وارد مذاکره می‌شوند.از این تاریخ نام یک مؤسسه JBIC ژاپنی به عنوان  فایننسر خارجی مطرح می‌شود. جالب این است که هزینه‌های مالی عملیات اصلاحی و علاج نیز مخفی باقی مانده و کما کان در مورد آنها اطلاعی بیرون نیامده است. 

  حکمی در سال ۱۴۰۰ در گفتگو با همشهری می‌گوید یکی از مشکلاتی که با آن مواجه هستیم، ریزش بخش‌هایی از برم‌های جناح راست سد به‌علت شیب نامناسب اجرا شده در زمان ساخت و نیز گرفتگی زهکش‌های احداثی و وجود لایه‌های مارنی سست در محل است. بخش مغار نیروگاه (تونل‌های قرارگیری ژنراتورها) نیز به‌دلیل اجرای نادرست میل مهارهای سقف و نیز تخلیه نشدن لایه رس موجود در زمان ساخت با مشکلاتی روبه‌رو و از آنجایی که خواص رس جذب بالا و تورم بر اثر این جذب است، منجر به جداشدگی تاندون‌ها و میل‌مهارها در بخش‌هایی از سقف نیروگاه شد جواد احدیان می‌گوید مطالعات علاج بخشی به‌دلیل تحریم و کمبود بودجه ۲ سال مغفول ماند و به اتمام نرسید.  احدیان ریشه مشکلات سد مسجد سلیمان را در عملکرد مشاوران می‌داند و با بیان اینکه اغلب کارهای مشاوران در کشور کپی است و قانونی برای نظارت وجود ندارد، تصریح می‌کند: به ضرس قاطع می‌گویم بزرگ‌ترین اشکال جامعه مهندسی این است که مشاور تعهدی در زمینه تبعات کار خود‌ازجمله مشکلات زیست‌محیطی و اختلال در عملکرد سازه ندارد. متأسفانه به‌دلیل خلأ قانونی مرجعی نیز نداریم که مشاور را مجازات کنیم. البته دولت می‌تواند لایحه‌ای برای اصلاح ماده ۵۶(خدمات خرید مشاور) بدهد و تبصره‌ای اضافه کند.

سد معشوره

جولان فرهادی بابادی

  • سد معشوره یا سد گاشمار یک سد بتونی دوقوسی در دست احداث است که در استان لرستان، شهرستان نورآباد دلفان قرار دارد. این سد قرار بوده از محل اعتبارات استانی تامین شود و  به همین دلیل در شورای عالی آب به استناد  نا همخوانی با مجوزه ماده  ۲۱۵ رد شد. 
  • این سد در دور سوم سفر هیئت دولت دهم دولت محمود احمدی‌نژاد کلنگ زنی شده که در دولت یازدهم به علت نداشتن مجوز ماده ۲۱۵ و نیز نداشتن توجیه اقتصادی متوقف شد.
  • با ساخت سد معشوره، آب “گاوشمار” به دشت کوهدشت جاری شود.
  • ساخت این سد مناقشه‌های زیادی را بین استان خوزستان و استان لرستان به وجود آورد. 
  • مذاکرات برای تامین بودجه سد ۱۸ سال طول کشیده و رئیسی نیز در سفر سال ۱۴۰۰ به لرستان گفت در سالهای آتی به نحوی بودجه این سد و نیروگاه را تامین خواهد کرد. 
  • یکی از این سرشاخه‌ها سیمره بوده که تقریباً هفت استان کشور در آن سهم دارند و دیگری کشکان بوده که ۱۰۰ درصد مساحت آن در لرستان قرار دارد.
  • مدیر پروژه  سد و نیروگاه  اعلام کرده شرکت  توسعه منابع آب و نیرو قرارداد  کارفرمای طرح است  و میزان قرارداد اولیه آن با سپاه  ۶۰میلیارد تومان؛ برای ایجاد زیرساخت‌های اولیه، راه‌های دسترسی، تونل انحراف بوده است.
  • طبق آخرین اطلاعاتی که استاندار لرستان در سال ۱۳۹۶ داد این سد دیگر برقآبی نیست. رغم های تخصیصی آن نیز چندین بار تغییر کرده است. 
  • استاندار لرستان در دولت سیزدهم گفت  ۸ سال بعد از  کلنک زنی سد پیشرفت آن  کمتر از ۱۰ درصد است. 

ویژگی های سد

  • موقعیت توپوگرافی این سد برابر ۴۷ درجه و ۵۰ دقیقه طول شرقی، ۳۳ درجه و ۴۸ دقیقه عرض شمالی است.
  • این سد قرار است که به صورت بتنی دو قوسی بر روی رودخانه کشکان در ۴۰ کیلومتری جنوب شهر نورآباد و در ۴۵ کیلومتری شمال شهر کوهدشت احداث شود. 
  • خبرگزاری مهر در سال ۱۳۹۲ نوشت برجسته ترین مشخصه ساختاری طاقدیس منگنی کوه است. در محدوده ساختگاه لایه ها دارای شیب به سمت شمال خاور بوده و شامل سازندهای کشکان، تاربور، امیران و گروپی است.
  • این سد قرار است که به صورت بتنی دو قوسی بر روی رودخانه کشکان در ۴۰ کیلومتری جنوب شهر نورآباد و در ۴۵ کیلومتری شمال شهر کوهدشت احداث شود
  • این سد به ارتفاع ۱۱۴ متر از پی و با طول تاج ۳۵۰ متر در لرستان احداث خواهد شد.
  • تراز تاج سد یک هزار و ۳۸۴ متر از سطح دریا و تراز نرمال آب مخزن یک هزار و ۳۷۶ متر از سطح دریا است.
  • ·        حجم ذخیره آب این سد ۱٫۶ میلیارد مترمکعب است و  بنا به توجیهاتی که مسئولان محلی داشتند، 
  • بنابر تخمین های برنامه ریزی مقامات در زمان تصویب پروژه احداث سد معشوره اعتباری بیش از هزار میلیارد تومان نیاز داشت. 
  • الهیار ملکشاهی نماینده مردم کوهدشت  اما در  اطلاعی دیگر گفت دل بستن به طرح سد معشوره بیهوده است چرا که عملی شدن این طرح نیاز به هزینه ای بالغ بر یکهزار و ۵۰۰ میلیارد تومان دارد.
  • بنا بر خبری  خبرگزاری مهر در زمان کلنگ زنی آن را منتشر کرده بود، اینکه این پروژه بدون هیچ گونه قرارداد و حتی گرفتن طرح مطالعاتی  آغاز شد. ( نقل قول از سایت هفته نامه  سیمره)
  • مطالعه سد معشوره به ۲۰ سال پیش و به نوعی حتی به اوایل انقلاب برمی گردد و برای این طرح تاکنون ۶۰ میلیارد تومان هزینه شده است.
  • لرستان با بیش از ۱۳۰ رودخانه دائمی و فصلی با طول حدود ۹۰۰۰ کیلومتر در دو حوضه کارون و کرخه معادل ۱۲ درصد از آب‌های جاری کشور را در اختیار دارد

اهداف سد

  • هدف از احداث این سد،کنترل سیلاب‌ها و مدیریت سیلاب‌های رودخانه کشکان، اشتغال زایی، توسعه گردشگری و تأمین آب مورد نیاز ۳۶ هزار هکتار از اراضی پایین دست است
  • بنابر اعلام مقامات محلی پیگیر پروژه در صورت بهره برداری خواهد توانست ۱۲ هزار شغل ایجاد کند.
  • مدیر عامل آب منطقه‌ای لرستان در سال مهر  ۱۳۸۸ تاکید کرد با احداث سد معشوره 36 هزار هكتار از اراضی دیم شهرستان كوهدشت لرستان به آبی تبدیل می‌شوند.
  • برای اجرای طرح مجوز تخصیص میزان ۲۷۱ میلیون متر مکعب آب از رودخانه کشکان ابلاغ شده که از میزان آب علاوه بر بخش کشاورزی، ۱۷ میلیون مترمکعب برای مصارف شرب و ۶ میلیون متر مکعب برای مصارف صنعتی در نظر گرفته شده است.
  • در آبان ۱۳۹۶ اعلام شد در حال حاضر با اهداف جدید حدود ۵۰ میلیون مترمکعب تخصیص آب در قالب این سد در نظر گرفته شده که از این میزان ۲۷ میلیون مترمکعب برای کشاورزی، ۱۵ میلیون مترمکعب برای شرب و مابقی آن نیز برای صنعت است.
  • در خبری که در سال ۱۳۹۶ از سوی مدیر پروژه مطرح شده بود بدون اشاره به تخصیص ۲۷۱ میلیون متر مکعب آب از رودخانه کشکان گفته شد: قبلاً تخصیص تا ۱۳۵ میلیون مترمکعب آب برای سد پذیرفته‌شده است. 
  •   ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ استاندار لرستان گفت: ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب برای مصارف شرب و کشاورزی به سد معشوره تخصیص داده شده است.
  • در ابتدا قرار براین بود این سد به منظور تامین انرژی برق آبی به میزان ۲۰۰ گیگاوات احداث  شود. اما در ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ استاندار لرستان گفت: اجرایی شدن این سد به همان کیفیت سابق نیست بلکه برقابی آن حذف شده و صرفاً شرب و کشاورزی است. (باشگاه خبرنگاران)

گزارش مهاب از اهم اقدامات انجام شده: 

– تعيين محدوده مطالعات محيط فيزيكي شيميايي و بيولوژيكي؛ 
– برسي وضعيت موجود فيزيكي-شيميايي، بيولوژيكي و اجتماعي-اقتصادي-فرهنگي؛ 
– پايش رودخانه‌هاي پذيرنده زهاب‌هاي كشاورزي در دوره يكساله جهت تدقيق وضع موجود و پيش‌بيني شرايط آتي؛ 
– بررسي و تحليل نتايج آزمايشات كيفي؛ 
– مدلسازي كيفي جهت تعيين خودپالايي رودخانه‌هاي پذيرنده؛ 
– پيش‌بيني و ارزيابي اثرات زيست‌محيطي طرح در دوره ساختماني و بهره‌برداري؛
– ارائه برنامه‌هاي كاهش آثار، مديريت و پايش زيست‌محيطي طرح براي مراحل اجرا و بهره‌برداري 


مهمترین استدلال شرکت مهاب در دفاع از پروژه: 

به دليل نزديكي آلاينده‌هاي نقطه‌اي (شهري) و غيرنقطه‌اي (كشاورزي) به منابع آبي اين منطقه، بررسي كيفيت رودخانه‌هاي مهم نيز نشان از كيفيت آب نامطلوب داشته و آلودگي‌هاي ميكروبي، آلي و فلزات سنگين و در مواردي آلودگي‌هاي مربوط به مواد مغذي (خصوصاً آمونيوم) مشاهده مي‌شود. در مجموع با توجه به نياز آبي براي توسعه كشاورزي و تبديل كشت ديم به كشت آبي و نيز شرايط اقليمي مناسب منطقه و پتانسيل خاك مطلوب آن، آبرساني به ميزان حدود 250 ميليون متر مكعب به اين اراضي از طريق احداث حدود 30 كيلومتر سامانه انتقال آب از محل سد تنگ معشوره تا ورودي دشت كوهدشت و نيز شبكه آبياري-زهكشي دشت‌هاي كوهدشت، رومشكان و طرهان، صورت مي‌گيرد.

تایم لاین پروژه

  • دنیای اقتصاد در خردادماه ۱۳۹۲ نوشت عملیات اجرایی سد معشوره به عنوان سدی با قابلیت ذخیره یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب با حضور رییس‌جمهوری در شهرستان دلفان آغاز شد( دنیای اقتصاد)
  • مسوولان‌ قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا  پس  از  کلنگ زنی توسط احمدی نژاد اعلام کردند عملیات اجرایی تجهیز کارگاه، احداث راه دسترسی و تونل انحراف آب سد معشوره از ۱۷ فروردین آغاز شده است. ( دنیای اقتصاد)
  • تلاش برای تامین اعتبار برای این پروژه در بودجه سال ۹۰ و در زمان «حبیب‌الله دهمرده» استاندار وقت لرستان آغاز شد.(خبرگزاری دانشجو)
  • الهیار ملکشاهی نماینده مردم کوهدشت در مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۲ گفت  با این روند کنونی تخصیص اعتبارات اندک کار سد معشوره ۳۰ سال طول خواهد کشید.(خبرگزاری مهر)
  • وزیر نیروی دولت یازدهم در سال ۹۲ به‌ بهانه نداشتن توجیه اقتصادی و نبود اخذ مجوز ماده ۲۱۵ ساخت این سد را در همان سال متوقف کرد (تسنیم)
  • چهار خرداد ۱۳۹۲ فرمادار وقت کوهدشت گفت طرح جایگزین سد معشور انتقال آب از پشت سد سیمره به دشت های تشنه کوهدشت، رومشکان، گراب و کونانی است که بسیار آسان تر و زودبازده تر است.(خبرگزاری مهر)
  • فروردین ۱۳۹۳ هوشنگ بازوند استاندار لرستان  با اشاره به آخرین خبرها از وضعیت سد معشوره گفت  شورای عالی آب باتغییر نظر وزیر نیرو  موافقت خود را با طرح سد معشوره اعلام کرد. ( سایت هفته نامه سیمره) 
  • در جلسه مجمع نمایندگان لرستان که خرداد ۱۳۹۳ در نهاد ریاست جمهوری برگزار شد، حسن روحانی بر اجرای عملیات سد معشوره تاکید و تصریح کرد که این پروژه باید حتما عملیاتی شود. (ایرنا)
  • رییس مجمع نمایندگان استان خوزستان در مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۳ اعلام کرد که این استان با احداث سد معشور به دلایل محیط زیستی و تبعات آن برای خوزستان مخالف است. (ایرنا)
  • نماینده ولی‌فقیه در استان لرستان مورخ  ۴ آذر ۱۳۹۵ گفت: سد معشوره پروژه‌ای حیاتی برای استان لرستان است که باید اجرایی شود. (تسنیم)
  • ۱۰ خرداد ۱۳۹۶ استاندار لرستان  دردیدار وزیر وقت نیرو درتهران از دستور چیت چیان برای از سر گیری  عملیات اجرایی سد معشوره (گاوشمار) خبر داد. (باشگاه خبرنگاران)
  • ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ استاندار لرستان گفت: ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب برای مصارف شرب و کشاورزی به سد معشوره تخصیص داده شده است.بازوند گفت: البته اجرایی شدن این سد به همان کیفیت سابق نیست بلکه برقابی آن حذف شده و صرفاً شرب و کشاورزی است. (باشگاه خبرنگاران)
  • سردار عبداللهی در سفری به لرستان به تاریخ تیر ماه ۱۳۹۶ با اشاره به متوقف بودن ساخت سد معشوره کوهدشت نیز گفت: مسئولان علت توقف طرح را پیگیری کنند، از نظر مالی ۶ سال می‌گذرد و هنوز پولی برای این طرح نگذاشته اند و حالت کلاف سر درگم دارد.(باشگاه خبرنگاران جوان)
  • فرخ نیک‌روز مدیر پروژه سد معشوره نیز در آبان ۱۳۹۶ گفت: کار‌های زیرساخت اولیه، تجهیز کارگاه، ۲۳ کیلومتر راه دسترسی به محل سایت، شش کیلومتر نیز جاده جایگزین، حدود سه هزار متر زیربنای تجهیز کارگاه و حفاری تونل انحراف این سد عملیاتی شده است(باشگاه خبرنگاران جوان) 
  • استاندار لرستان تیرماه ۱۴۰۰ با اشاره به خشک‌ شدن چشمه‌های اصلی خرم‌آباد گفت: ۲۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان با تکمیل سد معشوره آبی می‌شود.  (تسنیم)
  • با روی کارآمدن دولت سیزدهم و استاندار جدید لرستان، پیگیری برای آغاز عملیات ساخت این سد حیاتی جزو مهم‌ترین برنامه‌های فرهاد زیویار قرار گرفت (تسنیم)
  • رئیسی در سفر ۱۹ آذر ماه ۱۴۰۰ به لرستان  با بیان اینکه همه بودجه سد معشوره ممکن است ظرف امسال و سال آینده مشخص نشود اما این کار وقتی انجام شد اعتبار آن در بودجه سنواتی گذاشته و به‌نحوی از انحاء تامین می‌شود(تسنیم)
  • احمد وحیدی‌ وزیر کشور نیز در سفر یک‌روزه خود در ۱۶ اسفندماه ۱۴۰۰ به لرستان، در این باره اظهار داشت: احداث سد معشوره در سفر رئیس‌جمهور به لرستان مورد تأکید و تصویب قرار گرفت که البته منابع مالی قابل‌توجهی برای این سد نیاز است. (تسنیم)
  • ویس‌کرمی  نماینده مجلس  تیرماه ۱۴۰۱ با اشاره به سد معشوره یا گاوشمار که یکی از مطالبات مردم است، افزود: مطالعه و اجرای سد معشوره باید با هم اجرا شود؛ در حال حاضر تجهیزات این سد افزایش داده شده و قرارگاه خاتم هم به‌عنوان پیمانکار انتخاب شده و برای امسال ۴۶۰ میلیارد تومان بودجه به این پروژه اختصاص یافته است. (ایسنا)

انتقادات محیط زیستی

رییس مجمع نمایندگان استان خوزستان در مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۳ گفت: در گزارشی که به رئیس جمهور ارائه کردیم مشکلاتی را که این سد برای رودخانه‌های کرخه‌، پلدختر، اندیمشک، شوش و دشت آزادگان ایجاد می‌کند را مستدل مطرح کرده‌ایم چرا که با احداث این سد و انتقال آب از سرشاخه‌های رود دز، این مناطق دچار کم‌آبی مضاعف می‌شوند. برخی از محور های این نامه به نقل از تابناک موارد زیر است: 

  • قطع جریان آب تنوع زیست محیطی رودخانه‌ها را به خطر می‌اندازند و از تخم‌ریزی و روند طبیعی زندگی آبزیان جلوگیری می‌کنند.
  • سد مانع حرکت رسوبات به پایین‌دست رودخانه‌ها می‌شوند و جلوگیری از حرکت رسوبات در رودخانه‌ها منجر به نابودی دشت‌های حاصلخیز در پایین‌دست رودها می‌شود. با توجه به این توضیحات احداث سد هیچ‌گونه توجیه زیست محیطی ندارد.
  • کشکان سرشاخه‌های مختلفی دارد، از آب‌های سطحی و بارش‌های خروشان شوراب، تل، میانکوه، چولهول، چمشک، افرینه و شعبه‌ای از کشکان در خرم‌آباد سرشاخه‌های کشکان محسوب می‌شوند و معشوره یکی از سرشاخه‌های کشکان می‌باشد که در منطقه‌ای به نام “دوآب” به کشکان می‌ریزد؛ بنابراین این اظهارنظر غیر کارشناسی می‌باشد.
  • اگر بناست به منظور تنظیم آب برای پایین‌دست در فصول پرتنش و خشک‌سالی و همچنین کنترل سیلاب‌ها در فصول بارش سدی احداث شود آن سد باید در منطقه چولهول زده شود که از مزایا و شاخصه‌های بیشتری نسبت به سایر نقاط لرستان برخوردار بوده و قابل دفاع است.
  • مدیرکل حفاظت محیط زیست استان لرستان هم در این باره به ایلنا، گفت: محیط زیستی‌ها معمولا با احداث سدها مخالفند. چرا که وقتی سدی احداث می شود  باعث تغییر زیستگاه ها در بالادست و پایین دست رودخانه‌ها می شود  و ممکن است حق آبه‌ها محیط زیست به خوبی تحقق پیدا نکند. همچنین برای آبزیان در بالادست و پایین دست مشکلاتی را ایجاد می‌کند و تغییر مسیرها را در رودخانه ها  ممکن است به وجود بیاورد.
  • شرکت مهاب در پاسخ به انتقادات مطرح شده در سایت خود نوشته است:
    اثرات منفي و موقتي مربوط به فاز ساختماني است… با توجه به دست خوردگي محدوده مطالعاتي (خصوصاً در محدوده اطراف سامانه انتقال كه با منطقه حفاظت شده سفيدكوه تطابق دارد) اجراي اين طرح اثرات منفي چنداني ندارد همچنين اثرات توسعه فعاليت‌هاي كشاورزي بر پارامترهاي كيفيت آب رودخانه‌هاي پذيرنده زهاب‌هاي كشاورزي (پارامترهاي كيفي مرتبط با نيتروژن و فسفر شامل پارامترهاي نيترات، آمونيوم و فسفات) در دوره بهره‌برداري با استفاده از تخمين ميزان آلودگي ورودي و سپس مدل‌سازي كيفي رودخانه‌ها (مدل MIKE11) پيش‌بيني شده‌اند.

گروه ها و شرکت های درگیر پروژه

شرکت  توسعه منابع آب و نیرو

فرخ نیک‌روز مدیر پروژه سد معشوره

پیمانکار: قرار گاه خاتم الانبیا

مشاور: مهاب قدس

سد مارون

جولان فرهادی بابادی

 

  • سد مارون یک سد خاکی است که بر روی رود مارون در ۱۹ کیلومتری شمال بهبهان در استان خوزستان قرار دارد.
  • رودخانه مارون‌ از کوه‌های نیل و چشمه‌سارهای دامنه کوه‌های سادات، از زاگرس سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافت ۱۲۰ کیلومتری به دریاچه سد مارون می‌رسد و از طریق تنگ تکاب، وارد دشت بهبهان می‌شود.
  • آب مارون در شهرستان کهکیلویه، پس از آبیاری دشت بهبهان، از طریق سد انحرافی جایزان، دشت جایزان را نیز مشروب می‌کند و در محلی به نام قلعه شیخ، پس از ترکیب با رود اعلا در رامهرمز، نام رود جراحی به خود می‌‌گیرد و به هور شادگان می‌ریزد.
  • این رودخانه از دو شاخه که از «لوداپ» و «میل» می‌آید تغذیه می‌شود.
  • رودخانه مارون در مواقع پرآبی، از طریق خور موسی وارد خلیج فارس می‌شود.
  •   رودخانه در قسمت‌های پایین‌دست، به‌خصوص از عیدنک (در نزدیکی روستای لنده) به بعد و تا قبل از ورود به دشت بهبهان، به‌واسطه عبور از لایه‌های گچی و نمكی، دریافت شاخه‌های شور و پس از آن، به‌علت گرما و تبخیر زیاد، كیفیت نامطلوبی پیدا می‌كند.
  • رود مارون نقشی اساسی در پیدایش حیات جوامع روستایی در حاشیه خود به عهده دارد و همچنین سبب به‌وجود آمدن شهرهای نسبتا بزرگی مانند بهبهان، رامشیر و شادگان در مسیر خود شده است.
  • فاصله دریاچه سد مارون تا اهواز: ۲۲۰ کیلومتر
  • فاصله دریاچه سد مارون تا آبادان: ۲۵۰ کیلومتر
  • این سد آب مورد نیاز کشاورزی و نیروی برق‌آبی را تأمین می‌کند.
  • اين سد از مرتفع ترين سدهاي خاكي در ايران و منطقه است.
  • ظرفیت نصب نیروگاه مارون ۱۵۰ مگاوات می باشد که از دو واحد  ۷۵ مگاواتی تشکیل شده و میزان انرژی تولیدی سالیانه نیز ۱۹۰ گیگاوات ساعت برآورد شده است.
  • تأمین آب مورد نیاز کشاورزی جهت آبیاری حدود ۵۵،۰۰۰ هکتار از اراضی دشت‌های بهبهان، جایزان، رامشیر و شادگان از طریق تنظیم جریان آب رودخانه مارون تامین می شود به همین دلیل رهاسازی آب سد همواره به عنوان یک خبر مهم در رسانه های محلی است و در زمان های پر بارش نیز به یک خبر ملی تبدیل می شود. 
  •  مسئولیت مدیریت سد ها همواره یک پست اداری و سیاسی محسوب می شود که نیازمند همکاری بدنه سیاسی حکومتی منطقه است از جمله  هادی هوشیار در سال ۱۳۹۸ با اشاره به انتخاب خود به عنوان مدیر عامل به خبرگزاری تسنیم گفت: برای موفقیت و ارتقاء جایگاه شرکت نیاز به همراهی و کمک همه مسئولان شهرستان اعم از نماینده ، فرماندار و امام جمعه شهرستان داریم و دست همه کسانی را که بتوانند در این راه به ما کمک کنند به گرمی می‌فشاریم.
  •  حق آبه شهر بهبان موضوع مورد مناقشه مسئولان کشاورزی شهر با مقامات سد است از جمله رئیس نظام صنفی کشاورزان بهبهان در سال ۱۳۹۸  با اعتراض به حق آبه بهبان گفت : یک میلیارد و ۴۰ میلیون متر مکعب بر ثانیه پشت سد مارون آب ذخیره شده که مسئولان متولی از 70 درصد برنامه رهاسازی تنها 10 درصد از آن را به بهبهان تخصیص داده‌اند. 
  • پایین دست سد نیز همواره نسبت به تضییع حقوق خود گله مند بوده و مدیریت استثماری بالادست را در عدم رسیدن طرح به اهداف خود در پایین دست مورد سرزنش قرار داده است( رجوع شود به انتقادات محیط زیستی) 
  • نماینده مردم کهگلویه و بویر احد هشت تیر  سال ۱۴۰۱ در کبنا نیوز   نسبت به بی عدالتی در بهره برداری از آب سد مارون در مجلس پرده از اعمال نفوذ سیاسی در  تخصیص امکانات بر می دارد 

«آیا این مهم جز به پشتگرمی دست بالا در مناصب حکومتی و تعداد زیاد نمایندگان خوزستان درمجلس شورای اسلامی امکان پذیر است؟»

  • آب رودخانه مارون از استان کهگیلویه و بویراحمد خارج می‌شود. حوزه آبریز آن مناطق غربی بویراحمد سفلی و قسمت اعظم طیبی و دشمن زیاری را در بر می‌گیرد.
  • آبان ۱۴۰۰ رئیس کمیسیون تلفیق بودجه مجلس با اشاره به اینکه تاکنون هیچ گونه مجوزی مربوط به تخصیص حقابه شهرستان کهگیلویه از سد مارون استان خوزستان صادر نشده است، گفت: تخصیص حقابه این شهرستان در مجلس شورای به جد پیگیری خواهد شد (ایرنا) 
  • اثر دیگر سد مارون یک آن است که جاده پاتاوه را که با وجود تاخیر فراوان در ساخت، به تازگی به مرحله بهره‌برداری غیر رسمی رسیده است، زیر آب برود و دهدشت مجددا به منطقه بن بست تبدیل شود.

 ویژگی های پروژه

  • سد مخزنی مارون روی رود مارون، در شمال شرق بهبهان، با ارتفاع ۱۶۵ متر، طول تاج ۳۴۵ متر، عرض تاج ۱۵ متر و حجم كل مخزن حداكثر ۱۲۰۰ میلیون متر مكعب احداث شده است.
  • این سد از نوع سنگ‌ریزه‌ای شنی، با هسته رسی است
  • نوع سد: راكفيل با هسته رسی
  • حجم خاكريزي بدنه: حدود ٩ ميليون مترمكعب
  • ارتفاع سد:            ١٨٠٠٠٠ مترمكعب
  • حجم مخزن سد: ١،٢٥٠،٠٠٠،٠٠٠ مترمكعب
  • نوع سرريز:            شوت دريچه دار منتهي به پرتاب كننده جامي شكل
  • ظرفيت تخليه سرريز:            ١٠،٨٠٠ مترمكعب در ثانيه
  • مجموع طول گالريها و تونلها: ٦،٠٠٠ متر
  • قطر گالريها و تونلها: ١٥٠ مگاوات (٢ واحد فرانسيس)
  • طول كل پرده آب بند:           ١٦٧ متر
  • در زمان ساخت سد مارون یک بر اساس آمار سیلاب‌ها، آورد رودخانه ۲۵۰۰ متر مکعب بر ثانیه بود. به همین دلیل یک تونل انحرافی به حجم ۲۵۰۰ متر مکعب بر ثانیه تعریف شد اما در سال 69، در این منطقه با ۲۸۰۰ متر مکعب بر ثانیه آب به دلیل بارش‌ها مواجه شدیم و تونل انحراف طراحی شده، دیگر پاسخگوی این حجم آب نبود. مشاور و کارفرما به این نتیجه رسیدند که تونل انحراف طراحی شده پاسخگوی دبی (حجم آب گذری) موجود نیست به همین خاطر سراغ تونل دوم انحراف رفتیم. (سایت انتخاب تاریخ انتشار ۰۱ تير ۱۴۰۱ )
  • طراحی مخزن سد مارون یک با ضریب اطمینان بالایی برای میانگین سالانه آبدهی ۵۰ متر مکعب در ثانیه به میزان 1.2 میلیارد متر مکعب در نظر گرفته شد اما از سال ۸۰ تاکنون به دلیل وقوع خشکسالی، میانگین ۴۹ متر مکعب در ثانیه آب هم به مخزن این سد ورودی نداشته است. (سایت انتخاب تاریخ انتشار  ۰۱ تير ۱۴۰۱ )
  •  

اهداف پروژه

شرکت توسعه آب و برق در مورد آهداف سد در وبسایت خود نوشته است:

اهداف اين طرح شامل كنترل سيلاب و جريان رودخانه مارون، تامين آب شرب شهر بهبان، توسعه و تامين آب براي زمينهاي كشاورزي دشتهاي چهارگانه بهبهان، جايزان، خلف آباد و شادگان به مساحت ٥٥ هزار هكتار و همچنين توليد انرژي برق آبي مي باشد.

تایم لاین طرح

  • عملیات احداث سد در سال ۱۳۶۸ آغاز و در سال ۱۳۷۷ پایان یافت.

انتقادات محیط زیستی

  • یکی از محورهای مهم محیط زیستی در مورد سد مارون یک و دو، نابودی تالاب شادگان است.
  • نماینده مردم کهگلویه و بویر احمد تیرماه ۱۴۰۱ در یادداشتی در سایت کبنا نیوز برخی از مسائل سد مارون را این گونه توصیف می کند: 
  • ما هیچگاه خواهان این نیستیم که آب شرب و حتی کشاورزی متناسب و عادلانه را از هموطنانمان دریغ کنیم اما آیا این انصاف است که بیابان‌های اطراف بهبهان، رامهرمز، و شادگان با تیغ بلدوزرها تسطیح شده و به زمین‌های کشاورزی آبی تبدیل شوند و در مقابل کشتزارهای چندهزارساله مردم مظلوم کهگیلویه یا به زیر دریاچه سد رفته و مدفون شوند و یا بر لب آب جاری حق کشت نداشته باشند؟
  • چطور می‌شود از تپه ماهورهای اطراف بهبهان تا بیابان‌های رامشیر و جراحی و رامهرمز و شادگان همه و همه سرسبز از کشت هندوانه و خربزه و برنج باشند اما تشنگی و آفتابسوختگی گاومیش‌های تالاب شادگان شمشیری تیز شوند و گلوی سدآبریز و حق آبه‌ی مردم کهگیلویه را نشانه بروند؟
  • این زمین‌های بایر که به لطف امکانات صنعتی به مزرعه تبدیل شده‌اند با کدام حجت شرعی صاحب حق آبه شده‌اند؟
  • عاقلانه‌تر نیست اگرصدها نهرغیرقانونی منشعب از رودجراحی و کشت‌های غیرمجاز محصولات نامتناسب باطبیعت بیابانی خوزستان را باعث خشکی تالاب شادگان بدانیم تا اینکه اجازه دهیم به دروغ گناه این فاجعه به گردن سدی که هنوز ساخته نشده است انداخته شود؟
  • تپه ماهورهای اطراف بهبهان براساس کدام قانون و حجت شرعی تسطیح و صاحب حق آبه از رود مارون شده‌اند؟
  • با توجه به پیوستن رود خانه مارون و علا به همدیگر  و تشکیل روخانه جراحی مسئله حق آبه شادگان نیز همواره مورد بحث بوده است:  ۲۸درصد سهم آب جراحی از رودخانه علا می‌آید (در خارج از حوضه آبریز مارون) و ۷۲ درصد، از مارون تشکیل می‌شود. بنابراین بخش عمده آب شادگان از مارون می‌آید.
  • قرار است مخزن سد مارون دو، روی یکی از این سرشاخه‌ها زده شود و این مسئله سبب خواهد شد که ۱۱ میلیون متر مکعب هم از آورد رودخانه مارون به دلیل ایجاد سازه جدید کم شود. در نتیجه سد مارون دو بیش از گذشته دچار کسری ورودی به مخزن خواهد شد.
  • حمید رضا یاقوتی کارشناس هیدرلوژی با اشاره به هدررفت ۷۰ درصدی آب در گفتگو با انتخاب گفته است: راهکار رفع نیازهای آبی دهدشت را ترمیم شبکه موجود در این منطقه عنوان می‌کند زیرا در حال حاضر هفت هزار هکتار از اراضی منطقه دهدشت تحت پوشش شبکه آبیاری است و بیش از ۷۰ درصد آب این شبکه هدر می‌رود.

گروه ها و افراد درگیر با پروژه

كارفرما: وزارت نيرو – سازمان آب و برق خوزستان

مشاور: شركت مهندسي مشاور مهاب قدس

تاريخ شروع عمليات اجرايي: تير ماه ١٣٦٦

سهم‌خواهی و سهام‌خواهی، عامل بحران اخیر مهاب قدس

در نامه گروهی از کارکنان مهاب قدس درباره علل اخراج کارکنان به اسم خصوصی‌سازی، به سیاست مدیرعامل در اختصاص ۱۰٪ سهام شرکت به گروهی محدود اشاره شده است.

در نامه‌ای که گروهی از کارکنان شرکت مهاب قدس منتشر کرده‌اند به جلسه‌ای اشاره شده که مدیر عامل به مدیران گفته است که واگذاری ۱۰٪ سهام میان تعداد کمتر پرسنل راحت‌تر خواهد بود.

از هفته‌ها پیش گروهی از کارکنان فعلی و اخراجی شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس تلاش کرده‌اند وضعیت جدیدی که به حذف بیش از نیمی از کارکنان انجامیده را به عرصه عمومی بکشانند. گزارش روزنامه اعتدال از روند خصوصی‌سازی این شرکت آغازگر تنش‌های جدیدی میان مدیران فعلی و کارکنان اخراجی بود.

انتشار مکاتبات درون سازمانی مهاب قدس نشان می‌داد که نگرانی‌ها نه از ماه‌های اخیر که از حذف تدریجی نیروهای کارشناسی در سال‌های قبل آغاز شده است.

مهندس ساحره صفوی جانشین مدیر امور سد و نیروگاه و مدیر بخش هیدرومکانیک مهاب قدس سال پیش به‌هنگام بازنشستگی خطاب به مدیرعامل شرکت نامه‌ای نوشت که راهی به رسانه‌ها نیافت. این مدیر پیشین در این نامه که میان کارشناسان شرکت دست به دست شده بود، نسبت به از دست رفتن “پویایی” شرکت و افزایش متوسط سنی کارشناسان و “بی‌محتوا شدن شرکت از درون” واکنش نشان داد.


روز گذشته نامه‌ای از درون مهاب درباره رخدادهای پیش آمده دلایل اخراج بخشی از نیروها را به‌زبانی دیگر تشریح کرده است: “ما در اين نامه سعی كرديم ابعاد مختلف فساد سازمان يافته در شركت و بلاهايي كه سرمان مي‌آورند تا درصدي از حقوق ناچيز دريافتيمان را به عناوين مختلف از ما كم كنند تا جيب خودشان را پر كنند را تشريح نماييم. البته همه همكاران محترم و دوست داشتني مهاب از بيشتر اين مسائل آگاه هستند فقط فعلا به اقتضاي شرايط سكوت كرده‌اند (البته ماها نيز از اين سكوت مستثني نيستم) و اين موضوع باعث شهامت بيشتر اين افراد شده و هرچه دل تنگشان مي‌خواهد انجام مي‌دهند.

در این نامه به طرح مدیریت مهاب قدس برای حذف نیروها با هدف کسب سهامی با ارزش‌تر برای گروهی کوچک‌تر آمده است: “جناب آقاي تركش‌دوز در جلسه شوراي مديران كه اواخر مهرماه ۹۹ بدليل مسايل كوويد ۱۹ فقط با حضور مديران امورها برگزار گرديد به آنها عنوان می‌كند كه «طبق پيش‌بيني من سال ۱۴۰۰ يك رئيس جمهور اصول‌گرا انتخاب خواهد شد و حتما سهام شركت بصورت رسمي به آستان قدس واگذار می‌شود و قرار است ۱۰ درصد سهام هم به پرسنل برسد حال خود شما مديران دوست داريد اين سهام بين ۲۰۰ نفر تقسيم شود و يا ۲۰۰۰ نفر . پس برويد تا می‌‌توانيد پرسنل را به روش‌هاي مختلف مجبور به ترك شركت بكنيد.»”

نویسنده در ادامه نظر خودش را نسبت به مدیریت مهاب چنین می‌نویسد: “خدا را چه ديدی شايد آه يكي از اين پرسنلي را كه به خاك سياه مي‌نشاني و از كار بيكارشان می‌كنی باعث شود شما هم به سودای دريافت سهم هرگز نرسيد.

یکی از کارکنان مهاب قدس با اشاره به محتوای این یادداشت به آب‌نیوز گفت که برخی از رسانه‌ها و خبرنگاران حوزه‌های مرتبط به خاطر هدایایی که دائماً از مدیریت مهاب قدس دریافت می‌کنند، حاضر به پوشش خبری مربوط به مهاب نیستند. در بخش دیگری از این یادداشت آمده است: “جناب آقای تركش دوز فكر می‌كنيد ماها خبر نداريم با پرداخت هدايا و خريدن بعضي از خبرنگاران بعضي از خبرگزاری‌های وابسته مصاحبه ترتيب می‌دهيد؟ خدايی‌اش كدام پروژه درست حسابی را براي شركت گرفتيد. پروژه‌هايی هم كه گرفتيد بدليل عملكرد شخص جناب عالی كارفرمايش ناراضی است مثل پروژه نپال و يا پولش را مانند پروژه هند چند ساله نتوانستيد بگيريد.

در قسمتی دیگر به سواستفاده‌های درون خانواده ترکش‌دوز اشاره شده است. به گفته چند نفر از کارشناسان فعلی و سابق مهاب قدس، مدیریت سرمایه‌های خارج از کشور آقای ترکش‌دوز و امور بین‌المللی بر عهده پسرانش بوده است: “جناب تركش‌دوز همه جانبه مشغول غارت مهاب هستند و از هيچ چيزي دريغ نمي كنند. جديداً پسر سوگلی‌‌شان را به مديريت بازارياني بين الملل امور يكپارچه گماشته‌اند. خودتان هزاران شرايط براي احراز پست در مهاب گذاشتيد، پسرتان كدام يك را دارد؟ تاكنون پسرتان يك پروژه مطالعاتی انجام داده است؟ به گواه هم دوستان فرزند دلبند شما فقط در بخش حضور داشتند اما دريغ از يك كار. ايشان چگونه مدير شدند؟ حتما جواب داريد… مثلا جواب‌هايي كه سال گذشته به نامه‌هاي قبلي داديد. آقاي تركش دوز لطفا ديگر كمتر شو بازي كنيد.

برخی از کارکنان مهاب قدس به دنبال برگزاری تجمع در مقابل وزارت نیرو، شرکت ساتکاب و نمایندگی آستاد قدس هستند.